Akademik Bəkir Nəbiyevlə
bağlı "Bəkirnamə" kitabının təqdimatı
olub
Şəlalə
MƏHYƏDDİNQIZI
Azərbaycan Radiosunun redaktoru
AMEA Mərkəzi Elmi
Kitabxanasında "Bəkirnamə" kitabının təqdimatı
olub.
Akademiyanın vitse-prezidenti, akademik, millət vəkili
İsa Həbibbəylinin aparıcılığı ilə
keçən tədbirdə ədəbiyyatşünaslıq
elmində belə əsərlərin, elm xadimləri
haqqında portret kitabların yazılmasının vacibliyindən
bəhs edilib.
Bu mənada ictimaiyyətə yenicə təqdim olunan "Bəkirnamə"nin qəhrəmanının ədəbiyyatşünaslıq
elmində qoyduğu zəngin irsindən söhbət
açılıb.
Nizami Gəncəvi
adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi
işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent Esmira Fuadın qələmə aldığı "Bəkirnamə"
kitabı ədəbiyyatşünas alim, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü, filologiya elmləri
doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi, iki dəfə Dövlət
Mükafatı almış akademik Bəkir Nəbiyevin əziz
xatirəsinə ithaf edilib.
Müəllif kitabın giriş hissəsində alimin
öz sözlərinə istinadən "Elə bilirsiniz ki, məni
unutmaq olar?!" başlıqlı yazısında onunla
bağlı xatirələrini işıqlandırıb. Böyük
alimin onun həyatında oynadığı roldan söhbət
açıb. Belə bir düha sahibi ilə
şəxsi tanışlığı fonunda,
aralarındakı elmi müzakirələrin, hər dəfə
onunla söhbətində elmə, ədəbiyyata həvəsinin
necə vüsət aldığını dilə gətirməyə
çalışıb.
Esmira Fuad elmin zirvəsinə yüksələn bir
ziyalımızın şəxsi portretini yaratmağa müvəffəq
olub. Oxucuya qəhrəmanının alimlik fövqündən
də yüksəkdə duran insani keyfiyyətlərini
açmağa cəhd edib. Onun elm aləmində
olduğu kimi, adi həyatda da sadə bir insan, nəcib, ürəyiyuxa
bir sima kimi insanlığın ən ali
zirvəsinə ucaldığını dilə gətirməyi
düşünüb.
"Bəkirnamə"nin ön sözündə "Ədəbi tənqid
ağırlıqlı ədəbiyyatşünaslıq
irsi" adlı yazıda akademik İsa Həbibbəyli Bəkir
Nəbiyevin elmi fəaliyyətinə geniş şəkildə
nəzər salıb, əsərlərini,
monoqrafiyalarını bir-bir xatırladaraq onların təhlilini
verib.
İsa Həbibbəyli
yazır: "Akademik Bəkir Nəbiyev (1930-2012) Azərbaycanın
böyük ədəbiyyatşünaslıq elmində imza
sahibi olaraq geniş dairədə tanınmış, elmin, ədəbiyyatın
və mədəniyyətin inkişafına şərəflə
xidmət etmişdir... Ümumiyyətlə, onun altmış il ərzində yaradılmış elmi əsərlərini
yazılma tarixindən, janrından və ya həcmindən
asılı olmayaraq vahid elmi sistem birləşdirir. Bu əsərlərin problemləri, təhlil
üsulları, yanaşma və müqayisə metodları,
yazı tərzi yalnız və yalnız Bəkir Nəbiyevə
məxsusdur. Bu mənada qələmindən
çıxan elmi əsərlərini Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının
mükəmməl bir "Bəkirnamə"si adlandırmaq
olar. Fikrimizcə, "Bəkirnamə" - həm də
akademik Bəkir Nəbiyev haqqında yazılan əsərlərin
məcmusu mənasını da ifadə edir..."
"Bəkirnamə" kitabında müəllif Esmira
Fuad alimin ömür yolunu vərəqləyir. Onun
uşaqlıq illərindən üzü bəri cərəyan
edən hadisələri nəql edir. Babasının
kimliyindən soraq verir. Qəbələnin
Mıxlıqovaq kəndindən olan Molla Nəbinin
Ağdaşa pənah gətirməsindən, təsadüfdənmi
və ya da bilərəkdən Ağdaşın
Üçqovaq kəndində məskunlaşmasından,
dövrünün xeyirxah insanı olmasından və onun
övladlarının el-oba arasında böyük nüfuz
sahibi kimi ad qazanmasından, atasının başına gətirilən
müsibətlərdən, balaca Bəkirin və onun
qardaşı Mahmudun anasına həyan olmasından, halal zəhmətə
qatlaşmasından, evə çərək gətirməsi
üçün ən ağır işlərdə
çalışmasından və elmə gələn
yollarından, anası Seyid Zəhra xanımın xeyir
duasından doğan işığın Bəkirin həyatına
düşməsindən bəhs edir. "Bəkirnamə"
kitabında alimin tərcümeyi-halı bədii boyalarla
verilir. Müəllif bədii lövhələrdən
istifadə edərək canlı süjet xətti əsasında
olanları təsvir etməyə çalışıb.
lll
Repressiyanın qurbanı olan atası Əhməd
kişinin həbsi balaca Bəkiri həyatın bütün
sınaqlarından keçirib. Ailəyə dəstək
olmaq, kiçik yaşlarından çalışmaq və
anasına kömək etmək arzusu ilə pinəçik etməyə
hazır olan bu balaca oğlanın sonralar ən mötəbər
şəxslərdən birinə, ədəbiyyat aləmində
əsl söz sahibinə çevrilməsi, ən yüksək
elmi titullara sahib olması, akademikliyə aparan yolları
kitabın əsas süjet xəttini təşkil edir.
"Adını Bəkir qoydum, taleyini Tanri özü
versin ..." sərlövhəli məqalədə akademikin
anası ilə bağlı məlumat, uşaqlıq və gənclik
illərinin ən yadda- qalan məqamları yazılıb. Müəllif
Bəkir Nəbiyevin özündən eşitdiklərini, həyatının
bütün rənglərini olduğu kimi təqdim etməyə
çalışır.
Qəhrəmanın
xarakterik obrazının real cizgilərini onun arxivində yer alan yazıları ilə tamamlamaq istəyir. Məsələn alimin türk dünyasına
bağlılığını təsdiq edən, onun bir
söz sahibi kimi təsirləndiyi məqamlardan birini yada
salır. Qardaş Türkiyədə
baş verən zəlzələdən əziyyət çəkən
insanlara kömək etmək istəyi və bununla
bağlı yazdığı şəxsi məktubunu oxuculara
təqdim edir.
lll
"Bəkirnamə"də alimlərimizin, elm xadimlərimizin
onunla bağlı xatirələrinə də yer
ayrılıb.
Bütün kitab boyu haqqında deyilmiş
sözlərə rast gəlinir.
Professor
Nizami Cəfərov: "Bəkir Nəbiyevin intellektual zənginliyi
onun hissi-emosional həssaslığını bir zərrəcə
olsa belə əskiltməmişdir. Mən həmişə
müşahidə etmişəm ki, bu və ya digər məclisdə
qeyri-adi hadisəyə ilk reaksiyanı məhz Bəkir müəllim
verir... Bəkir müəllim ona görə həmişə
qabaqda gedir ki, onun bütün fəaliyyəti
xeyirxahlığa, insanlığa və həqiqətə əsaslanır.
Bəkir müəllim böyük elmin, böyük mədəniyyətin
hadisəsidir... Və bir addım yol gedir... Bizdən
qabaqda..."
Professor Qəzənfər
Paşayev: "Çətin və şərəfli elm aləmində
usanmadan külüng çalan, ədəbiyyatşünaslıq
elmimizin keşiyində müsəlləh əsgər kimi
dayanan, yaşamağı yazıb-yaratmaq üçün qənimət
sayan, böyük bir elmi müəssisənin görə biləcəyi
vüsətli işləri təkbaşına görən, həyatı,
yaradıcılığı, insanlara münasibəti,
xeyirxahlığı, bəlağətli nitqi, müdrikliyi ilə
örnək olan Bəkir Nəbiyev zirvəsi möhtəşəmliyi
ilə diqqəti cəlb edir. Bu zirvədən ədəbiyyatşünaslıq
elmimizin geniş üfüqləri apaydın
görünür..."
Yazıçı
Anar: "Bəkir Nəbiyev ədəbiyyatımızın
ardıcıl, yüksək səriştəli, peşəkar
araşdırıcısı, obyektiv təhlil və tənqid
edən, dəyərləndirməyi bacaran görkəmli alim-ədəbiyyatşünaslarımızdandır.
Bəkir müəllim ədəbiyyatımızın müxtəlif
janrlarında-poeziyada, nəsrdə, dramaturgiyada, tənqid ədəbiyyatşünaslığının
özündə meydana çıxan əsərləri, məhz
bu janrların, bu sahələrin öz spesifik xüsusiyyətlərini
nəzərə alaraq, onları həm milli, həm də
ümumbəşəri estetik proseslərlə əlaqələndirərək
qiymətləndirə bilir..."
Xalq şairi Qabilin vaxtilə Bəkir Nəbiyev
haqqında yazdığı bir poeziya nümunəsi də
kitabda yer alıb.
Kim özünü dartır, çəkir.
Qoy, yadına düşsün, Bəkir.
Fikirləşsin
yaxşı-yaxşı
Gərək
sadə olsun kişi...
Bəkir
bakir sözündəndir;
Bəkirimin
bakirliyi,
Bəkirimin
təmizliyi
Adından yox, özündəndir.
Ömür
qaş-göz arasında,
Biz də növbə sırasında.
Sükan
Allah əlindədir,
Gəmi fələk
dəryasında...
"Bəkirnamə kitabında" "Gündoğar
ölkəyə səyahət" adlı yazıda alimin
Yaponiya səfəri işıqlandırılır. "Sokrat və
Əflatunun vətəni qədim Yunanıstanda" olan
günləri xatırlanır. Arazı
adlayarkən "Təbrizin küçələri
dolanbadolan" xalq mahısını zümzümə etməsi
eşidilir. Onun Şəhriyar
poeziyasına sevgisindən xəbər tuturuq. "Şərqin
möcüzəsi: Çin Xalq Respublikasına səfəri",
"Okeanın o tayında: Yaxın-uzaq Amerikada" olması,
"İki cahan şairi Nəsimi"nin məzarını
ziyarət etməsi və s. səfərlərindan soraq
verilir...
Esmira Fuad Bəkir Nəbiyevin gözəl ailə
başçısı olmasına da diqqət çəkir. Ailə
üzvləri, həyat yoldaşı Ədalət xanımla,
övladları ilə görüşüb və onların
da söhbətlərini qələmə alır.
Oğlu
Sadıx atası haqqında deyir: "Atam iman sahibi idi, səhərini
dua ilə açıb, gecə yuxusuna da dua edə-edə gedərdi.
Dinin-imanın mahiyyətinə varırdı,
onu dinin görünən təzahürlərindən
çox, mahiyyəti cəlb edirdi. Din onun
üçün hər şeydən əvvəl
Tanrının bəndələri üçün qoyduğu
vicdanlı, halal zəhmətlə sürülən, haqq-ədalətə
əsaslanan həyat qaydalarının məcmusu idi. Onun indiki
zəmanədə çox qəribə görünən ədalətlilik
mövqeyi vardı; yaxşılara və imkansızlara kömək
eləmək, ən zəiflərə belə şans vermək,
insanların dərdinə şərik olmaq sanki həyat
prinsiplərinə çevrilmişdi..."
Akademikin
qızı Leyla İmanovanın xatirələrində də
ibrətamiz məqamlar və bugünkü gəncliyimizə
örnək ola biləcək əsl ailə
nümunəsi modeli hesab edilən həyati gerçəkliklər
əksini tapıb. O danışır ki, anam sanki qoruyucu mələk
kimi atamın zövqlə geyinməsinə,
vaxtlı-vaxtında keyfiyyətli qidalanmasına, normal yuxu
rejiminə diqqət verir və qayğısına
qalırdı. Bir insan kimi bir-birlərini
çox qiymətləndirir, bir-birinin hisslərinə, rəyinə,
mövqeyinə, zəhmətinə dəyər verir və
hörmətlə yanaşırdılar. Evdə tez-tez
elmi söhbətlər edərdilər... Atamın
elmi işlərinin ilk rəyçisi, əsərlərinin
ilk oxucusu anam olardı. Anamın şərhləri, məsləhətləri
sağlam mündəricəli olardı, onun sözünə,
fikrinə atam hörmətlə yanaşar, müzakirə edər
və əksər hallarda qəbul edərdi..."
"Bəkirnamə"nin redaktoru, əməkdar mədəniyyət
işçisi Xuraman İsmayılovanın son söz əvəzi
yazdığı şeiri ilə kitaba nöqtə qoyulur.
Dili şirin, nitqi rəvan,
Ürəyi saf, fikri əlvan,
Sözün karvanına sarvan,
Bələdçiydi, Bəkir müəllim!
"Bəkirnamə" kitabı alimin elmi irsini araşdıranlar üçün də dəyərli mənbə olacaq. Qalaq-qalaq əsərlər yazan, haqqında çoxlu fikirlər səslənən Bəkir Nəbiyevin bütün fəaliyyətinə bu kitabda nəzər salınıb, ədəbiyyatşünaslıq elmindəki xidmətlərindən, çalışdığı bütün sahələrdən qısa və müfəssəl məlumatlar öz əksini tapıb.
525 ci qəzet.-2017.-29 noyabr.-S.4.