Misralara çevrilən könül çırpıntıları

Şair haqqında yazmaq çətindir. Ona görə ki, o, artıq sən deyəni: yaxşını, pisi, düşmənə nifrəti, insanlara səmimiyyəti, torpağa bağlılığı, uşaqlara bağışlanılan təbəssümü və sairəni şairanə deyib. Bəs sən nə deyəcəksən?!

Bu suallı-nidalı sorğunu nə qədər bədiiləşdirsək də yenə də müəyyən fikir axarına düşə bilmirsən. Nəsə bir ilişiklik, köməyə gələn, yardım əli uzadan bir fikir axtarırsan ki, ona söykənib poeziya dünyasına yol alıb yola düşəsən. Bu yolda şair Firdovsi Ələmoğlu ilə salamlaşasan, şairanə söhbət edəsən.

Nəhayət, bu fikri şair özü təqdim etdi:

Şeir yazmaq yaxşıdı,

Yaxşı yazanı olsa...

Bu şərtilikdə şair Firdovsinin özü dayanıb. Nə var bu şərtilikdə: şeirin saflığı və şairin qəlbinin odu, məsuliyyəti, sözün qədir-qiyməti və daha çox şey. Bu iki misrada şairin poeziyaya şəxsi yox, ictimai, daha dəqiqləşdirsək, ictimai münasibətində şərti (olsa...) dəyəridir. Filoloji-poetik dəyərdir. Şairlik buradan başlayır: yaxşı yazanı olsa. Bu şərtilik şairin arzusu da ola bilərdi: şeir yazmaq yaxşıdı, yaxşı yazanı ola...

Olsa daha ciddi münasibətdədir. Ancaq şeir yaradıcısının qarşısında qələm sahibinin tələbi bütövlükdə bu şərti ödəyir. Bu şərt, Firdovsi Ələmoğlunun yaradıcılığında böyük məsuliyyət daşıyır. Bu, şairin özünə yaradıcılıq tələbidir. Əsl yaradıcılıq da buradan başlayır, yəni şair Firdovsi poeziya yoluna bu şərtiliklə daxil olur. Bu yaradıcılıqdır, bu heç də asan deyil.

Yenə söz döyüşü gedir başımda,

Yenə olan, keçən düşür yadıma.

Durur dəftər-qələm yenə qarşımda,

Yenə qan qaynayır şah damarımda.

Çırpınır köksümdə o bir parça ət,

Deyir: yazmalısan, yazmağa tələs.

Nəhayət, onu demək lazım gəlir ki, şair “yaxşı yazanı olsa..” fikri ilə öz poetik düşüncəsini tənzimləyir. Bu tənzimləməni də söz savaşında qalib gələn poetikləşmiş sözdür. Hansı söz bu döyüşdən qalib çıxsa, misrada (şeirdə) özünə yer tutacaq. Bu döyüş çox yəqin şairin nəzərdə tutduğu (yaxşı yazanı olsa) fikrə daxilolma poetik anıdır. Bu an fikrin (obrazlı) poetikləşmə zamanıdır, obrazlığa keçid zamanıdır, vaxtıdır. Bu proses (fikrin şeirləşməsi) şair Firdovsi qələmində belə təqdim olunur:

1. Deyirəm ki, hər yetənə

Qoşulan söz şeir olmaz.

2. Ürəkdən gəlmirsə avaz

Hər qoşulan şeir olmaz.

3. İlhamsız şeir yaranmaz

Yaransa da şeir olmaz.

Firdovsi Ələmoğlu şeirin estetik mahiyyətini praktik cəhətdən oxucuya təqdim edir. O, şeir anlayışına bədii sözün vəhdəti kimi baxır. Şeirə görə, “Bir sözdə min məna cəm olur” və bunu söz döyüşündə, söz savaşında aşkar edir. Ona görə şair şeirin ideya-məzmununu ön plana çəkir. Belə anda şairin ilhamı çağlayır:

İstərəm mən dağdan, arandan yazım,

İstərəm ürəkdən, mən candan yazım.

İstərəm bu gözəl dövrandan yazım,

Qaynayır damarda, qaynayır qanım

Çağlayan bulaqdır mənim ilhamım.

Bu şairin müəyyən yaradıcılıq mərhələsidir. Bu mərhələ şairanə mərhələdir.

Şair Firdovsi şeirləri ilə ilk növbədə özünün poetik düşüncəsi ilə maraq doğurur. Bu maraq onu oxunaqlı edir. Onun poetik-şairanə düşüncələrində - “Deyərlər odur!”, “Daha bəsdir”, “Tale yazısı”, “Müqəddəs ocaqda”, “Özüm yazmışam”, “Axtarmıram, özü gəlir”, “Sevginin dilini gərək biləsən”, “O, mənim ilhamımdır!”, “Vətən, vətən olarmı heç?!”, “Bir arzum var” təqdim edilən ümumi və xüsusi informasiyalar maraqlı, nüfuzedicidir. Bu müxtəlif mövzulardan asılı olmayaraq şairin təqdimində səmimiyyətlə yaranır. Bu səmimiyyət oxucunu yormur. Nədən yazılırsa bu səmimiyyət nağılvari təhkiyə öz gücünü saxlayır: “Bir sevginin hekayəti”, “Pulun qüdrəti”, “Aparın məni”, “Ən böyük zirvə” və s. bu kimi poema tipli, böyük həcmli şeirləri bu qəbildəndir.

Şair-həkim Firdovsinin oxuculara cəsarətlə təqdim etdiyi müvəffəqiyyətli mövzulardan biri də sevgi şeirləridir. Sevgi-məhəbbət aparıcı lirik təqdimdir. Bu təqdimdə orijinallıq saxlamaq, şübhəsiz çətindir. Lakin psixoloji duyum şairə imkan verir ki, onun öz sevgi dünyası var və onu da şair oxucularına təkrarolunmaz tərzdə təqdim edir. Bu sevgi müxtəlif çalarlarda maraq doğuracaq gücə malikdir. Onun sevgi şeirlərində- “Xalı gözəldi”, “O ürək ki, sevir”, “İlk sevgi”, “Mən səni sevirəm yenə”, “Necə duyum mən”, “Bir gözəl görmüşəm” və s. həyat-məişət qaynarlığı, birgəyaşayış tərzi bütövdür, dinamikdir.

İstəsən çayları çağladaram mən,

Çıxaram lap uca dağ zirvəsinə.

Qartalı yuvadan saldıraram mən

Ordan səs verərəm sənin səsinə.

Bu sevgi şairin-lirik qəhrəmanın sevgi zirvəsidir. Hünərli, potensiallı məhəbbət çağırışıdır. Bu uca dağ zirvəsində-sevgisində anaya da olan sevgini görürük.

Uca zirvələr də qoy inciməsin

Dünyada ən böyük zirvə anadır.

Şair Firdovsinin yaradıcılıq üslubu, hər hansı həyat-məişət hadisəsini bədiiləşdirmək bacarığı, poetikləşdirmək bacarığı-prosesi imkan verir ki, ondan bir şair kimi çıxış edəsən. Şair hətta öz düşüncələrində hiss edir və əmindir ki, o, şairdir. İstər bədii düşüncəsi ilə, istərsə də şeiryaratma texnologiyası ilə şairin şeir üslubu onun xarakteridir. Həkim Firdovsinin xarakteri onun üslubunu təyin edir.

Bu üslub lirik-epik qovuşuqludur. “Bir sevginin hekayəti”ndə olduğu kimi. Epik təqdimetmədə şairin məsnəvi seçimi müvəffəqiyyətli alınmışdır.

Şairin yaradıcılığı ilə tanışlıq onu göstərir ki, Firdovsinin həyatda diqqətini nə cəlb edirsə, bu müxtəliflik poetikləşə bilir və onun yaradıcılığını mövzu cəhətdən zənginləşdirir. Bu yazar üçün, xüsusilə şeir yaradıcısı üçün müvəffəqiyyətli şansdır, göstəricidir. Bu o deməkdir ki, hər bir an, hadisə, insani münasibətlər və s. Firdovsinin şairanə nəzarəti altındadır.

O, onu əhatə edən varlıqla daim təmasdadır.

1. “Vətənim qoynuna çağırır məni”, “Mübarəkdir”, “İlhamım döyüşə çağırır məni”, “Dilimizi qoruyaq”, “Vətən yaxşı”, “Vətən, torpağına, suyuna alqış”, “Ədalət zəfər çalacaq” və s.

2. Dövlətçilik şeirləri: “Ulu öndər”, “Böyük rəhbər”, “Allahın sevdiyi kəs”, “Hünərli rəhbər” və s.

3. Təbiət şeirləri: “Bahar gələndə”, “Qış gələndə”, “Ana”, “Gözəldi”, “Gəl, ey bahar”, “Novruz bayramınız mübarək olsun” və s.

4. Satirik və yumoristik şeirlər: “Araqatanlar”, “Lovğa”, “Zay kişi”, “Özüm yazmışam” və s.

5. Uşaq şeirləri: “Tənbəl”, “Balaca Savadxan”, “Əməyi sevirik biz”, “Zinyətıə Emin”. Şair Firdovsi özünü qəzəl janrında da sınamışdır və bu da onda müvəffəqiyyətli alınmışdır.

Şair Firdovsi mövzu üçün çətinlik çəkmir, onun yaradıcılıq fəaliyyəti sahəsi və xüsusi ilə əhatə dairəsi genişdir. Bu isə şair üçün böyük və müvəffəqiyyətli yaradıcılıq bacarığıdır. Bu bacarıq isə deməyə haqq verir.

Firdovsi, halını heç də pozma sən,

“Soyuq yumurtaya can verən” odur.

Bir də görərsən ki, yetkin şairsən

Barmaqla göstərib deyərlər, odur!

Əjdər HÜSEYNOV

Siyəzən

525-ci qəzet.- 2017.- 7 yanvar.- S.19.