Çağrılmamış Şaxta baba

Vüsal OĞUZ

Binadan çıxan kimi ilk işi siqaret yandırmaq oldu. İri gövdəli bir ağaca söykənərək sümürməyə başladı. Saatı öyrənmək üçün telefonunu axtardı. On ikinin yarısına az qalmışdı. Sonuncu sifarişi də də yola vermişdi. Qazancı pis deyildi.

Əlini cibinə salanda barmaqları pula toxundu. Bayaq ev sahibinin onun cibinə pul qoyduğunu xatırladı. Ürəyində “Sağ olsun. Yaxşı adama oxşayırdılar” deyə pulu çıxardaraq baxdı. İyirmiliyi görəndə sevindi. Artıq vermişdilər. Əslində, heç vaxt əlavə nəsə gözləməmişdi müştəridən. İşini vicdanla görməyə çalışardı. Baxmayaraq ki, bu işin daimi müştərisi yox idi, amma həmişə çalışardı ki, ondan razı qalsınlar. Xüsusi ilə də, balacalar. Onun gəlişinə sevinən balacaları necə narazı salmaq olardı axı? Uşaqları həmişə sevmişdi.

Tələbəlik illərində böyük arzuları vardı. Gecələr acından səs salan qarnının xəbərdarlıq siqnallarına qulaq asa-asa yatağında gözlərini tavana zilləyərək özü üçün dadlı xəyallar qurardı. Böyük səhnələr, çəkiliş meydançası, işıqlar və təqdimatlar. Çox vaxt da baş rolda görərdi özünü. Heyf alınmadı. Heç nə arzuladığı kimi olmadı. O xəyallar qaldığı darısqal, rütubətli otağın divarlarından o yana aşa bilmədi. Heç kimin xəyallarından, arzularından xəbəri olmadı. İçində dəfn etməyə məcbur oldu. Hərdən fikirləşirdi ki, nə yaxşı heç kimə danışmamışdı onları. Tələbə olanda həmişə maddi çətinlik çəksə də, həyatından razı idi. Həyat eşqi aşıb-daşardı. Heç nəyi dərd etməzdi özünə. Onsuz da taleyi gətirməmişdi, həyat heç vaxt onun üzünə gülməmişdi. Ata və anasının avtomobil qəzasında itirdikdən bir il keçməmiş, nənəsinin də ölümü onun yolunu uşaq evinə gətirib çıxardı. Uşaq evindəkilərin dediyinə görə 4 yaşında imiş bura gətiriləndə. Nədənsə nə anasını, nə də nənəsini yadına sala bilmədi heç vaxt. Yalnız atasının onun sol gözündən öpməsini xatırladı həmişə. Heç atasının üzü də yadında qalmamışdı. Ancaq gözündən öpməsini saxlamışdı uşaq yaddaşında. Özünə söz vermişdi ki, gələcəkdə tanınmış aktyor olanda atasının adını özünə təxəllüs götürəcək. Oğlu olsa, atasının adını qoyacaq. Uşaq evində gecələr uşaqlar analarını istəyəndə o, niyəsə həmişə atasını axtardı, onu arzulayırdı.

Tələbəlik illərində seçilərdi tələbə yoldaşlarından. Xarici görkəmi, səsi, danışıq üslubu ilə müəllimlərinin diqqətini elə birinci kursdan cəlb edə bilmişdi. Birinci kursda oxuyanda bəzi seriallarda epizodik rollarda çəkmişdilər onu. Müəllimləri, tanış rejissorlar onun haqda yaxşı fikirdə idilər. “Yaxşı aktyor olmaq üçün şansın böyükdür” deyərdilər. Hər şey necə də gözəl idi o vaxtlar... İki kurs aşağıda oxuyan sevgilisi onunla fəxr edərdi. Onu qrup yoldaşlarına qısqananda özünü acıqlanmış kimi göstərməyə çalışardı. Əslində, həzz alardı bu qısqanclıqdan.

...Hər şey ordudan tərxis olunmağına 18 gün qalmış baş verdi. Tərxis olunmaqları haqda əmr gəlsə də, nədənsə onların manqasını ön postdan çağırmırdılar. O hadisə baş verən gecə yuxuda atasını görmüşdü. Elə bil nəsə demək istəyirdi ona. Nədənsə səsi çıxmırdı rəhmətliyin. Sonra atası həmişə olduğu kimi, əyilib gözündən öpdü. İstədi atasının boynunu qucaqlasın, atası yoxa çıxdı. Səhərə qədər yata bilmədi.

Gündüz postda olanda da yuxusunu unuda bilmədi. Elə hey atasının nə demək istədiyini düşündu o gün. Hərbi xidmətdə olduğu müddətdə ilk dəfə idi atası yuxusuna gəlmişdi. Ürəyində “Az qaldı, ata. Bu gün-sabah düşürəcəklər bizi bu postdan” deyə düşünürdü ki, qəfil dünya gözündə qaraldı. Heç nə anlaya bilmədi o anda. Qulağında yalnız əsgər yoldaşlarının “vurdular” çığırtısı qaldı. Gözünü açanda özünü hospitalda gördü. Düşmən snayperi sol gözünü dağıtmışdı. Həkimlər onun sağ qaldığına inana bilmirdilər. Güzgüdə özünə baxanda tanımamışdı. Bir gözü boş oyuqdan ibarət idi. Nədənsə o anda qeyri-ixtiyarı “Snayper də atam kimi sol gözümü öpdü” deyə pıçıldadı. Heç nə başa düşməyən tibb bacısı onu güzgünün önündən uzaqlaşdırmışdı. Qospitalda yatdığı günlərdə yanına gələn komandirinin dediyindən məlum oldu ki, o vurulan gün snayper başqa postlarda daha iki əsgəri şəhid edib. İlk həftələr ağır idi hər şey. Yaşamaq istəmirdi. İki dəfə intihar etməyi belə keçirdi ürəyindən. Bacarmadı. Palatanın qapısında dostlarını görəndə bir anlıq unutdu hər şeyi. Dostları üzünə baxanda baxışlarını qaçırdırdılar. Hər şeyi başa düşürdü. Onu yarası deyil, içində öldürdüyü arzuları daha çox incidirdi. Həyat ona ikinci zərbəsini vurmuşdu. İndi hər şey başqa cür idi. Həyata yenidən başlamaq lazım idi. Amma necə? Hara gedəcəyini, kimin yanına gedəcəyini bilmirdi.

Onu hospitaldan dostları çıxardı. Tələbə vaxtı kirayə qaldığı evə döndü. Nə yaxşı dostları vardı. Dostları da onun kimi “detdom” uşağı idi. Onları təkcə tələbəlik illəri deyil, həm də qırıq taleləri birləşdirmişdi.

Tamam sağaldıqdan sonra sevdiyi qızla görüşə getdi. Kaş getməyəydi. Növbəti zərbəni ermənidən deyil, sevgilisindən aldı. Bu dəfə gözü deyil, ürəyi hədəfdə idi. Hər şeydən xəbərdar olan qızın kəlmələrindəki soyuqluğu hiss etdi. Gəldiyinə peşman oldu. Amma gec idi. “İmtahana hazırlaşıram, getməliyəm” deməsi ilə dünya gözünə taxdığı qara eynəksiz də qara göründü. Tədricən bu ayrılığa da öyrəşdi, gözündəki qara eynəyə də. Ehhh, həyat, sən necə də amansızsan...

İlk həftələr çətin oldu. Günlərlə özünə qapandı. Axı nə vaxta qədər dostlarına yük olacaqdı? Gedəcəyi bir yer, döyəcəyi qohum qapısı yox idi. Əlilliyə görə aldığı təqaüd ancaq quru çörəyə çatardı. Yox, işləməli idi. Canı bərkdir, fiziki cəhətdən qüvvətlidir. Ancaq harada? Hansı işdə? Bu şəhərdə iki gözü sağ olanlar düz-əməlli iş tapa bilmir. Sənətini davam etdirə bilməzdi. İndi hansı rejissora bir gözü kor aktyor gərəkdir? Heç kimə. Sonralar dostları zarafatla deyərdilər ki, “Səni ancaq dəniz qulduru” obrazına çəkmək olar. İnciməzdi qətiyyən. Axı dostları onun hər şeyi idi. Bütün varlığı idilər. Gör neçə ildir bir yerdədirlər.

Şükür yaradana. Uşaq evində olarkən bağban İdris babadan öyrəndiyi pinəçilik dadına çatdı. Elə illərdir kirayə yaşadığı binanın tinindəki çoxdandır boş qalmış kiçik dükanda işə başladı. Dostları yenə də onun üçün hər bir hazırlığı gördülər. Bütün varlığı ilə bağlandı işinə. Çox vaxt günortalar da gəlməzdi evə. Kiçik radiosunda ədəbiyyata, incəsənətə aid xəbərləri dinləməkdən yorulmazdı. Az müddət içində xeyli müştəri topladı. İstər əl qabiliyyətinə, istərsə də müştərilərlə xoş rəftarına, işini səliqəli gördüyünə görə hamı ona hörmət edirdi. Tədricən həyat öz axarına düşdü. Qazancı da pis olmurdu. Artıq özünü dostlarına yük hesab etmirdi. Əlil kimi maşın veriləndə gizlicə ağlamışdı. Həmişə maşın arzusunda olmuşdu. İndi maşını vardı, amma gör bir nəyin bahasına qazanmışdı onu?!

Təxminən üç il əvvəl otaq yoldaşı Kamilin təklifinə heç kim yox demədi. Əslində, bu, hamının ürəyincə idi. Kamil qaldıqları evdə yaşca hamıdan böyük idi. Hamını qayğısına qalır, evin bütün problemlərini həll edərdi. Uşaqlar ona zarafatla “evin ağsaqqalı” deyərdilər.

O da onlar kimi uşaq evində böyümüşdü. Heç kimi yox idi bu həyatda. Kamilin təklifi ilə bayramlarda uşaq evlərində, qocalar və kimsəsizlər evində bayram tədbirləri təşkil etməyə başladılar. Tezliklə onlara qoşulan gənclərin sayı artdı. İncəsənət universitetinin tələbələri və digər könüllü gənclər bu işə ürəklə qatıldılar. İlk dəfə Kamilin yeni il bayramında ona uşaq evinə Şaxta baba kimi getmək təklifinə əvvəlcə gözünə görə yox dedi, uşaqları qorxutmaq istəmədi. Amma dostları razı saldılar onu. Birinci dəfə çox sıxılırdı. Ona elə gəlirdi ki, uşaqlardan hansısa ona “eynəyini niyə çıxartmırsan?” deyəcək. Sonradan bu sıxıntı tamamilə keçdi. Hətta sonrakı illərdə hər ilin sonu yaxınlaşanda Şaxta Baba olmağa dostlarından daha çox o tələsərdi. Uşaqlarla hər görüşdən ayrılanda özünü daha güclü hiss edirdi. Uşaqların üzündəki sevinci, onların qəhqələrini görəndə elə xoşbəxt olurdu ki...

Növbəti yeni il yaxınlaşanda Kamil qrupun fəaliyyətini genişləndirdi. O ili ilk dəfə olaraq Kamilin təklifi ilə yeni il gecəsi evlərə sifarişlə Şaxa Baba kimi getməyə başladı. Kamil bu işi də düzüb qoşmağı bacardı. Əlaqələr genişləndikcə sifarişlər də çoxaldı. Bu il dəstəyə daha bir neçə Şaxta Baba da qoşuldu. Əslində, onun üçün bu təkcə gəlir məsələsi deyil, sənət məsələsi idi. Axı o, aktyor idi. Gözünü itirməsəydi, indi, bəlkə də, tələbə yoldaşları kimi kinoda, serialda çəkilirdi. Amma buna da şükürlər olsun. Hər dəfə çağrıldığı evdə balacaları sevindirə biləndə özünü xoşbəxt hesab edirdi. Bir dəfə evdəki balaca bir qız onun boynuna sarılaraq ağlamışdı əməlli-başlı. Onun getməsini istəməmişdi. Hələ də o balaca qızı unuda bilmirdi.

Atılan fişəngin səsinə diksindi. Göy üzü bir anda nura bələndi. Kimsə tələsmişdi, deyəsən. On iki tamama xeyli vardı. Əlindəki siqaretin kötüyünü zibil qabına atıb getməyə tələsdi. Binaların arasında yer olmadığından xeyli aralıda saxlamışdı maşını. Yolunu qısaltmaq üçün sökülməkdə olan həyət evlərinin arasından getməyə qərar verdi. Əslində, bunlara ev deməyə adamın dili də gəlmirdi. Yarıuçuq, soyuqdan bir-birinə qısılımış adamları xatırladırdı bu evlər. Bu küçənin yarısı artıq söküldüyündən buralarda yaşayış olduğuna adam inana bilmirdi. Çox guman ki, tezliklə bunlardan da əsər-əlamət qalmayacaqdı. Papağını və saqqalını çıxardı. Bu günlük lazım olmayacaqdı. Eynəyini alnına qaldırdı. Belə küçələrdə, adətən, yiyəsiz itlər dolaşırdı. Odur ki, gözünü “iki” elədi. Qarşıdakı kiçik daxmanın pəncərəsindən süzülən şam işığı ona qəribə gəldi bu bayram axşamı. Ürəyində “romantika” deyə düşünərək gülümsədi. Əslində, daxmanın miskin görkəmi bu bayram əhval-ruhiyyəsinə heç düz gəlmirdi. Köhnə taxta qapı suvağı qopmuş divarlara tam yaraşırdı amma. İçəridən işıq süzülməsəydi, burda insan yaşadığına inanmazdı. İçəridən gələn uşaq səsinə istər-istəməz qulaq kəsildi. Deyəsən, ağlayırdı. Azacıq aralı qapı və sınıq-salxaq pəncərə içəridəki səsi saxlaya bilmədiyindən səsi elə olduğu kimi “küçəyə ötürürdü”.

- Bax oğlum, sən indi durub yeməyini yesən atan da tezliklə gələcək.

- Yox. Yemirəm. Mən ancaq atamı istəyirəm. Bəs deyirdin bayramda gələcək?

- Dedim axı gələcək. Bir az yolu uzaqdır. Az qalıb. Lap az.

- Mən indi istəyirəm. İndi gəlsin..

Bir neçə saniyəlik sakitlik yarandı.

- İndi durub yeməyini yesən, səhər səninlə şəhərə çıxarıq. Bulvara da gedərik. Şaxta baba bilsə ki, sən yeməyini yemisən səninlə şəkil çəkdirər, hədiyyə verər. Şaxta baba atanı tanıyır.

Yenidən sakitlik yarandı. Deyəsən, uşaq ağlamağını kəsmişdi. Ola bilsin, Şaxta baba söhbəti ağlına batmışdı.

“Görəsən. bu bayram axşamı hardadır bu uşağın atası? Niyə bu evin işığı yoxdur, görəsən? Qonşularda yanır axı?” Beynində yaranan suallardan sıxıldı. Ayaqları getmirdi. Qapının arxasında çox dayana bilməzdi. İlk dəfə idi ki, əsl Şaxta baba olmanın zamanı gəlmişdi, deyəsən. Yadına uşaq evində keçirdiyi ilk yeni il bayramı düşdü bu dar macalda. O axşam Şaxta babanın ona verdiyi kiçik tankı hələ də saxlayırdı. Snayper gözündən vuranda belə, o tank cibində idi. Deyəsən, bu evdə nəsə yerində deyil. Ola bilsin, uşağın atası heç bu axşam gəlmədi evə! Bəs onda bu balaca? Qəfildən qərarını verdi.

Yüyürərək küçənin tininə çıxdı. Maşına doğru qaçdı. Tanıdığı ən yaxın marketlərin birinin qarşısında düşdü maşından. Marketdəkilər ona qəribə baxırdılar. O anda onun üçün Şaxta baba kimi bazarlıq etməyin ləzzəti başqa idi. Əlinə keçən şirniyyatı, oyuncaqları doldururdu arabaya. Hələ üstəlik, kiçik yolka da almağı unutmadı. Marketdən çıxan kimi maşına sarı qaçdı. Tələsirdi. Elə bil o evdə ən əzizini qoymuşdu. Yadına yaxşı xatırlaya bilmədiyi atası düşdü. Atası heç vaxt ona hədiyyə almamışdı. Bəlkə də, almışdı, amma o, xatırlaya bilmirdi. Kaş indi atası yanında olaydı. Heç vaxt belə arzulamamışdı atasını. Hətta uşaq evində olanda bəzi uşaqların ataları arabir övladlarını görməyə gələndə belə indiki kimi arzulamamışdı. Marketdən çıxanda necə dolmuşdu, İlahı! Bir himə bənd idi...

Bu dəfə maşını küçənin tinində saxladı. Yük yerində gündüzdən axşamkı bayrama elədiyi bazarlığı da götürdü. Hər iki əli dolu yaxınlaşdı bayaqkı qapıya. Qapının önündə bığını-saqqalını, eynəyini düzəltdi. Bayaqdan özünü necə təqdim edəcəyini heç fikirləşməmişdi. Çətini elə burası idi. Axı onu dəvət edən olmamışdı.

Qapını döydü. Ürəyi şiddətlə çırpınmağa başladı. Həyacandan əli əsirdi. Deyəsən, eşitmədilər. İkinci dəfə döydükdə qapının arxasından “kimdir?” sualı eşidildi. Özünü itirdi. Cavab verməyə macal tapmamış “atamdır” deyə qapını açan uşaq Şaxta babanı görəndə duruxdu. Bilmədi Şaxta baba olduğuna sevinsin, yoxsa atası olmadığına görə heyfisilənsin.

- Sizə kim lazımdır? - Deyəsən, ev sahibi təəccübləmişdi əməlli-başlı. - Gecənin bu vədəsində qapının önündə əlidolu Şaxta Babanı kim görsə, təəccüblənərdi də.

- Mən Şaxta babayam.

- Görürəm. Kimi axtarırsınız?

- Əslində, heç kimi. Daha doğrusu, mən könüllü Şaxta babayam.

- Axı biz Şaxta baba sifariş etməmişik. Bəlkə, səhv gəlmisiniz?

- Dedim axı, mən könüllü Şaxta babayam. Biz uşaqları sevindirmək üçün evlərə gedirik. Mənə də bu ev düşüb, - öz yalanına özü də inandı, az qala.

- Bizim ünvanı sizə kimsə verib?

- Yox, xanım. İcazə verin içəri keçim. Sonra başa salaram.

- Buyurun. Heç nə başa düşmədim, amma.

- Ana, qoy keçsin. Şaxta baba, mənə nə gətirmisən?

- Hər şey. Əvvəlcə gəl tanış olaq.

Balaca ilə dil tapmaq çox çəkmədi. Uşağın sevinci, qəhqəhəsi bir anda otağı doldurdu. Birlikdə yolkanı qurdular. Oyuncaqlarını asdılar. Amma işıq olmadığından ulduzları yandıra bilmədilər. Torbasından çıxartdığı oyuncaqları evin ortasındakı köhnə xalçanın üstünə tökəndə uşağın gözləri kəlləsinə çıxdı.

Başını qaldıranda mətbəxin qapısına söykənmiş evin sahibəsini gördü. Gəlin gözləri yaşarmış, əlini isə ağzına tumuşdu. Başı ilə uşağı göstərib “olmaz” işarəsini verdi. Vəziyyətdən çıxmaq üçün içməyə su istədi. Gəlin su üçün arxadakı otağa keçəndə tez gətirdiyi bazarlığı stolun üstünə boşaltdı. Əlində su ilə qayıdan gəlinin etiraz dolu baxışlarına sualla cavab verdi:

- Niyə işığınız yoxdur? Qonşularda yanır axı.

- Borca görə kəsiblər. İki gündür.

- Başqa kimsə yaşamır bu evdə? Elə ikinizsiniz təkcə? - Heç özü də bilmədi bu sualı niyə verdi?

- Hə, ikimiz. Yeddi aydır ikimizik artıq.

- Bəs atası?

- Apreldə şəhid olub. Tərtər tərəfdə. Zabit idi. Yeddi aydır hər gün aldadıram atan gələcək deyə. Şəhid olduğunu bilmir. Əvvəllər inanırdı. İndi hər gün soruşur. Bilmirəm nə deyim? - Qadın ağlamsındı.

- Nə vaxta qədər aldadacaqsan? Əksinə, şəhid olduğunu bilib bir ömür fəxr etsə yaxşıdır. Məni Allah saxladı. - Eynəyini çıxardaraq gözünü göstərdi.

- Deyə bilmirəm.

- Başqa kimsəniz yoxdurmu bu şəhərdə? Niyə bayram günü ikilikdə qalmısınız bu işıqsız evdə? Nənəsi, babası yoxdumu bu uşağın?

- Yoxdur. Heç kimimiz yoxdur. Nə bu şəhərdə, nə də başqa yerdə. Hər ikimiz uşaq evində böyümüşük. Ordan tanıyırdıq bir-birimizi. Yaxşı insan idi. Heyif ondan.

Susdular. Təsadüfə bax, ilahi. Qaçmaqla deyil ki... Görəsən, bu şəhərdə nə qədər oxşar taleyi yaşayan insanlar var?

Çay süfrəsi ətrafında uşaqla əməlli-başlı dostlaşdı. Söhbətləri alınırdı. Balacanın suallarına o ki var güldü. Necə də şirin, istiqanlı uşaq idi. Ondan olsaydı, heç getməzdi bu evdən. Balaca hələ də Şaxta babanın qucağında oturduğuna inanmırdı. Tez-tez altdan yuxarı ona baxır, əli ilə xəlvətcə saqqalına toxunurdu.

Getmək vaxtı çatanda balaca qollarını boynundan ayırmaq bilmədi.

- Şaxta baba, getmə. Bu gecəni bizdə qal. Bax yeməyimizi yesək, anam bizi səhər gəzməyə aparacaq. Nooolar getmə. Atam gələndə səni onunla tanış edəcəm. O, erməniləri öldürüb gələcək. Sən mənim atamı tanıyırsan, Şaxta baba?

- Əlbəttə, tanıyıram. Sənin atan əsl qəhrəmandır.

Uşağın üzündəki ifadəni görəndə öz yalanından xoşu gəldi.

- İndi getməliyəm. Başqa uşaqlar mənim yolumu gözləyir. Axı onların da hədiyyəsi var. Səhər gələcəm. Mütləq gələcəm. Söz verirəm. Birlikdə gedərik gəzməyə. Oldumu?

- Oldu. Gözləyəcəm. Gəl ha..

Qapıdan çıxanda gözü divardan asılmış leytenantın şəklinə sataşdı. Gözləri doldu. Nə yaxşı eynək vardı. Balaca görmədi gözlərinin yaşardığını.

Küçədə telefonuna baxdı. Səssizdə imiş. Dostları dəfələrlə zəng etmişdilər. Onlara demədiyinə görə özünü qınadı. Düz etməmişdi. Gec idi artıq. Saat 3-ə qalırdı. Artıq evə getməyə həvəsi qalmamışdı. Yəqin, hamısı yatıblar, deyə düşündü. Maşına oturaraq bulvara tərəf istiqamət aldı. İçində sözlə ifadə edilməyəcək bir xoşbəxtlik vardı. Heç vaxt belə olmamışdı. Heç vaxt Şaxta baba olmağın sevincini bu qədər yaşamamışdı. Yadına balaca dostu düşdü. Sabah 11-də görüşəcəkdilər. Kamilə mesaj yazaraq sabahkı tədbirə qatıla bilməyəcəyini bildirdi. İndi sabaha onun daha vacib tədbiri var idi. Səhərə çox qalırdı. Darıxdı balaca üçün. Hava elə gözəl idi ki...

525-ci qəzet 2018.- 18 avqust.- S.21;23.