Daşa, çiçəyə inamın poeziyası

Xəzangül-70

Hüseynova Xəzangül Abbasqulu qızı 1947-ci il dekabrın 17-də Borçalı mahalında anadan olub. 1966-cı ildə Baydar orta məktəbini "Qızıl medal"la, 1970-ci ildə Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunu "Fərqlənmə diplomu" ilə bitirib.

Ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq şeirləri çap olunan şairə Xəzangül 1988-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, 2008-ci ildən isə Türkiyə-Avrasiya Yazarlar Birliyinin üzvüdür. 2014-cü ilin Prezident təqaüdçüsü, Beynəlxalq Rəsul Rza və Mikayıl Müşfiq mükafatçısı, Əməkdar mədəniyyət işçisidir.

Gəncə şəhərində yaşayıb-yaradan şairə Xəzangül 10-dan artıq kitab müəllifidir. "Qaya üstə bitən çiçək" (1988), "Yeddinci göylə söhbət" (1996), gürcü dilində "Ekvebi" (1998), "Ömür şikəstəsi" (1998), "Günəş məni aldadır" (2000), "Könlümdən baxan günəş" (2008), türk dilində "Bitməyən Hazan" (2008), "Özümü axtarıram" (2015), "Seçilmiş əsərlər" (2017). Yazıçı-filoloq, əməkdar müəllim, professor Bağır Bağırov "Xəzangül" adlı kitabını onun yaradıcılığına həsr edib. "Məhəbbətin qənimi" adlı mənzum pyesi Gəncə şəhər C.Cabbarlı adına dram teatrında müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyulub.

Əzizimiz Xəzangül! Sizi - AYB Gəncə bölməsinin sədrini, istedadlı şairimizi 70 illik yubiley münasibəti ilə səmimi qəlbdən təbrik edir, can sağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

AYB Gəncə Bölməsi

Aləmzər ƏLİZADƏ

Gəncə

Xəzangül, tez-tez mənə elə gəlir ki, ölmüşəm. Bu yaşadığım dünya da ölü dünyadı. Sonra necə olursa, yadımdan çıxır, öz ölümümü unuduram. Başlayıram hamı kimi mənə verilən ömrümü yaşamağa. Bu mənə aid olduğuna görə heç də qəribə deyil. Qəribəsi budur ki, bəzən sənin də şeirlərini oxuyanda belə hisslər keçirirəm. Mənə elə gəlir, iraq səndən, ölübsən.

Əzizlərini, istəklilərini, dostlarını yana-yana qoyub getmisən. Bax, onda ölümünü axıra kimi təsəvvür eləməyə gücüm çatmır. "Nisgil çiçəyi" şeirini oxuyanda əlim hər şeydən üzülür:

...Baharam -

öləcəm yazından qabaq!..

İstəyəm -

öləcəm arzundan qabaq!..

Bilirəm -

öləcəm səsindən qabaq!..

Bilirəm -

öləcəm mən səndən qabaq!..

Öləcəm -

eşqini yetim qoyacam!..

Öləcəm -

dərdini yetkin qoyacam!..

Daha bu şeirinin çıxış yolu yoxdur. Sənin nisgilin ürəyimi elə tutur, elə doldurur ki, hönkürüb ağlamaq adidən adi gəlir mənə. Çünki burada dərd yetkindir, bütövdür, əlacı yoxdur və nəhayət gözəldir.

Əsrlər boyu qurumayan, axan çaylar var. Həmin çaylar başlanğıcını öz mənbəyindən götürür. Mənbəyi məlum olmayan qar, yağış sularından əmələ gələn müvəqqəti çaylar da tanıyırıq. Onlar gur gəlib, lap aşıb-daşa da bilərlər. Lakin aylar, illər, əsrlər adlaya bilməzlər. Mən şairləri də belə başa düşürəm. Mənbəyi özü olan şairin yazıları günlük, aylıq, illik deyil, əsrlik deyil, əbədidir. Qurumayan çaylar kimi.

Qayalar da əbədidir. Qayaların üstündə bitən çiçəklər də. O çiçəklər əbədi mənbəyi olan sulardan içir. Ona görə o çiçəklər hər il açır-solur. Yenə açır, yenə solur. Əbədiyyətin özü kimi. Əl çatmır. Ün yetmir.

Bax beləcə:

...Qaya üstə bitən çiçək!

Hansı zalım əkibdi.

Hansı naşı çəkibdi

ürəyinə sitəm, çiçək?

Üz tutmusan

Əl çatmayan ucalığa

Qəlbi daşdan uzaq qaçıb

pənah gətirmisən

Daş vüqarlı dağa.

("Qaya üstə bitən çiçək" şeirindən)

Bu çiçək yerindən, yurdundan uzaq düşüb. Alovlarda qovrulub, küləklərdə təntiyib, şaxtalarda donub, yarpağı üzülüb, ləçəyi əzilib, qaməti əyilib, ürəyi döyülüb. Ancaq alçalmayıb. Bütün əzabları, bütün dərdləri çəkə-çəkə əl çatmayan zirvəyə qalxıb, xoşbəxt olub. Bacım, o xoşbəxt çiçək sənin şeirini də xoşbəxt eləyib.

Yalanlardan xoşum gəlmir. Onlarsız da həyat mümkün deyil. Ancaq baxır necə yalan. Şeirdə, sənətdə yalana inanmaq istəyirəm. Əsərləri ilə məni inandıran yazıçıları sevirəm. İnandığım yazılar məni heyrətləndirir, dünyanın möcüzələrinə marağımı artırır.

...Elə fəryadam ki, qəmli gülüşdə

Elə hıçqırığam əsən dil üstə.

Elə köklənmişəm sarı tel üstə,

Qorxuram çalınsam daşlar dil deyə...

Bacım, sənin daşların dil deməyinə necə də inanır. Şeirin inandığına görə məni də inandırır. Lap sənin varlığın kimi. O daşları dilləndirən sənsən, sənin bədii dilindi.

...Sənsiz viran qalmış bir yurd yeriyəm,

Sənsiz qətrə-qətrə hey əriyirəm.

Sənsiz heç bilmirəm nəyə gərəyəm,

Sənsiz dərəm ağlar, düzüm inləyər.

("Sənsiz" şeirindən)

İnanıram. İnanıram dərə də ağlayar, düz də inləyər. Dərənin ağlamağı, düzün inləməyi sənin dərdinin sözlə bədii əksidir, ifadəsidir.

Xəzangül, sənin zərif, kövrək şeirlərin çoxdur. Ancaq döyüşən, vuruşan şeirlərin də az deyil. Sənin gözəl şeirlərin daim haqq axtarır, haqq uğrunda mübarizə aparır. "Haqq quşu" şeirindəki kimi:

...Bu dünyanı qarış-qarış,

Addım-addım gəzməliyik, a haqq quşu.

Dözməliyik a haqq quşu,

Haqq gizlədən nahaqları,

əzməliyik, a haqq quşu!..

Burada haqsızlığın əziləcəyinə elə böyük inam var ki, ürəyim ümidlə dolur. Mənə elə gəlir, haqq quşuna qoşulub dünyanın bütün əyri-əskiklərini məhv eləmək mümkündür.

"Bu hicrandır - hər zülümə tay deyil" misrasının fikir tutumu böyükdür. Hər zülmü görüb, ömründən - günündən keçirmişlər, üstəlik hicran əzabına tutulanda dəhşətdir. Bu zaman əzəmətini, böyüklüyünü saxlamaq, vüqarını sındırmamaq sarsılmaz güc, qüvvə, ağıl tələb edir.

"Uşaqların gözündə, üzündə qəm suvağı" misran da var. Bu misra ürəyimdən elə-beləcə yox, çox dərin izlə keçdi. Artıq neçə illərdir ki, xalqımız bədxah qonşularımızın ucbatından dərdə, bəlaya düçar olub.

Torpaqlarımızın müəyyən hissəsi erməni işğalçılarının tapdağı altında inləyir. Bacı qardaşlarımız şəhid olub, itkin düşüb. Qaçqın və köçkünlərimiz çadırlarda yaşayır. Əlbəttə, belə ağır vaxtda üzlərə dərd, qəm suvağı çəkilər. Arzulayaq ki, üzlərin qəm suvağı tökülsün.

Bir də Xəzangül, səni yamyaşıl ağaca bənzədirəm. Şeirlərini oxuyarkən yamyaşıl ağac canlanır xəyalımda.

Elə bil bu şeirlər sənin yox, o yamyaşıl ağacındır.

...Deyirəm cücərər barını dərrəm,

Küləklərə qoşub sənə göndərirəm.

Mən buna heyrətəm, mən buna sirrəm,

"Kəsmə şikəstə"si qopur dilimdən.

("Xatırlayanda" şeirindən)

O yamyaşıl ağac daşın, torpağın, otun, çiçəyin, yağışın, qarın, dərənin, düzün və s. dilini yaxşı bilir. Onları yarpaq-yarpaq, çiçək-çiçək şeirlərində canlandırır, dilləndirir, ağladır, kiridir, güldürür, sevindirir.

Bəzən də o yamyaşıl ağacın yerdəkilərdən əli üzülür, üzünü tutur göylərə:

...Kəsib yolumuzu kinli yoxuşlar,

Hava çox dumanlı, yağır yağışlar.

Qorxuram tökülə başıma daşlar,

Göy atam, qoy sənin göy qızın olum.

("Göy atam, qoy qızın olum" şeirindən)

Yamyaşıl ağac ildırımın onu vuracağından qorxduğu kimi, mən də göydən daşların başımıza töküləcəyindən yaman qorxuram. Şeirinin özü də qorxur. Ona görə göy atadan imdad diləyir.

Mən yamyaşıl ağacın çiçəklərini yaxşı görürəm. Bu ağacın çiçəkləri nisgil çiçəkləridi. Sənin nisgil çiçəklərin xoşuma gəlir, Xəzangül! Onlar ürəyimi, qəlbimi sızıldadır. Lakin mən bu sızıltıdan qurtarmaq istəmirəm. Bu nisgil çiçəklərindən ayrılmaq istəmirəm.

Mən sənin ad gününü öz nisgil çiçəklərinlə təbrik edirəm.

525-ci qəzet 2018.- 8 fevral.- S.7.