"Yazıçının vətəni
otağıdır..."
GÜNEYLİ
ƏDİB ÜMİD NƏCCARİ: "BAKIDA QAZANDIĞIM
YARADICILIQ İMKANLARINI DÜŞÜNƏNDƏ,
DEYİRƏM, YAXŞI Kİ, BURAYA
GƏLMİŞƏM"
Onu ilk dəfə Dünya Gənc Türk Yazarlar
Birliyinin keçirdiyi layihələrdən birində
tanımışdım.
Türk dünyasının müxtəlif ölkə və
muxtariyyətlərindən olan gənclər kimi, o da bir
neçə günlük layihə üçün İrandan
- Təbrizdən Bakıya gəlmişdi. Ancaq sonra getmədi.
Başladı həyatını Bakıda
qurmağa, Bakı ədəbi mühitinə
qaynayıb-qarışmağa. Hətta
sonra burada universitetə də qəbul olduğunu eşitdim.
Gənc şair Ümid Nəccari Təbrizdə
doğulub-böyüyüb. Artıq üç ildir ki,
Bakıda yaşayır, burada ali təhsil
alır.
Özünün dediyinə görə, gələcəyini
də elə Bakıda qurmaq fikrindədir. Ara-sıra Təbrizə
də gedir, ədəbi fəaliyyətini orada da davam etdirir.
Bir sözlə, gənc dostumuz məhdud
imkanları çərçivəsində Təbrizlə
Bakı arasında ədəbi körpü olmaq fikrindədir.
Yazmaq istedadını kəşf etməsi isə
məzəli və maraqlı bir hadisədir.
- Biz məktəbdə
oxuyanda müəllimimiz müxtəlif mövzularda inşalar
yazdırardı. İnşa yazmağı
sevirdim, həmişə də özüm yazırdım.
Amma nədənsə müəllimimiz heç
zaman özüm yazdığıma inanmazdı, elə bilərdi
evdə anam kömək edib. Çünki
anam özü də şair idi, ədəbiyyatla, yazı-pozu
ilə məşğul olurdu. Ancaq mən
kitab oxumağı, yazmağı hələ o illərdən
çox sevirdim. Doqquz yaşımda müəllim
bizə ailəmiz haqqında inşa tapşırdı. Evə gəldim, uşaq ağlımla
düşündüm ki, mən gərək elə bir
inşa yazım, müəllim bundan təsirlənsin,
xoşuna gəlsin. O vaxt "Səfillər"in cizgi
film versiyası verilirdi. Bu cizgi filmi məni
çox təsirləndirmişdi. Yəqin
ki, elə bunun da təsiri ilə başladım öz xəyal
dünyamda yaratdıqlarımı yazmağa. Guya ki, atamla anam evdə yola getmirlər, bütün
gün dalaşırlar, evdə həmişə
qırğın-davadı, anam acıqdan yemək bişirmir,
atam evə gəlmir, mən özüm işləyirəm, dərslərimi
oxuyuram, bütün günü mübahisə edən valideynlərimin
arasında qalmışam. Beləcə,
6-7 səhifəlik bir dramatik səhnə yaratdım
(gülür). Müəllimimiz qalın
şüşəli eynək taxırdı. Mən bunu oxuyub bitirəndən sonra gördüm
ki, eynəyini çıxarıb gözlərini sildi, sinifdəki
uşaqlar hamısı şok vəziyyətində
qalmışdılar. Müəllim məni
müdirin yanına apardı, bir dəfə də ona oxudum, o
da belə təsirləndi. Məktəbimizin
psixoloqu vardı, məni onun yanına apardılar,
üçüncü dəfə də ona oxudum
inşamı. Nəhayət, valideynlərimə
zəng edib məktəbə çağırdılar.
Artıq iş o qədər böyüyüb ki, mən
qorxumdan deyə bilmirəm ki, bunlar mənim
uydurmalarımdı. Müdir vəziyyəti
atamgilə danışdı, yazdıqlarımı göstərdi.
Onlar da təbii ki, çox təəccübləndilər,
inşada yazılanların yalan olduğunu dedilər. Anam da mənə gözünü
ağardırdı ki, yaxşı, evə gedəndə sənə
göstərərəm yalan danışmağı.
Müdir dedi ki, bu uşaq bütün gün ərzində bu
boyda məktəbi bir-birinə vurub, bunu aparıb evdə
döyüb eləməyin, uşağın yaradıcı təxəyyülü
çox genişdi, bundan nəsə çıxacaq. Beləcə, həmin inşamı qəzetdə
çap etdirdilər.
- İranda ədəbi fəaliyyətin
necə idi?
-
2014-cü ildə orada "Quşlar vadisi" adlı şeir
kitabım çap olundu. Təbrizdə
Elektrotexnikanı oxumuşam. Həm də
işləyirdim, yaxşı dolanırdım. Amma sıxıntılar daha çox idi. Ən başda da ana dilimizdən geniş istifadə
edə bilməməyimiz idi.
- Elə buna görə də
Bakıya gəldin?
- Sonradan
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin, Əkbər
Qoşalının vasitəsilə Bakıya gəldik. Mənim də burda oxumaq istəyim olsa da, imkanım
yox idi. Hörmətli deputatımız Qənirə
xanım Paşayevanın köməyi ilə Avrasiya Universitetinə
daxil oldum və hazırda orada Filologiya fakültəsində təhsil
alıram. Burada yalnızlıq, bəzi
sıxıntılar olsa da, oradan daha yaxşıdır. Ən azından öz dilimizdə rahat
danışmaq, yazmaq imkanım var.
- İçindəki Azərbaycan
eşqi, bu dildə yazmaq həvəsi hardan gəlir?
- Mən
elə bir ailədə göz açmışam ki, evimizdə
həmişə aşıqlar olub. Atam
türkçü insan olub. Evimizdəki
bütün kitablar türkcə olub. Gözümü
açmışam evimizdə Səttarxanın şəkillərini
görmüşəm, Şəhriyarı, Səhəndi
oxumuşam. Mən şeirə, ədəbiyyata
elə Azərbaycan ədəbiyyatı ilə gəlmişəm.
Təhsil olaraq fars dilini keçirdik. Amma evlərdə Azərbaycan dilini öyrənirdik.
Məsələn, az-çox bu dili bilən
insanların evinə 30-40 nəfər yığılıb
ondan ana dilimizdə yazıb-oxumağı öyrənmişik.
Elə yazılarıma da ana dilimdə
başladım. Bu isə özün
yazıb, özün oxumaq demək idi. Çünki
kimsə Azərbaycan dilində yazan bir şairə maraq
göstərmirdi. Mən hələ orda
az-çox tanındığım halda 500 tirajla çap
olunan kitabımdan bir ildə cəmi 150 ədəd
satıldı. Ancaq 18-20 yaşlı fars
şairinin kitabları əl-əl gəzir.
- Demək ki, o dildə yazsaydın,
daha tez tanınacaqdın. Bəs, niyə
yazmadın?
- Əgər
bir millətin varlığını yazıçısı
müdafiə etməyəcəksə, onda kim
müdafiə edəcək? Orada 45 milyon azərbaycanlı
yaşayır. Onların da heç olmasa
30-40 nəfər yazıçısı deməlidir ki, mənim
dilim var və mən bu dildə yazıram. Hələ 10-15 ildir ki, orada türk şeir ənənəsi
tanınır. O vaxta qədər Azərbaycan şeiri
deyəndə bircə Şəhriyarın adı çəkilirdi.
İndi isə az-çox orada Azərbaycanın
gənc yazarları, müasir şeiri də
tanınmaqdadır.
- Sonradan Bakıya gəldin və
tamam ayrı ədəbi mühitlə
qarşılaşdın. Ədəbiyyatlarımızda
hansı fərqlər var?
- O
taydakı ədəbiyyat dünya ədəbiyyatına daha
çox bağlıdır. Çünki tərcümələri
güclüdür. Tərcümənin sayəsində
dünya ədəbiyyatı onlara təsir edə bilir. Buna görə də İran ədəbiyyatı
daha çox qabağa gedə bildi. Məsələn,
oranın ən böyük şairlərindən hesab olunan
Əhməd Şamlı özü etiraf edir ki, Nazim Hikmət
olmasaydı, mən yaza bilməzdim. Buradakılar
ədəbi dil baxımından çox güclüdürlər.
Bu mühitdə də yeni üslublar
gördüm ki, onlar orada yoxdur. Ancaq sanki
buradakı yazarlar klassik ənənələri, o sentimentalizmi
hələ aşa bilməyiblər, oraya nisbətən daha
çox çərçivədədirlər. İranda senzura olsa da, şairlər bir çox
çərçivələri sındırıblar. Orada həm də düşünürəm ki,
sosial şəbəkələrin olmadığından ədəbi
mühitdə qruplaşmalar yox idi, daha ciddi ədəbiyyat
vardı. Burada isə qruplaşmalar var,
yazarlar bəzən çox yersiz ifadələrlə, mənasız
işlərlə gündəmə gəlməyə
çalışırlar. Bu da onları
ciddi ədəbiyyatdan uzaqlaşdıra bilir. Ədəbiyyat kütləni idarə edə bilmir.
Bu ikisinin bir-biriylə heç bir əlaqəsi
yoxdur. İranda fars dilindəki
kitabın satışı buradakından qat-qat çoxdur. Kitab var ki, 15 dəfə təkrar nəşrə
gedib. Ancaq burada daha geniş söz
azadlığı var ki, bu da mənim üçün ələkeçməz
bir nemətdir.
- Hər iki ölkənin ədəbi
birliklərində hansı fərqləri görürsən?
- Tehranda
İran Yazıçılar Birliyi var. Güney Azərbaycanın
isə özünün rəsmi ədəbi birliyi yoxdur. Burada isə Azərbaycan Yazıçılar
Birliyinin, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvüyəm
və ikisindən də çox razıyam. Heç bir problemsiz onların mətbu orqanlarında
çap oluna bilirəm. Demək olar ki,
ayda bir və ya iki dəfə "Ədəbiyyat qəzeti"ndə
çap olunuram. "Ulduz" jurnalında
da iki dəfə çap olunmuşam. Gənc
yazar kimi diqqət və qayğı görürəm.
- Sən həm də Təbrizdəki
"Sancaq" qəzeti ilə əməkdaşlıq edirsən.
Buradakı şairlərin şeirlərini həmin
qəzetdə çap etdirirsən. Buna necə nail oldun?
- "Sancaq" qəzeti Güney Azərbaycanın ən
məşhur qəzetlərindəndir. Bütün
şəhərlərində paylanır və oxunur. Yəni kifayət qədər auditoriyası olan qəzetdir.
Dörd il öncə mənim yazılarım
orada çap olunurdu. Buraya gələndən
sonra bir neçə gənc yazarın şeirlərini orada
çap olunsun deyə göndərdim. Ondan sonra qəzetin
baş redaktoru mənə dedi ki, sən şeirləri
göndərirsən, burada çox böyük maraqla
qarşılanır. İstəyirsən sənə
burada bir bölmə açaq, davamlı göndər. Mən də bu təklifdən çox razı
qaldım və beləcə əməkdaşlığımız
başladı. Orada azərbaycanlı
yazarların əsərləri əski əlifbada, amma Azərbaycan
dilində çap olunur. Ancaq orada mətbuatda
pul yoxdur. Məsələn, keçən
dəfə bir xanım şairə məndən
"Sancaq"da onu çap etməyimi istədi və
soruşdu ki, qonorar verəcəklər (gülür)?
- Orada kimləri çap etmisən?
-
Çalışıram ki, kimsəni seçməyim, Azərbaycan
ədəbiyyatı necə varsa, elə də
görünsün, tanınsın. Anar, Ramiz Rövşən,
Musa Yaqubdan başlamış, ən gənc yazarlara qədər
yüzə yaxın müəllifi çap etdirmişəm.
Bu sırada Aqşin Yenisey, Şəhriyar del
Gerani də var. Elmlər Akademiyasından çoxlu məqalələri
əski əlifbaya çevirib qəzetdə
yayımlamışam. Mənə qədər
buranın gənc yazarları ilə oranın ədəbi
mühiti arasında körpü yox idi. Orada
saytlar da yoxdur ki, kimsə burdan orada tanınsın. Birinci dəfə olaraq, mən
çalışdım ki, bizim gənclər də orada
tanınsın.
- Eləcə
də Güney ədəbiyyatının burada
tanıdılması ilə bağlı bir sıra layihələrdə
iştirak edirsən.
- Bəli.
Elə bir müddət öncə Güney Azərbaycanın
yazarların əsərlərindən ibarət
hazırladığımız bir antologiya çap olundu.
Bundan başqa da fikrimizdə bəzi ideyalar va.
Zamanla hamısını həyata keçirəcəyik.
- İndi isə sənin öz
yaradıcılığından danışaq. Əvvəl
şeir yazırdın, səni şair kimi tanıdıq, sonra
isə hekayələrinlə görünməyə
başladın.
- Bəli,
əvvəllər şeir yazırdım, nəsri çox
yazmırdım, çünki dili yaxşı bilmirdim. Gözləyirdim ki, dili tam öyrənim və
başlayım nəsr yazmağa. Çünki
düşünürəm ki, şeiri istənilən zaman,
istənilən yerdə yazmaq olar. Nəsri
isə yazmaq üçün səbr tələb olunur. Artıq bir ildir ki, hekayə yazıram və
"Ədəbiyyat qəzeti"ndə çap olunur. Görürəm ki, nəsr şeirdən daha
yaxşı alınır. Dostlarım da
deyir ki, şeirdən imtina elə, keç nəsrə.
Amma düşünürəm ki, şair
heç zaman şeirdən imtina edə bilməz.
- Yaradıcılığında
sanki pessimizm daha güclüdür. Bu əhval nədən
qaynaqlanır?
- Biz real dünya ilə üz-üzə dayanmışıq. Əslində, mənim yazdıqlarım gündə qarşılaşdıqlarımızın bədiiləşdirilmiş formasıdır. Həyatımız da ağrı-acılardan ibarət deyilmi? Sadəcə çox insan ədəbiyyatı bir sakitləşdirici, ümidverici, hətta bəzən ağrılara qarşı keyidici dərman kimi qəbul edir. Oxuduqları ilə bu həyatı unutmağa çalışır. Amma həqiqət bu deyil. Qərb fəlsəfəsində də deyilir ki, həyatı real şəkildə, necə varsa elə yazmaq lazımdır. Gündəlik həyatımızda qarşılaşdığımız ayaqyalın dilənçi uşaqları, zorakılıqları necə görməzdən gələ bilərik?!
- Evini, ailəni,
mühitini tərk edib bura gəlməyinə
peşmanladığın anlar olurmu?
- Ən çox yalnızlıq zamanında elə bir düşüncə dolur içimə. Xəstələnirsən, əlini ağrıyan başına çəkəcək kimsən yoxdur, qarşına isti çay qoyan yoxdur. Bu anlarda insan düşünür ki, heç olmasa gedib onca dəqiqə Təbrizin havasını udaydım. Doğmalarımın yanında olaydım. Vətən hər yerdə vətəndir, amma anan hardadırsa, rahatlığın da, doğmalığın da ordadır. Əslində, yazıçının vətəni otağıdır, bir addım çöldə isə qürbətdir. Peşman olduğum anlar olur, amma sonradan Bakıda qazandığım yaradıcılıq imkanlarını düşünəndə, deyirəm, yaxşı ki, buraya gəlmişəm. Çünki burada sənin milli kimliyinin, dilinin, yazılarının bir dəyəri var. Gələcəkdə də həyatımı burada davam etdirmək istəyirəm. Mənim hədəflərimin ünvanı buradır.
- Nədir o hədəflər?
- Uzaq hədəflərdən danışmaq istəmirəm. Amma yaxın gələcək üçün planlarımı deyə bilərəm. Bu ilin sonuna kimi bir şeir və bir hekayə kitabı çap etdirməyi düşünürəm. Əslində, şeir kitabım hazırdır, amma özümə, yaradıcılığıma qarşı olan tələbim hələ onu çap etdirməyə imkan vermir. Belə də düşünürəm ki, bəlkə bu, sonuncu şeir kitabım olacaq.
Şahanə
MÜŞFİQ
525-ci qəzet 2018.- 22 fevral.- S.7.