Tarixdə və günümüzdə Azərbaycan qadını

Şanlı tariximizə nəzər salsaq görərik ki, Azərbaycan qadını öz doğma Vətəninin müdafiəsində yaxından iştirak etmiş, yurd naminə canlarını qurban verməkdən belə çəkinməmiş, siyasi və dövlət quruculuğu sahəsində əsl vətənpərvərlik nümunələri göstərmişlər.

Haqlarında tarixi mənbələrdə, yazılı və şifahi xalq yaradıcılıq nümunələrində, dastanlarımızda qürurduyulası faktlara rast gəlirik. Onların cəsurluğu, qorxmazlığı, qayğıkeşliyi, mərdliyi, qeyrəti bu gün uşaq və yeniyetmələrin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qadınlarımızın yüksəldiyi zirvə isə uzaq keçmişin mürəkkəb və təlatümlü hadisələrindən başlanıb.

Azərbaycan qadını tarixdə bir çox çətin sınaqlardan keçməli olub. İgid oğullarla yanaşı, qadınlar da el-obasının qeyrətini çəkib. Elin yağı düşməninə qarşı döyüşlərdə bilavasitə iştirak ediblər. Ailəsində olduğu kimi, savaşlarda da fədakarlıq və qəhrəmanlıq nümunələri sərgiləyiblər. Yeri gəlib həyat yoldaşlarını, oğullarını, qardaşlarını əvəz edib. Torpaqlarımıza göz dikən məkrli düşmənlərə öz dərin zəkası, ağlı ilə layiqli cavab verib, at minib, müxtəlif silahlarla silahlanıb, qəhrəmanlıq göstəriblər.

Arxeoloji qazıntılar zamanı ölkə ərazisindən tapılan Son Tunc və Erkən Dəmir dövrünə aid 100-ə yaxın silahlı qadın qəbirləri qadınlarımızın tarixdəki rolunu, xüsusi ilə onların hərb tariximizdəki yerini inkaredilməz faktlarla ortaya çıxaran nümunələrdir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayon ərazisində, Gilan çayının sol sahilində Plovdağ nekropolunda Tunc dövrünə aid aşkar olunmuş qadın skeletinin sol çiynində dəridən düzəldilmiş içində dəvəgözü və çaxmaq daşından hazırlanmış 13 ədəd ox olan ox qabı, bıçaqlar, o cümlədən, Mingəçevirdən, Oğuz rayonundan aşkar edilən silahları ilə birgə bir çox döyüşçü qadın qəbirləri Azərbaycan qadınlarının ulu əcdadlarını əyani şəkildə sübut edən tarixi mənbələrdir. Cəsur qadınlar barədə Azərbaycan xalq ədəbiyyatının ən qədim yazılı abidəsi olan "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanında da məlumat verilib. Dastanda Selcan xatunun, Burla xatunun, Banuçiçəyin və digər xanımların silahlanıb, at çapıb, savaş meydanlarına atılmalarının şahidi oluruq. Tariximizdə Möminə, Mehrcan, Sara, Bəyim xatın, Taclı, Behruzə, Pərixan, Tutu Bikə xanım və digər adlarını çəkmədiyimiz dərin zəkaya, möhkəm iradəyə malik döyüşçü, hökmdar qadınların göstərdiyi qeyrət nümunəsi bu gün yeniyetmə və gənclər üçün əsl qəhrəmanlıq məktəbidir.

Yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik, ağıllı, iradəli, namuslu, qürurlu və mətanətli qadınlarımız öz soykökünə, xalqın mənəvi dəyərlərinə, adətlərinə sadiq qalıb, tarixi ənənələri qoruyub, yaşadıb. Həyatın çətin sınaqlarında belə, yada əyilməyən bu tip qeyrətli qadınlarımız hər zaman cəmiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib, adları minnətdarlıqla anılıb.

Şanlı tariximizi vərəqləyərkən cəsur, qayğıkeş, mətanətli Azərbaycan qadınını dövrünün hər cür əzab-əziyyətinin, fiziki və mənəvi zülm və əsarətin içində olduğunu, lakin öz ağılı, zəkası, biliyi, istedadı sayəsində qalib çıxdığının şahidi oluruq. Zaman keçdikcə əllərindəki soyuq silahlarını, biliyin silahı ilə əvəz etdiklərini, istedadları sayəsində uğur və nailiyyətlərə imza atdıqlarını, hədəf və ideyalarını həyata keçirdiklərini görürük.

Xalqımız 1918-ci il 28 may tarixini heç zaman unutmayacaq. O gün Şərqdə, Türk-müsəlman dünyasında ilk demokratik respublika olan Azərbaycanda azadlıq bayrağı dalğalanıb. Bu azadlığa da hamından çox qadınlar sevinib. Çünki qadın məsələsi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinin diqqətdə saxladığı aktual mövzulardan biri olub. Kişilərin əsrlər boyu davam edən üstünlüyünə və qadınların hüquqsuzluğuna həmişəlik son qoyulub. Məhz bu dövrdə qadınlar klubu yaradılıb, savad kursları, məktəblər təşkil edilib. Çadra əleyhinə qarşı kəskin mübarizə aparılıb. Şərqdə ilk dəfə qadınlara seçkidə iştirak etmək hüququ verilib. Qadınların illər boyu tapdalanmış hüququ, molla, axundların əlindən alınıb yenidən özlərinə qaytarılıb. Üzlərinə bağlanan, uzun illərlə qadağa qoyulan məktəblər, kitabxanalar açılıb.

Azərbaycan qadınları özlərinin mübariz orqanı "Şərq qadını" jurnalını yaradıb. Həyatları bahasına da olsa, nəfəslərinin son anına qədər xalqının ictimai həyatında fəallıq göstərən maarifpərvər qadınlar ölkədə qadın hüquqları uğrunda mübarizə aparıblar. Dövrünün ictimai, siyasi, publisistik və başqa sahələrində çalışan ziyalı xanımlardan Şəfiqə Əfəndizadə, Nigar Şıxlinskaya, Xədicə Ağayeva, Fatma Topçubaşova, Pəri Topçubaşova, Sürəyya Axundova, Əminə Ağayeva, Mədinə Qiyasbəyli, Mina Aslanova, İsmət Aşurbəyova, Gövhər Vəlibəyova, Suğra Yaqubova, Xeyrənsə Rəhimova, Fatma İsmayılova, Raziyyə Əliyeva və digərləri qadınları yeni cəmiyyət quruculuğu uğrunda mübarizəyə cəlb etməkdə tarixi rol oynayıblar. Onlar qadınların maariflənməsi, ictimai fəallığının artırılması sahəsində böyük işlər görməklə yanaşı, on minlərlə qadınları da öz arxasınca aparıb, onlara nümunə olublar.

Tariximizin bütün dövrlərində Azərbaycan qadınları Vətənimizin daha gözəl, daha zəngin olması üçün əlindən gələni əsirgəməyib. Onlar "hər şey Vətən üçün" şüarı ilə tərifə və təqdirəlayiq fədakarlıq nümunələri göstəriblər.

Müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycan qadını ölkənin ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni həyatının fəal iştirakçısına çevrilib. Bu gün ölkəmizdə bütün sahələrdə qadınlar öz sələflərinin ləyaqətli davamçısı kimi cəmiyyətimizin həyatında qürurduyulası fəaliyyət göstərir, Vətənimizin parlaq sabahı uğrunda səylə çalışır. Ölkəmizin çoxcəhətli mədəni həyatını öz istedadı ilə xalqın mənəvi sərvətlərini artıran alim, müəllim, həkim, hüquqşünas, yazıçı, bəstəkar, rəssam, şair, dövlət və maarif xadimləri ziyalı qadınlarımız var. Müstəqil ölkənin yeni nəsilləri də onların diqqət və qayğısı sayəsində tərbiyə olunur. Onu da çox yaxşı bilirik ki, hər hansı bir dövrdə qadınlara münasibət ilk növbədə dövlətin qadın siyasətindən asılıdır. Bu sahədə bizlər çox şanslıyıq.

Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu və memarı Ümummilli lider Heydər Əliyev hər zaman qadınlara xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşıb. Dahi öndər tərəfindən həyata keçirilən bir sıra tədbirlər - 1998-ci il tarixli Fərmanı ilə Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin (indiki Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi) yaradılması, həmin ildən başlayaraq Azərbaycan Qadınlarının Qurultayının keçirilməsi, "Azərbaycan qadınının rolunun artırılmasına dair tədbirlər haqqında" Sərəncamı, 2000-ci ildə "Azərbaycan Respublikası Dövlət Qadın Siyasətinin həyata keçirilməsi haqqında" Fərmanı və digər mühüm tədbirlər qadınların hüquqlarının tapdalanmasının qarşısını almağa yönəldilib. Dövlət qadın siyasətinin Prezident İlham Əliyev tərəfindən qətiyyətlə davam etməsinin nəticəsidir ki, bu gün Azərbaycan qadınının cəmiyyətdə yeri və nüfuzu daha da artıb.

Xalqımızın fəxr və qüruru olan qadınlarımız ölkəmizi bu gün bütün dünyada ləyaqətlə təmsil edir. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın ölkənin ictimai-siyasi həyatındakı uğurlu fəaliyyəti, dövlətimiz, dövlətçiliyimiz naminə, xalqın rifahı üçün gördüyü işlər, xeyirxah əməllər bu gün bütün Azərbaycan qadınlarının yorulmaz, mübarizə əzmi göstərən güc və qüdrətinin bariz nümunəsidir.

Türkanə BƏYLƏRLİ

AMEA Naxçıvan Bölməsinin İnformasiya şöbəsinin aparıcı mütəxəssisi

Yazı Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin keçirdiyi "Azərbaycan qadını: tarixlik və müasirlik" mövzusunda keçirdiyi müsabiqəyə təqdim edilir.

525-ci qəzet.-2018.- 11 iyul.- S.4.