Şeir(l)ə toy tutanlar
Uşaq
vaxtı ədəbiyyat deyəndə, şeir adı çəkiləndə
yadımıza Nizami, Füzuli, Vaqif, Sabir, Səməd
Vurğun, Mikayıl Müşfiq, Bəxtiyar Vahabzadə kimi
şairlər düşərdi.
Onların şeirləri ilə vətənin,
sevginin, azadlığın, haqqın, nahaqqın, ədalətin
nə olduğunu öyrənmişdik. Ədəbiyyat bir məbəd,
şairlər isə müqəddəslər idi
gözümüzdə.
Sonra isə günlər, keçdi,
aylar ötdü, fəsillər dəyişdi və gəlib
çıxdıq XXI əsrin ikinci onilliyinə - 2018-ci ilə...
Ədəbiyyata olan bu uşaqlıq
sevgim əlimdən tutub çəkə-çəkə gətirdi
məni ədəbiyyatın düz ortasına. Ədəbiyyatla
həm elmi, həm də praktiki məşğul olmağa
başladım. Artıq mən də yaxşı, ya pis
şeirlər, hekayələr yazırdım. Sözüm onda
yox. Sizə danışım insanımızın şeirə
münasibətindən.
Demək, bu, birinci dəfə deyil
ki, başıma gəlir. Kim şeir yazdığımı
öyrənirsə, ilk sözü bu olur: “Şeirinə
mahnı bəstələnib?” İndi deyəcəksiniz ki, bəs
bunda pis nə var ki, hələ bu qədər şişirdib,
yazı da həsr etmisən. Yox, yox, mən demədim ki,
şeirə mahnı bəstələnməsi pisdir, səbrli
olun, izah edim...
Deməli belə...
Günlərin birində
tanıdığım prodüsserlərdən biri zəng eləyib,
bir iş barədə danışmaq istədiyini dedi,
razılaşdım. Sözlərindən belə anladım
ki, bəs yeni-yeni müğənniliyə başlayan bir gənc
var, ona mahnı yazılmalıdır. Daha doğrusu, musiqi var,
həmin musiqiyə sözlər yazmaq lazımdır. Pulu da
var, nə qədər desəm, verəcək. Əvvəlcə
imtina elədim, mahnıya söz yazmadığımı, belə
bir təcrübəm olmadığını dedim. O isə:
“Bəs necə şairsən ki, bir musiqiyə söz yaza
bilmirsən? Bizə elə dərin, fəlsəfi sözlər lazım deyil ki, elə belə
yüngülvari, yaddaqalan sözlər olsun” - dedi. Bunda onun
günahı yox idi. Sən demə, həmin müğənni
olmaq istəyən şəxs belə istəyirmiş. Əvvəldən
tanıdığım, yaxşı münasibətim olan adam
olduğundan israrından keçə bilmədim, məcbur
razı oldum. Kaş heç olmayaydım. Musiqini göndərdilər.
Hamınızın yaxşı bildiyi,
qulağımızı yağır edən yüngül,
bayağı musiqi idi, peşəkarlar, səhv etmirəmsə,
“6-8-lik” deyirlər adına. Adətən, müğənnilər
belə mahnıları “toy tutmaq” üçün oxuyurlar.
Çünki içində ritmdən başqa heç nə
yoxdur. Söz vermişdim deyə, birtəhər iki bəndlik
bir şeir yazıb, göndərim. Şeirin bəsitliyi
özümü də diksindirirdi ki, oğlan müğənninin
səs yazısını atdı. Müğənni mənim bəsit
dediyim sözlərin ağırlığından, dərinliyindən
şikayət edirdi. Ta söhbəti uzatmadım və bundan
aşağı səviyyəni bacarmazdım deyə imtina
etdim...
Düzünü desəm, hələ
müğənni olmayan, buna sadəcə niyyətli birinin bu
cür bayağılığa qaçması məni
çox təəccübləndirmişdi. Axı, biz nə
vaxt bu qədər səviyyə yoxsulu olduq? Bizim retro
mahnılarımızın, elə xalq
mahnılarımızın özünün necə dərin,
fəlsəfi, ən azından mənalı sözləri varkən,
indi niyə mənasızlığa meyl edirik? Dinləyici bu qədər
bayağılığı eşitmək məcburiyyətindədirmi?
Onun günahi nədir?
Elə bu
suallara cavab axtardığım günlərin birində
yeriniz məlum, bir qonaqlıqda idim. Söhbət hardan
fırlandı, necə dolaşdı bilmirəm, gəlib
çıxdı mənim şeir yazmağımın
üstünə. Sağ olsun anam, həmişə fəxr
edib mənimlə. Elə bu dəfə də fəxrlə
dedi ki, bəs, bu yaxınlarda qızımın şeirlər
kitabı çap olunasıdır. Bütün gözlər
dikildi mənə, başladı mənim yazdığım
şeirlərin müzakirəsi. Əmilərdən biri
soruşdu ki, necə şeirlər yazırsan? Dedim, nə
bilim, həm heca, həm də sərbəst vəzndə, əsasən,
məhəbbət mövzulu şeirlər. Bir az duruxdu,
düşündü, sonra alim ədası ilə
başladı aram-aram danışmağa, daha doğrusu, məsləhət
verməyə:
- Bala, sən
gəl belə elə, keç toy şeirlərinə. Toylar
üçün şeirlər yaz, ya da onu bacarmırsansa, belə
yüngül, yaddaqalan məzmunlu şeirlər yaz, ver bəstəkarlara,
qoy onlara musiqilər bəstələnsin, şeirlərin
toylarda oxunsun.
- Niyə,
ay əmi?
- Bilirsən,
bala, indi nə ki, pul var toydadı. Kimin nəyinə
lazımdıyee sənin başağrıdan şeirlərin.
Ondansa, elə yaz ki, bəstəkarlar... - bu vaxt başqa bir əmi
bayaqdan əlləriylə, dişləriylə min bir əzab
verdiyi toyuq budunu boşqaba qoyub tez-bazar barmaqlarını
yalayandan sonra söhbətə müdaxilə elədi:
- Lap elə
bəstəkarlar da yox, aşıqlar...
- Hə,
hə, məclislərdə oxusunlar, sən də pulunu qazan.
Vallah, bilmədim, bu qiymətsiz məsləhətlər qarşısında gülüm, yoxsa ağlayım. Əslində, bu adam da, o adam da haqlıdırlar. Təəssüf ki, indi toydan başqa biznes yerimiz yoxdur. Amma uşaqlığımda məbədə çevirdiyim ədəbiyyatı bir anlıq da olsa toyxana divarları arasında xəyal etmək ətimi ürpəşdirdi nədənsə.
Elə ağzımı
açırdım ki, əmiyə ən tutarlısından
bir cavab verəm, qurbanı olduğum anam yandan qayıtdı
ki, o, heç vaxt ədəbiyyata pul mənbəyi kimi
baxmayıb, ədəbiyyat onun sevgisidir.
Az qaldım duram anamı qucaqlayıb, bağrıma basam. Elə fərəhlə, gözləri dolmuş halda anama baxırdım ki, birdən əmi təəssüflə başını yelləyib:
- Bala, sən yenə də toy şeirləri yaz - dedi. Amma bunu elə dedi ki, sanki mənə olan bütün ümidləri əzişdirilib bulaşıq nimçənin içinə atılmış çirkli salfet parçaları kimi istifadəyə yararsız hala gəlmişdi.
Toy dediyimiz bizim milli adət-ənənəmiz, ən gözəl mərasimlərimizdən biridir. Onu aşağı səviyyəli anlayış kimi təsvir etməyin mən də əleyhinəyəm. Əslində, toylarda oxunan, mahnı bəstələnən şeirlər də var ki, istər poetik yükü, istərsə də bədiilik cəhətdən çox şeirdən də üstündür. İllər boyunca oxunan, indinin özündə də dilimizin əzbəri olan o qədər mahnılar var ki, şeirləri dahi şairlərimiz tərəfindən yazılıb. Hətta bir şeyi də etiraf edim ki, sözə qarşı həssaslığımdanmı, ya nədəndirsə, sözlərini başa düşmədiyim, ya da bəyənmədiyim heç bir mahnını dinləyə bilmirəm, musiqisi nə qədər mükəmməl olsa belə. Mənimçün ya musiqi tamamilə sözsüz, melodiyadan ibarət olmalıdır, ya da əgər sözləri varsa, onu mütləq anlamalıyam.
Bunların hamısı
çox gözəl və eyni zamanda lazımlıdır.
Ancaq gəl gör ki, cəmiyyətimizdə şairlərin
durumu elə səviyyəyə düşüb, oxucu şeir
yazan birinə pul qazanmaq üçün nəşriyyatın,
kitab mağazasının deyil, toyxananın qapısını
göstərir. Yazıq günümüzə ... və
şeirimizə!
Şahanə MÜŞFİQ
525-ci qəzet.-2018.- 14 iyul.- S.17.