"Ol" filmində olanlar...

Şahanə MÜŞFİQ

Deyirlər, qarşıya məqsəd qoymaq o məqsədə çatmağın yarısıdır. Yenicə nümayiş olunan "Ol" filminin qəhrəmanları Namiqlə Fikrət də qarşılarına məqsəd qoymuşdular: dünya şöhrətli rejissor olmaq, "Oskar" mükafatını almaq, Hollivudda film çəkmək. Amma...

Söhbət aprelin 25-də Qala gecəsi keçirilən "Ol" filmindən gedir. Ssenarisini Namiq Ağayev və Fikrət Məmmədovun yazdığı ekran işinin quruluşçu rejissoru N.Ağayevdir.

Film haqda ilk təəssürat elə təqdimatdan yaranır. Azərbaycanın kifayət qədər tanınmış teatr və kino xadimlərinin, ədəbiyyat və media nümayəndələrinin qatıldığı gecədə yaradıcı heyət əsasən rahatlıqları və özünəinamları ilə diqqətimi cəlb etdi. Bunu elə onların film öncəsi çıxışlarından da bilmək olardı. Görünən odur ki, qarşımızda kifayət qədər iddialı komanda var. Nə deyirik, təki film də onlar qədər iddialı olsun...

Nəhayət, bütün çıxışlardan sonra gözlənilən an gəlib çatdı. Film həvəsimiz zaldakı bütün işıqları öz ağuşuna aldı. Diqqətimiz ekrandadır.

Hər bir işdə olduğu kimi, bu film də həm müsbət, həm də mənfi cəhətlərdən xali deyil. Öncə müsbətlərindən danışaq.

Burada ilk diqqət çəkən məqam adət etdiyimiz mövzu və sujet çərçivəsindən kənara çıxılmasıdır. Nağılvari sujetin əsasında iki uğursuz rejissorun faciəsi durur. Namiq Ağayev burada üç ampluada qarşımıza çıxır: həm quruluşçu rejissor, həm ssenari müəllifi, həm də baş rol ifaçısı. Qala gecəsindəki aparıcılığını da hesaba qatsaq, elədi dörd.

Amma məncə, bu qədəri bir insan üçün çox ağır yük olmuşdu. Ümumiyyətlə, dünya kino təcrübəsindən məlum olduğu kimi, rejissorların öz filmlərində rol alması hər zaman uğurla nəticələnmir. Fikrimcə, "Ol" filmi də ilk başda burda itirirdi. Əgər 65 dəqiqəlik filmin ən az 45 dəqiqəsini rejissor kamera önündə olursa, təbii ki, onun filmə nəzarət etməsi və istədiyi nəticəni alması çox da mümkün görünmür.

Dediyimiz kimi, filmin baş qəhrəmanları rejissor qardaşlardır. Onlar son işlərindəki uğursuzluğa görə sponsorlar tərəfindən çox pis şəkildə döyülüb gecənin yarısı sərxoş vəziyyətdə küçəyə atılırlar. Hekayə də bu səhnə ilə başlayır. Daha doğrusu, hekayəni rejissor Namiq özü anlatmağa başlayır. Gecənin qaranlığında küçələri sərgərdan gəzən sərxoş qəhrəmanlarımız bir bardan döyülüb atılan qıza rast gəlirlər. Elə bu an son uğursuzluqlarından xəyal qırıqlığına uğrayan rejissorların ağlına yeni ideya gəlir. Onla yeni ssenarilərinin qəhrəmanı kimi içkili və huşsuz qızı öz evlərinə gətirirlər. Səhəri gün hər üçü ayılır. Amma onlar olanları müzakirə etmək, nə baş verdiyini aydınlaşdırmaq, ən azından qızın kimliyini öyrənmək yerinə özləri üçün ssenari yazmağa, nağıl uydurmağa başlayırlar. Bu nağılın adı isə "Ol"... Tanrının ilk kəlməsi, bəşəriyyətin ilk mənbəyi "Ol"... Ehtimal etmək olar ki, bu adla rejissor özünü Tanrının dünya üzərindəki əksi, yaratmaq gücünə malik varlıq kimi hiss edir. Axı o da Tanrı kimi bir və ya bir neçə həyat yaradır. Tək fərq isə odur ki, Tanrı bu işi dünyada, rejissor isə ekranda gerçəkləşdirir.

Bundan sonra getdikcə hadisələr həqiqi axarından çıxıb uydurmalara, bir rejissorun xəyal məhsuluna çevrilməyə başlayır. Bir növ film içərisində film...

Nağılın baş qəhrəmanı Şahzadə qız aktrisa Vüsalə Ağayevanın canlandırdığı həmin obrazdır. Sujet inkişaf etdikcə hər iki qardaş Şahzadə qıza aşiq olur. Onun üçün bir-biri və başqa adamlarla savaşırlar. Onların yazdığı nağılda qızın o gecədən əvvəlki və sonrakı aqibəti də əks olunur. Məlum olur ki, bu qız rejissorlarla yollarının kəsişdiyi həmin gecədə şəhərin məşhur qumarbazına uduzub və buna görə də klubdan bayıra atılıb. Amma qız bunun əvəzini həmin qumarbazdan çıxmağa qərarlıdır. Buna görə də özünə gələn kimi həmin kluba yollanır və bu dəfə külli miqdarda pul udur. Türkiyəli aktyor Tuncer Salmanın həyat verdiyi qumarbaz isə bununla barışacaq deyil və qızı bir taksi şöferi vasitəsilə qaçırtdırır. Şahzadə qızın gecə gəlmədiyini görən qardaşlar onun axtarışına çıxır və həmin şoferi tapırlar. Onunla savaşda onlar qaraçıların məskəninə gedib çıxırlar. Şahzadə qız da qaraçıların arasındadır.

Maraqlıdır ki, ssenaridə Şahzadə qıza heç bir söz yazılmayıb. O, bütün film boyunca cəmi bir dəfə "Məryəm xala" deyir. O da rejissorların qonşusu Məryəm xalanın halının pisləşdiyini onlara xəbər vermək üçün.

Xalq artisti Svetlana Həkimovanın ifasında Məryəm xala çox maraqlı obrazdır. O, Namiq və Fikrət qardaşlarının bir növ himayəçisidir. Filmin ən təsirli səhnələrindən biri də onunla bağlıdır. Belə ki, Məryəm xalanın halı pisləşir və o, ölüm yatağında onlara binanın damına çıxmaq istədiyini deyir. Məlum olur ki, bu qadın ömründə bir dəfə həmin dama çıxıb, o da uşaq olarkən. Və həmin an hiss etdiyi azadlığı, asudəliyi ömrünün sonrakı heç bir anında hiss etməyib.

Ümumiyyətlə, filmdə dam simvol olaraq çox ustalıqla işlənib. Bura şəhərin ən gözəl göründüyü və insanın bütün çərçivələrdən xilas olub özünü tam sərbəst, azad, asudə hiss etdiyi yerdir. Namiqlə Şahzadə qız hər kəsdən qaçanda çıxıb damda içki içir, rəqs edirlər. Fikrət hər şeydən bezəndə məğlubiyyətini məhz damda etiraf edir. "Oscar", "Hollivud" arzularına burada vida edir. Nəhayət, sonda Məryəm xala ölümün isti nəfəsini hiss edəndə damda olmağı arzulayır. Film də sonda qəhrəmanların damda özləri üçün rəqs etməsi səhnəsi ilə yekunlaşır. Bu isə qəhrəmanların bütün dərddən, məsuliyyətdən və onların yaxasına çökən problemlərdən öz düşüncələrində, ruhlarında xilas olmasını xarakterizə edir. Bir insanın xoşbəxt olması üçün ən çətin və vacib amil də məhz budur: düşüncə azadlığı...

"Ol" filmində adlarını çəkdiyimiz aktyorlardan başqa Namis Şirməmmədov, Türkan Aylin, Mahir Dərviş, Xanım Əliyeva və digərləri də rol alıblar.

Filmə baxdıqca hiss edirsən ki, burada peşəkar komanda işləyib. Yəni istər rejissor, istər operator, istərsə də aktyorlar harda olduqlarını, nə işlə məğul olduqlarını gözəl bilirlər. Ancaq təəssüf ki, ssenari haqqında bunu demək olmur.

Filmin janrına və üslubuna uyğun olaraq hadisələr bir-birindən qopuq şəkildə olsa da, ssenarist bu hadisələri bir mərkəzdə birləşdirə bilmir. Sanki hər olay ayrılıqda havadan asılı şəkildə qalır və film sona qədər öz həllini tapmır. Filmin ideyası da məhz sonlara doğru qəhrəmanın dilindən verilir. Bu səhnəyə qədər o, tamaşaçı üçün aydın deyil. Cəmi 65 dəqiqəlik ekran işində rejissor olduqca çox boşluqlar buraxıb. Bu isə bir müddət sonra insanın hadisələrə adaptasiyasını çətinləşdirir, bir az da keçəndə isə tamamilə yorur.

"Ol" filmində ən gözəl işlər rəssam və operatora aiddir. Məkanların seçilməsi, qəhrəmanın evinin dekoru, onların qrimi və rəng seçimləri olduqca uğurludur. Bu mənada quruluşçu rəssam Rza Pəllahianın və quruluşçu operator Ramin Asimoğlunun adları xüsusi qeyd olunmalıdır.

Yeni ekran işi bütün halı ilə kommersiya deyil, sənət naminə çəkilən filmlər siyahısına daxil edilməlidir. Ancaq bu məsələdə də uzun müddətdir qarşılaşdığımız və indi də rastımıza çıxan bir nüans düzü, məni rahatsız etdi. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, filmdə Türkiyənin peşəkar aktyoru Tuncer Salman da rol alıb. Elə filmdən öncə baxdığım trillerdə və dəvətnamənin üzərində bu aktyorun yaratdığı obraz ön plana çıxarılmışdı. Filmin nümayişində isə gördük ki, əslində T.Salman burada cəmi 2-3 dəqiqəlik çox kiçik bir obraz yaradıb. Demək olar ki, sözü belə yoxdur. Bəs onda filmin reklam işlərində onun ön plana çəkilməsinin adı nədir? Adi bir "qonaqpərvərlik"? Təbii ki, yox! Sadəcə "piar"! Nə yazıq ki, yaradıcı heyət türk aktyoru önə çıxarmaqla filmə qarşı maraq yaratmaq istəyib. Buna görə onları qınamaq olarmı? Yenə də yox! Bəlkə də bunda ən böyük günah biz tamaşaçıların üzərinə düşür. Çünki tamaşaçılar o qədər öz aktyorlarımızı, öz sənət əsərlərimizi görməzdən gəlib, xaricə (ən yaxın ünvan olaraq Türkiyəyə) meyillənirlər ki, hətta düşünürlər əgər bir filmdə türkiyəli aktyor və ya yaradıcı heyətdə ən azı bir qardaş ölkənin nümayəndəsi varsa, deməli, o iş gözəldir, uğurludur. Filmin yaradıcı heyəti də cəmiyyətdə formalaşan bu yalnış fikirdən xəbərdadır və bir növ cəmiyyətlə "onun dilində danışır".

Fikrimcə, sənətçilərimizdə, yaradıcı adamlarda bu qədər özünə güvənsizlik yaratmaq heç də düzgün mövqe deyil. Güvənmədiyimiz və inam aşılamadığımız insanlardan necə uğurlu iş tələb edə bilərik ki?

Bütün hallarda "Ol" filmi son dövr Azərbaycan kinosunda irəliyə doğru növbəti addımdır. Buna görə həm yaradıcı heyəti, həm də kinosevərləri təbrik etməyə dəyər!

525-ci qəzet 2018.- 1may.- S.7.