Qəlbi Qarabağla döyünən şair

Qələndər Xaçınçaylının 60 yaşına

Poeziya ədəbiyyatın şah damarıdır. Ədəbiyyat adlanan məkana hər yazar işıq sala bilmir. Bu məkanın içərisinə daxil olub qərarlaşa bilmir. Xoşbəxtlik ondadır ki, çağdaş ədəbiyyatımızda bir-birindən bənzərsiz yazıları ilə minlərlə insan qəlbini fəth edən şairlərimiz, söz adamlarımız var. Onlardan biri də Qələndər Xaçınçaylıdır - Əhmədov Qələndər İslam oğludur...

Qələndər Xaçınçaylı - Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin (AJB) üzvü, tədqiqatçı-jurnalist, tanınmış şair - yazıçı, publisistdir... 1981-ci ildən mətbuatda müntəzəm olaraq şeir və məqalələrlə çıxış edir. Şeirləri "Ədəbiyyat və incəsənət", "Kommunist", "Bakı", "Savalan", "Azərbaycan pioneri", "Fəryad", "Meydan", "Səs", "Gələcək gün", "Ədalət", "Təzadlar" qəzetlərində, "Azərbaycan", "Ulduz", "Müxbir", "Kənd həyatı", "Göyərçin", "Pioner" jurnallarında ardıcıl olaraq çap edilib. Həmçinin, "Gənclik" nəşriyyatının "almanax"larında əsərləri oxuculara təqdim olunub.

Onun ilk kitabı "Qarabağın ağlar gözü" (1998) adlanır. Kitabın tərtibçisi, redaktoru və "Gənc şairin ilk kitabı və ilk söz" ön sözünün müəllifi isə mən olmuşam və bu istedadlı gəncə uğur diləmişəm. Görünür, bir tənqidçi kimi zənnimdə yanılmamışam. İndiyənə qədər Qələndərin bir-birinin ardınca "Qarabağa gedən yollar" (2000), "Dünya mənim söz qalamdır" (2004), "Dərd ürəyimdə mamır bağlayıb" (2006), "Qeyrət qalası" (2007), "Yaza tələsən çiçək" (2008), "El ağsaqqalı" - publisistika (2008), "Şərəfli ömür" - (publisistika, 2009), "İkinci ömrümü yaşayıram" (2011), "Gözləmə" (2012), "Ömür mənalı keçəndə" (2012) şeir və poemalardan ibarət kitabları nəşr olunmuş, indi isə ilk nəsr əsəri olan və 20 Yanvar, Qarabağ müharibəsi qəhrəmanlarından bəhs edən çox maraqlı "Güllə işığında" povesti çap olunmaq üzrədir və Qələndər Xaçınçaylının 60 illik yubileyində oxucularına ərməğanıdır...

Onun kitablarının adlarından da göründüyü kimi, Qələndər Xaçınçaylının bütün yaradıcılığı Qarabağ prizmasından keçərək hədəflərini ümumi bir çevrədə - vətənpərvərlik və mübarizlik çevrəsində toplayır, bu bölgənin söz mühitindən pərvazlanmış qələm sahibi kimi simurqa çevrilir, öz odunda yanıb-dirilir...

Onun yaradıcılığı həmişə maraqla qarşılanıb, tanınmış ədəbiyyatşünas-alimlər, ictimai-siyasi xadimlər, qələm dostları - şair və jurnalistlər mətbuatda çıxış edərək haqqında dəyərli söz demiş, fikir söyləmişlər.

Millət vəkili, yazıçı-publisist Aqil Abbas: "Qələndər Xaçınçaylının yaradıcılığındakı vətən həsrəti, vətən nisgili əslində gənclərimizə örnək, nümunədir. Şairin kövrək, vətən həsrəti ilə yanan poeziyası var. Onun "Qarabağın ağlar gözü", "Qarabağa gedən yollar", "Dünya mənim söz qalamdır", "Dərd ürəyimdə mamır bağlayıb" kimi kitabları Azərbaycan ədəbiyyatına daxil olan gözəl nümunələrdəndir. Ona tutduğu bu yolda uğurlar arzulayır, yaradıcılığının davamını diləyirəm. Fürsətdən istifadə edərək gənclərimizə tövsiyə etmək istərdim ki, Qələndər müəllim kimi şairlərin yaradıcılığını mütaliə etsinlər, kitaba, elmə, yaradıcılığa özlərində həvəs yaratsınlar".

AYB-nin Qarabağ bölgəsi üzrə sədri, şair Ənvər Əhməd: "80-ci illərdə ədəbiyyata gəlmiş istedadlı şairlərimizdən biri olan Qələndər Xaçınçaylının imzası oxuculara yaxşı tanışdır. Şairin yaradıcılığına nəzər yetirənlər görürlər ki, onun bütün şeirlərinin əsasını vətən dərdi, yurd dərdi, Qarabağ dərdi təşkil edir. Ona bu dərdin sona yetməsini arzulayıram".

Şair-tədqiqatçı İslam Sadıq: "Şair dostum Qələndər Xaçınçaylının şeirlərini oxuyub gördüm ki, onun bütün yazılarına misra-misra vətən dərdi, yurd ağrısı, torpaq sızıltısı hopub. Əsası da odur ki, Qələndər müəllimin yaradıcılığı ilə yaşamı vəhdət təşkil edir. Sanki onun həyatı yaradıcılığına yansıyıb və orada əks olunub.

Mən də Qələndər müəllimin şeirlərini oxuduqca onun ürəyini gözlərimlə görmüşəm və hiss etmişəm ki, doğrudan da, dərdi onun ürəyində mamır bağlıyıb və bu mamırın dərmanı yalnız Qarabağda - Kolanıdadır".

Şair Yusif Nəğməkar: "Qələndər müəllimin kitablarında nəcib missiya var. Bu isə ondan ibarətdir ki, şair Qarabağ dərdini sanki hamı tərəfindən ağlayır. Bundan sonrakı kitablarında Qarabağ sevincini əks etdirməsi isə ona ən böyük arzumdur".

Mərhum jurnalist Ceyhun Nağının fikridir: "Biz Qələndər müəllimlə bir "səngərdəyik". Qələndər müəllim məsuliyyətli insan, məsuliyyətli jurnalistdir. Yaşına baxmayaraq, istənilən faktın arxasınca gedən, tapan, yazan və yoruldum deməyən bir insandır. Qələndər müəllim şeirlərində işğalda olan torpaqların taleyindən, övladının sabahından özünün narahatlığını ortaya qoyur. Arzu edirəm ki, Qələndər Xaçınçaylı yaxın günlərin birində bu narahatçılıqlardan qurtulmuş olsun".

Qeyd edək ki, şair Qələndər Xaçınçaylı 1980-ci ildən - 38 ildir ki, jurnalist kimi Azərbaycan mətbuatında çalışır. "Fəryad", "Cümhuriyyət", "Meydan", "İcmal", "Ədalət" və digər qəzetlərdə fəaliyyət göstərib, hazırda "Həftə içi" qəzetində çalışır. Günün ən ağrılı, lazımlı, aktual problemlərini əks etdirən, dövlətimizin marağını qoruyan maraqlı məqalələrin müəllifidir.

Q.Xaçınçaylı yaxşı bir jurnalist kimi həmişə ağrılı məqamlara, düşündürücü problemlərə toxunur, mənəvi-əxlaqi dəyərləri qorumağa cəhd edir. Şeir yaradıcılığında da belədir! O, həmişə çalışır ki, mühüm əxlaqi-mənəvi məsələrə toxunsun... Yazılarında səmimidir, milli ruhludur, xəlqidir, təəssübkeşdir... Mənim fikrimcə, ilk növbədə şair cəmiyyətin gözündə şair olmalı və insanların ürəyinə yol taparaq sevilməlidir və yenə də, mənə elə gəlir ki, Q.Xaçınçaylı bunu bacarıb, bunu əldə edə bilibdir.

Və elə bu cür dəyərli ədəbi, ictimai fəaliyyətinə görə, o, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə "Tərəqqi" medalı ilə təltif olunub.

Onun şair ömrü, şair xisləti kövrək nəğmələrdən mayalanıb:

Bir kövrək nəğmədir həyatım mənim,

Bir kövrək nəğməylə mən doğulmuşam.

Açılır hər yana qanadım mənim,

Həyatda bir kövrək nəğmə olmuşam...

Vətənpərvərlik duyğuları onun şeirlərinin əsas leytmotividir. Vətən həsrəti, Qarabağ dərdi, yurd nisgili şairin yaradıcılığının ana xəttini təşkil edir. Necə deyərlər, sazlı-sözlü, bayatılı Qarabağ torpağında pərvazlanan şair indi yurdundan-yuvasından ayrı vətən ağrılarını çəkə-çəkə yazıb-yaradır. Onun ədəbi yaradıcılığında səmimiyyət və təbiilik ilk baxışdan özünü göstərir. Şair və yazıçının yazıb-yaratmağı onun gələcəyə baxışıdır, sabaha olan inamıdır. Onun şeirlərində sızıltı yoxdur, mübarizə, həyat eşqi, yurda qovuşmaq inamı var...

Yaxşı cəhətlərdən biri də, budur ki, Qələndərin yaradıcılığında mövzu kasadlığı, lirikasında isə janr yeknəsəkliyi yoxdur. O, hissi-emosional, polifon şairdir. Ən müxtəlif mövzularda, lirik, satirik, ironik ladda, qoşma-gəraylıdan tutmuş hecanın müxtəlif növlərində, sərbəstdə, modern şeir formalarında, klassik lirik janrlarda təsirli və gərəkli şeirlər qələmə alır, nəfəsi təngimir, ahəngi tıncıxmır, lətif bulaq suyu təki axardadır...

Onun qələmi milliliyimizin, dövlətçiliyimizin, müstəqilliyimizin möhkəmlənməsinə, milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasına xidmət edir... O, şair-jurnalist məsuliyyətinin mahiyyətinə varan və əməl edən qələm sahibidir. Onun poeziyasında milli cavabdehlik ruhundan irəli gələn kəskin, prinsipial, tendensiyalı notlar olsa da, mövqeyi pozitivdir, nikbindir, ümidi sarsılmazdır, hadisələrə münasibəti durğun və etinasız deyil, intensivdir...

Qələndərin "Qoymayırlar yaşamağa" adlı şeirində şair "məni" və ictimai mövqeyi səmimiyyəti və prinsipiallığı ilə özünü göstərir:

Nadanlar baş alıb gedir,

Dünyanı qış alıb gedir.

Ömür qısalıb gedir,

Qoymayırlar yaşamağa

Adam kimi bu dünyanı.

Q.Xaçınçaylının şeirləri məzmunca getdikcə ovxarlanır, daha da bədiiləşir, müdrikləşir, ictimai-sosial motivasiya bu poeziyanın əsas əlamətinə çevrilir, "Ağarmazdı" şeirində olduğu kimi:

Hər adamın saçlarını

El ağartmır,

El ağardan saçları da

Yel qaraltmır.

Misri qılınc paslanmazdı

Koroğlular ölməsəydi.

Vaxtsız saçım ağarmazdı,

Həmzələri görməsəydim...

Qələndər həyatın - cəmiyyətin problemlərinə biganə deyil... Həssasdır, sevgisində də, qəzəbində də... Həyatın şirinliyi də, ağrı-acısı da ona eyni dərəcədə təsir edir və yaxşısı budur ki, o, həyatdan, gerçəklikdən aldığı bütün bu hisslərini poetik ovqatla, səmimiyyətlə, bəzək-düzəksiz şeirinə yansıda bilir...

Qələndər bütün məqamlarda Vətəni, torpağı - Qarabağı səcdəgahı bilir. Kürəyini dağ vüqarlı elə-obaya, haqqa-ədalətə söykəyib və "Arxamda dağlar dayanıb.

Onlar qoymazlar Məni yıxılmağa..." - deyərək, bu misraların selində 60 yaşına gəlib çatıb...

Qoynunda dünyaya göz açmışam mən,

Ağdam səcdə yerim, qibləgahımdı.

Öz isti yuvamdan perik düşmüşəm,

Qabartı göz yaşım, Xaçın ahımdı,

Babamın məzarı səcdəgahımdı.

Bu məqamda Q.Xaçınçaylının qələm sehri ilə keçən əsrin 90-cı illərində yaranmış, dillər əzbərinə çevrilmiş və şeirimizin böyük və qüdrətli, ustad-dədə Məmməd Arazının rəğbətini qazanmış, "Vətən sənə oğul dedi" şeirini xatırlamadan keçmək olmur. Bu beş bəndlik şeir Məmməd Arazın "Vətən mənə oğul desə nə dərdim" şeirinə, aşıqların ləfzi ilə söyləsək, "qabaq" deyilib:

Vətən sənə oğul dedi, ay Dədə,

Mamır olub qayasında bit, görüm?!

Ələsgəri tək qoymusan Göyçədə,

Baş çəkməyə Göyçəmizə get görüm?!

Qələndərin əksər şeirlərində olduğu kimi, bu şeirin məna, mahiyyət, poetik yükü, tutumu olduqca dəyərli, çoxmənalı və dərindir, mühüm mətləblərdən xəbər verir... Poetik üslub və dilin cilası, söz duyumu, sözün alt qatının mənalarına vara bilmək bacarığı diqqətdədir. Bunlar onun şeirlərinə lakonizm, ekspressivlik aşılayır... Lirizm, sətiraltı məna, dünyadakı haqsızlıq və bərabərsizliklər, torpaqlarımızın bir hissəsinin gavur düşmən tapdağı altında olması və s. bu kimi problemlər onun vətəndaşlıq mövqeyindən çıxışlarının mahiyyətini təşkil edir, onu əsasən tənqidi mövzularda da, özü də cəsarətlə çıxış etməyə sövq edir... Və bu motiv kompromissiz olduğundan oxucuları tərəfindən rəğbətlə qarşılanır...

Bir yarasan ürəyimdə,

Sinə dağım, Qarabağım!

Sən olmusan yad əlində,

Viran bağım, Qarabağım!

Qələndərin "Şuşa da bir qaladır", "Apar məni Qarabağa", "İrəli, əsgər", "Pərvizim", "Vətənimiz Çənlibeldir" və s. şeirlərinə bəstəkar Aydın Mehrəliyevin və Şəfəqin bəstəsindəki mahnılar məşhur müğənnilər Xalq artisti Nəzakət Teymurova, Tuqay İsmayılov, Rəvanə tərəfindən ifa edilir; onun bir-çox şeirləri dillər əzbəridir, şahidi olmuşam ki, el şənlik və mərasimlərində fanatları tərəfindən fərəhlə söylənilir, coşqu ilə qarşılanır...

Bu onun şeirlərinin müasirliyindən, həyat həqiqətlərindən nəşət etməsindən irəli gəlir. Məlumdur ki, şairin hər bir şeiri müasir, ruh və hisscə yeni, təzə olmalı, həyat həqiqətlərinə arxalanmalıdır. Bir sözlə, şair köhnəliklə yenilik arasında bir körpü, vəhdət təşkil etməlidir. Onun poeziyasında keçmişdən baxanda, gələcək necə görünürsə, gələcəkdən boylanıb arxaya baxanda da keçmiş o cürə görünməlidir... Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Məmməd Araz, Fikrət Qoca bulağından su içmiş, müasirləri Ramiz Rövşən və Sabir Rüstəmxanlı enerjisindən güc alan Qələndərin yaradıcılığını mən bu motivdə görürəm... İnanıram ki, onun şeirləri zamanın sınağından keçəcək, dəyərli poeziyamızın zərrin zərrəsinə çevriləcək...

Qələndər Xaçınçaylı hazırda yüksək bir enerji və ilhamla yazıb-yaradır. Onun 60 yaşını qutlayır, ona yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram...

Qurban BAYRAMOV

tənqidçi-ədəbiyyatşünas

525-ci qəzet.- 2018.- 3 may.- S.7.