“Cümhuriyyətin qurucuları”
kitabının təqdimat mərasimi keçirildi
Dünən
Rəsmi Qəbullar Sarayında (Səadət sarayı) “BP Azərbaycan”
şirkəti görkəmli tarixçi, professor Nəsiman
Yaqublunun “Cümhuriyyətin qurucuları” kitabının təqdimat
mərasimini keçirib.
Tədbirdə çıxış edən BP-nin əlaqələr, xarici işlər və strategiya üzrə vitse-prezidenti Bəxtiyar Aslanbəyli qeyd edib ki, Şərqdə
ilk demokratik respublikanın
qurucuları olan 59 nəfərin xatirəsinə
həsr edilmiş bu sanballı tədqiqat əsəri BP-nin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin
100 illiyinə hədiyyəsidir:
“Cəmi 23 ay mövcudluğunu
qoruya bilən Şərqin ilk və ən demokratik respublikası Azərbaycan
xalqının milli qürur mənbələrindən
biridir. Cümhuriyyət qurucularının xalqın tarixinə verdiyi töhfələr əvəzsizdir. Onlar iki
ilə yaxın dövr ərzində çox böyük işlər görüblər.
Bu işlərin sırasında Ana dilinin dövlət dili elan edilməsi, qadınlara seçki hüququnun verilməsi, milli ordunun qurulması,
təhsilin milliləşdirilməsini
qeyd etmək olar. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qarşısına qoyduğu
bütün məqsədlərə
tam nail olmadan süqut etsə də, xalqın azadlıq ruhunu oyada bilib”.
B.Aslanbəylinin sözlərinə görə,
BP fəxr edir ki, istiqlal mübarizəsi
aparmış bu 59 şəxsiyyətin xatirəsinə
həsr edilmiş tədqiqat işinə və kitabın nəşrinə dəstək
verib: “Azərbaycanın
uzunmüddətli və
etibarlı tərəfdaşı
kimi BP şirkəti ölkənin zəngin mədəni irsini və milli dəyərlərini
təbliğ edən təşəbbüsləri və
fəaliyyətləri həmişə
dəstəkləyib. Azərbaycanın ilk demokratik respublikası əsl milli dəyərdir və BP şirkəti olaraq biz cümhuriyyətin 100 illiyinin
bayram edilməsinə
qoşulmaqdan və xalqın qürur hissini paylaşmaqdan şərəf duyuruq”.
BP-nin vitse-prezidenti bildirib ki, bu
kitab Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə,
Rusiya, Almaniya və Polşanın arxivlərində uzun müddət aparılmış
geniş tədqiqatın
nəticələrini əks
etdirir: “Kitabda tarixi məlumatlar, faktlar və 59 nəfər cümhuriyyət
qurucusunun həyatından
götürülmüş məqamlar, həmçinin,
onların hökumət
və dövlət rəhbərləri kimi faciəli şəkildə
sona çatmış
qısa fəaliyyətləri
haqqında məlumatlar
öz əksini tapıb”.
B.Aslanbəyli daha sonra məlumat verib ki, təmsil etdiyi BP şirkəti dünyanın ən böyük neft və qaz təchizatçılarından
biridir: “Şirkətin
fəaliyyəti əsas
enerji mənbələrinin
təhlükəsiz işlənməsi
və hasilatını
əhatə edir. BP 26 ildir ki,
Azərbaycanda neft və qaz yataqlarının
geoloji-kəşfiyyatı, işlənməsi və nəqli üzrə iri layihələri təhlükəsiz və
etibarlı şəkildə
idarə edir. İndiyədək BP öz
tərəfdaşları ilə
birlikdə Azərbaycandakı
layihələrə 70 milyard
dollardan artıq sərmayə qoyub, on minlərlə iş yeri açmaqla və geniş sosial sərmayə fəaliyyətlərinə qatılmaqla
yerli icmalara faydalar gətirib. BP şirkətində 3000 nəfərə yaxın Azərbaycan vətəndaşı
çalışır”.
BP-nin vitse-prezidenti əlavə edib ki, ölkənin zəngin mədəni irsinin inkişafına və təbliğinə dəstək BP-nin sosial sərmayələr fəaliyyətinin prioritet
istiqamətlərindən biridir:
“Azərbaycanın uzunmüddətli
və etibarlı neft-qaz tərəfdaşı
kimi ötən 26 il ərzində BP yerli potensialın yaradılması, təhsil,
icmaların, yerli sahibkarlığın, idman
potensialının inkişafı
və bir sıra digər sahələrə sərmayələr
qoymaqla ölkəyə
dəstək verib. BP-nin bu fəaliyyəti ölkənin
güclü gələcəyinin
qurulmasına sərmayədir”.
Kitabın müəllifi N.Yaqublu
qeyd edib ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları haqda tədqiqat işi hazırlayarkən təkcə
arxiv materiallarından
istifadə etməyib,
eyni zamanda, həmin tarixi şəxsiyyətlərin ailə
üzvləri ilə görüşərək məlumatlar
əldə edib: “59 qurucu şəxsiyyət haqda məlumatlarda bir çox hallarda qeyri-dəqiqliklər
olduğu üçün
bu prosesi həyata keçirmək çətin idi. Çünki cümhuriyyət xadimlərinin əksəriyyəti
təqib olunub, bəziləri güllələnərək
öldürülüb. Buna görə, həmin
şəxsiyyətlərin nə vaxt vəfat
etdiyini dəqiqləşdirmək
üçün onların
məzar daşlarına
baxmaq zərurəti yaranmışdı. Hətta bəzi
cümhuriyyət qurucularının
ailə üzvləri
1921-ci ildə onların
qətlə yetirildiyini
düşünürdülər. Ancaq arxiv sənədləri sübut edib ki, həmin insanlar keçən əsrin 30-cu illərində
mühacir həyatı
yaşayıblar”.
N.Yaqublu
bildirib ki, kitabda cümhuriyət qurucularının nə qədər vətənpərvər,
millətsevər olması
3 məqamda özünü
göstərir: “Birincisi,
həmin şəxsiyyətlərin
fəaliyyəti, həyata
keçirilən islahatlar,
ikincisi, parlament çıxışları, sərəncamlar,
üçüncüsü isə cümhuriyyətin süqutundan sonrakı fəaliyyətləri, məktublaşmalar
Azərbaycanın bu siyasi xadimlərinin vətən, dövlət,
xalq üçün böyük işlər gördüyünü sübut
edir. Biz həmin
şəxsiyyətlərin həyatlarındakı xoş
məqamlardan danışsaq
da, həm özlərinin, həm də ailə üzvlərinin həyatları
çox ağır, faciəvi keçib”.
Daha sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin nəvəsi, Əməkdar
rəssam Rais Rəsulzadə və Fətəli xan Xoyski hökümətində
ilk səhiyyə naziri
olan, bir il sonra isə
Gəncə general-qubernatoru
vəzifəsinə təyin
edilən Xudadat bəy Rəfibəylinin nəvəsi, Xalq yazıçısı Anar
çıxış edərək
Şərqdə ilk dəfə
demokratik respublika quran siyasi xadimlərin
həyat və fəaliyyətinə həsr
olunmuş bu kitabı cümhuriyyətin
100 illiyinə verilmiş
böyük töhfə
kimi qiymətləndiriblər.
Qeyd edək
ki, “BP Azərbaycan” şirkətinin sponsorluğu
ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin
son gününü və
faciəvi süqutunu təsvir edən “Sonuncu iclas” adlı sənədli film çəkilib. Ekran işinin may ayının sonlarında təqdim olunması nəzərdə
tutulub.
Ceyhun ABASOV
525-ci qəzet 2018.- 12 may.-
S.11.