"Unudulmayanlar"dan Şövkət Ələkbərova

"Şövkət Ələkbərovanın səsinin xəritəsi ilə öncə qarış-qarış Azərbaycanı, sonra isə bütün dünyanı gəzmək olar".

Bu sözlər mayın 14-ü Beynəlxalq Muğam Mərkəzində səsləndi. Həmin gün orada Muğam mərkəzinin və "Mədəniyyət" kanalının təşkilatçılığı ilə keçirilən "Unudulmayanlar" layihəsi çərçivəsində Xalq artisti, böyük sənətkar, bənzərsiz səs sahibi Şövkət Ələkbərova anılırdı.

Bu adın işığına kimlər toplanmamışdı ki o gecə... Ölkəmizin tanınmış ziyalıları, mədəniyyət xadimləri, paytaxtımıza təşrif buyuran turistlər, Şövkətsevərlər...

Tədbir haqda öncədən aldığım məlumata görə, gecədə tanınmış incəsənət xadimləri, müğənnilər onun ifasında dinləyib sevdiyimiz bir-birindən gözəl mahnıları oxuyacaqdılar. Görəsən, hansı mahnılar ifa olunar deyə düşününcə fərqinə vardım ki, doğrudan da, Azərbaycan musiqi sənətini Şövkət Ələkbərovasız təsəvvür etmək mümkün deyil. İllər keçsə də köhnəlməyən, unudulmayan, indinin özündə belə dilimizin əzbəri olan onlarla mahnı məhz bu xanımın həzin, kövrək, bənzərsiz ifası ilə ürəklərə yol açıb.

Gecənin lap əvvəlində bizi elə Şövkət xanımın özü video lentdəki gözəl ifası ilə salamlayır. Daha sonra tədbirin aparıcılığı Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Gülhüseyn Kazımova həvalə olunur. Gülhüseyn müəllim tədbir boyunca hissə-hissə mərhum sənətkarın həyat və yaradıcılığı haqqında məlumatlar verir, onunla bağlı xatirələrini, birgə getdikləri qastrol səfəriləri və konsertlər haqda təəssüratlarını bölüşür.

Qeyd olunur ki, Şövkət Ələkbərova 1922-ci il oktyabrın 20-də Bakıda doğulub. Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbində Hüseynqulu Sarabskinin sinifini bitirdikdən sonra səhnə yaradıcılığına başlayıb. 1938-1945-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının solisti olub. 1945-ci ildən etibarən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti işləyib. Şövkət Ələkbərovanın ifaçılığı üçün yüksək vokal mədəniyyəti, emosionallıq və lirizm, muğam yaradıcılığı üçün isə məharətli improvizasiya bacarığı səciyyəvi idi.

1937-ci ildə bədii özfəaliyyət kollektivlərinin müsabiqəsində iştirak edərək öz çıxışı ilə Üzeyir Hacıbəyov, Səid Rüstəmov, Bülbül kimi sənətkarların diqqətini cəlb edib. Opera Teatrında keçirilən yekun konsertdə Şövkət Ələkbərova "Qarabağ şikəstəsi"ni oxumuş və Fatma Mehrəliyeva və Gülağa Məmmədovla birlikdə ilk üçlüyə daxil olub. Bu müsabiqə xanım müğənninin peşəkar musiqi sənətinə gəlişinin əsasını qoyur. 1945-ci ildən Filarmoniyanın solisti kimi işə başlayan Şövkət Ələkbərovanın ifasında səslənən xalq mahnıları, muğamlar, bəstəkar mahnıları Azərbaycanda çox böyük məşhurluq qazanır.

SSRİ-nin bir çox şəhərlərində, Fransa, İsveçrə, Şri-Lanka, Əfqanıstan, Hindistan, Misir, Əlcəzair, İran, Türkiyə, Polşa və digər xarici ölkələrdə uğurla çıxış edən Şövkət Ələkbərovanın repertuarına Segah, Qatar, Şahnaz kimi muğamlar, Azərbaycan bəstəkərlarının və Orta Şərq xalqlarının mahnıları daxil idi.

Ş.Ələkbərova 1993-cü il fevralın 7-də dünyasını dəyişib.

Gecədə peşəkar sənətkarlar Ş.Ələkbərova repertuarından mahnılar səsləndirildi. Əməkdar artistlər Gülüstan Əliyeva, Almaz Orucova, Nuriyyə Hüseynova, Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının solisti İlahə Əfəndiyeva, Azərbaycan Televiziyasının solistləri Sərxan Bünyadzadə və Kamilə Nəbiyeva sənətkarın "Get-get", "Oxu gözəl", "Dərələr", "Bahar nəğməsi", "Qara göz", "Kəsmə şikəstə" və başqa mahnılarını özünəməxsus şəkildə ifa etdilər. Müğənniləri Xalq Çalğı Alətləri ansamblı müşayiət edirdi.

Gecədə tez-tez Şövkət xanımın ifasında müxtəlif lent yazıları nümayiş olunurdu. Biz bir daha musiqi sənətimizin nə qədər böyük bir zənginliyə sahib olduğunun fərqinə varırdıq.

Şövkət Ələkbərova sənətindən danışa

rkən bir neçə tanınmış incəsənət xadimləri var ki, onların adlarını çəkməmək olmur. Şövkət xanım özü həmişə iki nəfərdən öyrəndiyini, onları özünə örnək götürdüyünü deyərmiş: dahi sənətkarlar Bülbül və Xan Şuşinski.

Onun Xan Şuşinskiylə sənət dostluğu hələ lap erkən yaşlarına təsadüf edir. Bir müğənni kimi bu sənətdə özünəməxsus yolunu yaratmağında da bu sənətkarın əvəzsiz rolu olub.

Gecədə bu dostluğun qoyduğu izlər barədə Xan Şuşinski fondunun rəhbəri, böyük sənətkarın qızı Bəyimxanım Verdiyeva-Cavanşirova danışdı. Onun sözlərinə görə, sonradan möhkəm dostluğa, doğmalığa çevrilən bu tanışlığın tarixi çox uzun illərə söykənir: "Şövkət Ələkbərova hələ sağ ikən öz adını Azərbaycan musiqi tarixinə qızıl hərflərlə yazdırıb. Atamla tanışlıqları 1938-ci ildən başlayıb. O, həmişə Şövkət xanımdan mərd, səmimi, mədəni, istedadlı biri kimi danışırdı. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, deməliyəm ki, Azərbaycan musiqi tarixində ilk dəfə qadınla dueti Xan Şuşinski oxuyub. Onun duet ortağı məhz Şövkət Ələkbərova idi. Onların birgə üç duetləri vardı. Onun ikisini Xan Şuşinski yazmışdı.

Mənim fikrimcə, Şövkət Ələkbərova olmasaydı, Azərbaycan musiqisində böyük bir boşluq yaranardı. O, dövrünün böyük bəstəkarlarının bir-birindən gözəl əsərlərini elə ustalıqla ifa edib ki, artıq o mahnıların hər birinin üzərinə Şövkət Ələkbərova möhürü vurulub. Bu möhür isə kimsə tərəfindən silinə bilməz".

Ş.Ələkbərova ilə ailəvi dostluqlarından söz açan B.Verdiyeva özünün xanım sənətkarla bağlı uşaqlıq xatirələrini də tədbir iştirakçıları ilə bölüşdü: "Mənim uşaqlıq xatirələrimin ən gözəl yerində Şövkət Ələkbərova durur. Bizim ailənin bütün yaxşı və pis günlərində, ən çətin anlarında onu yanımızda görərdik. Sonradan mənim onunla dostluq əlaqələrim həyat yoldaşım vasitəsilə də davam etdi. Onun həyat yoldaşım, Xalq artisti, tarzən Fikrət Verdiyevlə də gözəl dostluğu, sənət münasibəti vardı. Şövkət xanım Azərbaycan xalqının yaddaşında, ürəyində elə bir yerə sahibdir ki, illər, əsrlər keçə də, nə qədər ki, bu xalq və bu musiqi var, o da yaşayacaq!"

Şövkət Ələkbərova yaradıcılığında filmlər özünəməxsus yer tutur. Onun neçə-neçə Azərbaycan filminə həkk olan səsi, ifası hələ də çoxlarının qulaqlarında səslənməkdədir. Gecədə bu haqda Əməkdar incəsənət xadimi, kinoşünas Aydın Kazımzadə danışdı. O dedi ki, Şövkət xanımın səsindən, ifasından istifadə olunan o qədər filmlərimiz var ki, onları bir gecəyə toplamaq çox çətin olardı. Ona görə də kinoşünas həmin filmlərdən bir neçəsi haqqında danışdı, filmlərin yaranması və Şövkət xanımın oradakı ifası ilə bağlı maraqlı tarixçələri bizimlə bölüşdü. Dedi ki, "Bəxtiyar", "O olmasın, bu olsun", "Aygün", "Ögey ana", "Onu bağışlamaq olarmı?" kimi filmlərdən bizə tanış olan o gözəl mahnılar elə bu səslə də yaddaşımıza həkk olunub.

Aydın Kazımzadənin çıxışından sonra hazırlanmış xüsusi video çarx nümayiş olundu. Videoda kinoşünasın adını çəkdiyi həmin filmlərdən mahnılarla bağlı fraqmentlər toplanmışdı.

Sonra tədbirin aparıcısı G.Kazımov Ş.Ələkbərovanın daha çox birgə çalışdığı bəstəkarlarla bağlı məlumatlar verdi. Dedi ki, onlardan Tofiq Quliyev, Emin Sabitoğlu, Elza İbrahimova və başqaları bəzən sırf Şövkət xanımın səsi üçün özəl mahnılar yazıblar.

Həmin bəstəkarlardan Emin Sabitoğlunun qızı, professor, musiqişünas Ceyran Mahmudova da gecədə iştirak edirdi. O da çıxışında sənətkarın yaradıcılığı haqqında fikirlərini bölüşdü, atası ilə sənət münasibətlərindən danışdı: "Şövkət xanım öz gözəl səsi, ifası ilə hər zaman dahi bəstəkarları bir-birindən gözəl mahnılar yazmağa sövq edib. Bir çox bəstəkarlar var ki, sırf onun üçün mahnılar bəstələyiblər. Emin Sabitoğlu da onlardan biri idi. Şövkət Ələkbərovanın özünəməxsus səsi hər zaman seçilib. İndi də radiodan və ya başqa bir yerdən bu səsi eşidərkən onun kimə məxsus olduğunu həmin an bilirik. Bu cür sənətkarlar heç zaman ölmürlər. Onlar cismən bizdən ayrılsalar da, yaddaşımızda, ürəyimizdə daim yaşayacaqlar. Bu gün keçirilən mərasim də bunun nümunəsidir".

Sonda söz alan dahi sənətkarın nəvəsi Şövkət Ələkbərova ailəsi adından göstərilən bu diqqətə görə başda Beynəlxalq Muğam Mərkəzi və "Mədəniyyət" kanalı olmaqla, tədbirdə əməyi keçən hər kəsə, tamaşaçılara, çıxışçılara öz təşəkkürünü bildirdi.

Yorğun iş gününün sonunda yaşanılan musiqi, xatirə dolu bu həzin gecə mənim özüm üçün bir daha sübut etdi ki, yaxşı (!) musiqi həqiqətən də ruhun qidasıdır!

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet 2018.- 16 may.- S.8.