Azərbaycan səhnəsinin zadəganı

Nizaməddin ŞƏMSİZADƏ

Professor

Bu yazını yazmağa başlayanda dostum Fuad - Xalq artisti, fenomen aktyor Fuad Poladov hələ sağ idi.

Eşitmişdim ki, xəstələnib, səsi batıb. Mən də avqust ayından bəri xəstə idim. Özümü toparlayıb ona zəng etdim. Çox zəif, lakin həmişəki kimi nikbin səslə danışırdı. Özümə də, ona da təsəlli üçün (hərçənd təsəlli verməkdən zəhləm gedir!) dedim ki, darıxma, mən də xəstəyəm, xəstəlik də insan ömrünün varlıq tərzidir. İki şeydən razılıq etdi: bir dedi ki, tanınmış diktor dostu Rafiq Həşimov ona səmimiyyətlə qulluq edir, həkimə aparıb-gətirir, bir də dedi ki, Nizi, yadındadı, 50 yaşım olanda sən "Mənəviyyat diktatoru" adlı maraqlı bir yazı yazmışdın. Söz verdim ki, Fuad, qismət olsa, 70 yaşında da yazacağam. Əzrayıl 19 gün imkan versəydi, mayın 24-də Fuadın 70 yaşı tamam olacaqdı. Mən də onun yubileyinə tamamilə başqa bir yazını qələmə alacaqdım...

...Onun ölüm xəbərini eşidib hönkürtü ilə ağladım, təkcə ona görə yox ki, o, mənim 30 illik əvəzsiz dostum idi. Ona görə ki, dünyadan səsi ilə dünyaları titrədən qüdrətli bir sənətkar getmişdi. Göz yaşlarıma qarışıb, böyük Səməd Vurğunun məşhur misraları gəldi:

Ölüm sevinməsin qoy, ömrünü vermir bada,

El qədrini canından daha əziz bilənlər

Həzin bir xatirə tək qalacaqdır dünyada

Sevərək yaşayanlar, sevilərək ölənlər.

Bu misralarda kədər də var, qürur da. Rəhmətlik atam Şəmsəddin deyərdi: "Oğlum, mən öləndə darıxma, ömür Allahın əmridir".

Dünyanın nadir şəxsiyyətlərindən olan İndira Qandi haqqında böyük rus şairi Andrey Voznosenski "Pravda" qəzetində bir məqalə yazmışdı. Yazı bu cümlə ilə başlayırdı: "Qandi voşla v istoriyu". Mən böyük şəxsiyyətin haqqındakı bu mənalı cümləni eynilə həqiqi xalq artisti, aktyor sənətimizin milli fenomeni, dostum Fuad Poladova aid edirəm: Fuad təkcə torpağa yox, həm də tarixə daxil oldu - öz yaratdığı tarixə, müasir Azərbaycan tarixinə...

... Fuad səhnəmizin zadəganı idi. Onda zadəganlara xas yüksək qürur vardı. Bəziləri onu təkəbbürlü adam sayırdı. Əslində, belə deyildi. Fuadın sənəti də, həyatı da qürurlu idi. O, bütöv şəxsiyyət idi, həyatda və sənətdə qazandığı prinsipləri yaxşı bilirdi. Bir dəfə rəsmi tədbirdə hədsiz dərəcədə yaltaq nitq söyləyən adama kinayə ilə baxıb, məndən soruşdu: Nizi, o şeir necə idi?! Mən qədrini bilmədiyimiz filosof-şair Ələkbər Salahzadənin misralarını söylədim:

Yaltaqlığın kökü varmı,

Yaltaqlığın layı varmı,

Daş qatında,

Tunc qatında,

Görən yaltaq tapılarmı?!

Bundan sonra bir siqaret yandırıb həmin məclisi tərk etdik. Fuad yaltaqlığa nifrət edirdi. Onda ədalətsizliyə qarşı amansız bir dözümsüzlük vardı. Onu biraz artıq tərifləyəndə acığı gələrdi. Əlbəttə, Fuad asan həzm olunan adam deyildi. Hər kəs onunla dost ola bilməzdi. Onun sənətində və sənətkarlığında aşağı əyara yer yox idi. Orta (miyanə!) həddi sevmirdi. Ya hər şey, ya da heç nə!

Fuad haqq-ədalət uğrunda mübarizədə uduzmaqdan qorxmurdu, uduzmağı da bacarırdı. Çünki o, şəxsiyyətinə və sənətinə güvənirdi. Bütöv şəxsiyyəti və İlahi vergisi olan parlaq istedadı onu ucaldan güc mənbələri idi. Fuad Poladov ədəbiyyat və mədəniyyətimizin tarixində yeni mərhələ olan ötən əsrin 60-cı illər epoxasının qüvvətli aktyor nəslinin öncülü idi. O, aktyor sənətində misilsiz fəlsəfi-psixoloji gücə malik PAUZALAR ustası idi. Pauza Fuadın bizi əhatə edən etibarsız dünyaya bir növ münasibət tərzi idi. Bu pauzalarda yalana, hərisliyə, cılızlığa, ədalətsizliyə, məişət xırdalığına kinayə ilə gülən böyük sənətkarın fəryadı mürgüləyir.

... Sənətkar siyasətlə məşğul olmamalıdır. Çünki sənət siyasətdən çox yüksəkdir. Sənət xalqın, millətin mənəvi-əxlaqi varlığının bədii təcəssümüdür. Siyasət bizimlə məşğul olsa da, biz siyasətlə məşğul olmamalıyıq, bu alilikdən adiliyə enməkdir. Təəssüf ki, hamımızın həyatında XX əsrdən XXI, ikinci minillikdən üçüncü minilliyə qalmaqallı keçid dövründə müəyyən səhvlər oldu. Bu bizim ziyalı və vətəndaş kimi qaçılması mümkün olmayan taleyimiz idi. Fuad səhnəyə, səhnə də Fuada çox yaraşırdı. Onun duruşu, yerişi, ədası, səsi - bütünlüklə konfiqurasiyası səhnənin fəzasını nəhayətsiz dərəcədə genişləndirirdi. Son illərdə o, səhnəmizdə intibah dahisi V.Şekspirin möhtəşəm qəhrəmanı prins Hamletin obrazını yaratdı. Sübut etdi ki, o, özü də səhnəmizin prinsi-şahzadəsidir. Fuadın yaratdığı Hamlet Şekspirin Hamletindən heç də əksik deyildi.

O, əsl kişi idi və Azərbaycan kinosunda da ciddi Azərbaycan kişisinin obrazını yaratdı.

Gənc ikən "İstintaq davam edir"də Səlim, ikinci kurs tələbəsi olanda "Unuda bilmirəm"də Savalan, "Məkr və məhəbbət"də Ferdinand, "Qəribə oğlan"da Valeh, "Sən həmişə mənimləsən"də Həsənzadə, "Darıxma ana"da Aftandil, "Şah Qacar"da Qacar, "İblis"də İblis kimi bənzərsiz obrazlar yaratdı. Rus Dram Teatrında dünya dramaturqlarının əsərlərində müvəffəqiyyətlə oynadı, "Aktrisa"dakı roluna görə ən yaxşı kişi rolu mükafatına layiq görüldü. Fuad deyirdi ki, mənim ürəyimə yaxın obrazlardan biri "Fatehlərin divanı" televiziya tamaşasında yaratdığım Əmir Teymur obrazıdır.

...Fuad təmənnasız yaşadı, təmənnasız da öldü. O, sanki, pauzalar içində də dəfn olundu. Onun səssiz-küysüz dəfni laqeydliyə amansız bir zərbə idi. Ağır xəstə yatanda da qürurundan enmədi. Hər cür süniliyə düşmən idi, son günlərində süni nəfəs aparatından imtina edib, özü nəfəs alırmış.

Həqiqi Xalq artisti, səhnəmizin zadəganı, fenomen aktyor, 5 may 2018-ci ildə uzun sürən ağır xəstəlikdən sonra, 70 yaşının tamamlanmasına 19 gün qalmış dünyasını dəyişdi.

Fuadın sənəti milli sərvətimizdir. Millət var olduqca o da yaşayacaq.

525-ci qəzet 2018.- 24 may.- S.8.