Bəyaz pərdədə azadlıq şəfəqləri
"SON
İCLAS" VƏ "İSTİQLALİYYƏT"
FİLMLƏRİ CÜMHURİYYƏTİN 100
İLLİYİNƏ MİSİLSİZ TÖHFƏ OLDU
Şahanə MÜŞFİQ
Mənim üçün 2018-ci ilin Azərbaycanı bir
başqa gözəl, bir başqa qürurludur. Xüsusən, may ayında, lap dəqiqi, son günlərdə
azərbaycanlı olmağımla yüz qat artıq qürur
duydum, fərəhləndim.
Bu ili yubileylər ili adlandırsaq da, bu yubileylərin
içərisində biri var ki, damarında azərbaycanlı
qanı axan hər kəs üçün ən əziz, ən
əlamətdar gündür. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin
yaranmasının 100-cü ili ölkəmizdə
əsl bayram ab-havasında qeyd edilir. Hər yerdən
Cümhuriyyət boylanır, hər yer azadlıq qoxur. İnsanların ürəklərindəki sevinc,
gözlərindəki fərəh nur olub qəlblərə
axır, könüldən-könülə yayılır.
Hələ iki gün öncə - mayın 28-də
şanlı bayrağımızın rənglərilə
ölkəmizdə hər kəsin dilində "Bayramınız
mübarək!" kəlməsi dolaşırdı. Necə
gözəl hissdir ki, bizim bu Cümhuriyyət coşğumuz hələ
mayın 28-dən çox-çox əvvəl artıq sərhədləri
aşmış, müxtəlif ölkələrdə də
qeyd edilməyə başlamışdı.
Düz
100 il öncənin 28 mayında Şərqdə
bir ulduz parladı. Elə parladı ki, şəfəqi
bütün dünyanı nura boyadı, doğduğu
qaranlığın içərisindən nəinki öz
dibinə, həmçinin, yüzilliklər sonraya işıq
saldı.
Doğrudur, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC)
çoxəsrlik Azərbaycan xalqının şanlı
tarixindəki ilk dövlət deyildi. Amma bu, müasir,
demokratik standartlara tam mənası ilə cavab verən,
ümumbəşəri dəyərlərə söykənən
ilk respublika idi. Özü də tək bizim yox,
bütün Şərqin tarixində... Bəli, az yaşadı, cəmi 23 ay ömür
sürdü, amma bu az müddətə əsrlərin
görüləcək işlərini sığdırdı. Özü tez süqut etsə də, xalqın beyninə
həkk etdiyi istiqlaliyyət, azadlıq ideyaları əbədiyaşar
oldu. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Əlimərdan
bəy Topçubaşov, Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy
Yusifbəyli, Xosrovpaşa bəy Sultanov, Xəlil bəy Xasməmmədov,
Mehdi bəy Hacinski, Məmməd Yusif Cəfərov, Camo bəy
Hacınski, Xudadat bəy Məlik-Aslanov və
başqalarının canları, qanları bahasına
yaratdıqları və istismar altında olduğu halda Şərqin
ilk və ən demokratik respublikasına çevirdikləri
Cümhuriyyət gördüyü çoxistiqamətli
işlər, maarif, mədəniyyət, siyasət, ədəbiyyat
və s. cəmiyyətin bütün sahələrindəki
yeniliklərilə uzun illər əsrlikdə boğulan xalqa
yeni nəfəs verərək 23 ayın içərisində
onu özündən ən az bir əsr sonraya apardı. Həmin dövrdə Azərbaycanda geniş vüsət
almış milli-demokratik hərəkatın başında
duran bu insanların hər birinin adı Azərbaycanın
dövlətçilik tarixinə qızıl hərflərlə
yazıldı. Bu qısa müddət ərzində
çox çətin və gərgin şəraitdə
yaradılan ilk milli ordu, ilk universitet (Bakı Dövlət
Universiteti), getdikcə artmaqda olan qəzet və jurnallar,
inkişaf edən çap, poliqrafiya, nəşriyyat işi,
1873-cü ildən yaradılmış teatrımıza verilən
"dövlət teatrı" statusu və nəhayət
bütün Şərqdə qadına verilən ilk dəyər
- seçmək, seçilmək hüququ dövlət
qurucuların bu işə və idarəçilik sisteminə
necə dərindən bələd olduqlarının bariz
nümunəsidir. Təəssüf ki, o
dövrün siyasi oyunları və gərgin şərait yeni
yaranmış dövlətimizin ayaqda durmağına izin vermədi.
Ancaq Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dili ilə
desək, onlar bu xalqa "azadlığı daddırdılar"
və azadlığı dadmış xalq onu bir daha əldə
etmək istəyəcəkdi, necə ki, uzun illər bu istək
uğrunda apardığı mübarizədən sonra XX əsrin
sonlarında azadlığına yenidən qovuşa bildi...
Prezident
İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2018-ci il "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti
İli" elan olunub. Cümhuriyyətin 100
illiyi münasibəti ilə həm ölkədə, həm də
xaricdə silsilə tədbirlər keçirilir. Hər bir qurum bu əlamətdar ilə öz
töhfəsini vermək üçün durmadan
çalışır, ictimaiyyətin qarşısına
Cümhuriyyətlə bağlı yeni ideyaları ilə
çıxırlar.
Təbii ki, bu əlamətdar hadisə mavi ekranlardan, bəyaz
pərdədən kənarda qala bilməzdi. Uzun müddətdir layihələşdirilən
və nəhayət, yubiley ərəfəsində incəsənətimizin
Cümhuriyyətə, onun qurucularına minnətdarlıq
borcu kimi təqdim olunan "Son iclas" və
"İstiqlaliyyət" filmləri ictimaiyyətin
böyük marağına səbəb oldu.
Cümhuriyyətin
"Son iclas"ı
Bakı
Media Mərkəzinin Azərbaycanın bu şanlı tarixinə
töhfəsi olan "Son iclas" bədii-sənədli filmi
Mərkəzin prezidenti Arzu Əliyevanın baş prodüserliyi,
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və "BP Azərbaycan"
şirkətinin sponsorluğu ilə hazırlanıb.
Film Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin keşməkəşli
tarixinin son günlərinə işıq salır və
hökumətin öz son qərarını hansı çətin
şəraitdə verdiyini əks etdirir.
Ssenari
müəllifi Müsəllim Həsənov, quruluşçu
rejissoru Fuad Əlişov, quruluşçu operatoru Rəşad
Nuriyev, quruluşçu rəssamı Şahin Həsənli
olan ekran işinin çəkilişləri paytaxtla
yanaşı, bölgələrdə, tarixi hadisələrin
yaşandığı ərazilərdə lentə
alınıb.
Filmdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin
cümhuriyyət dövründəki obrazını aktyor Elnur
Hüseynov, yaşlı dövrünü isə böyük
şəxsiyyətin nəvəsi, Əməkdar rəssam, Azərbaycan
Siyasi Repressiya Qurbanları Assosiasiyasının sədri Rəis
Rəsulzadə canlandırıb. Hər iki şəxsi
həm fiziki görünüşləri, həm də
M.Ə.Rəsulzadənin daxili aləminin əksi
baxımından uğurlu tapıntı hesab etmək olar.
Elnur Hüseynov dahi Rəsulzadənin gəncliyindəki
çılğınlığını, dönməzliyini,
işgüzarlığını və ən əsası
xalqına, dövlətinə olan sonsuz sevgisini öz oyununda
böyük ustalıqla yarada bilib. Rais Rəsulzadə
isə Elnurdan fərqli olaraq, yaşlı Məhəmməd
Əminin vüqarını, əzəmətini, təmkinini və
bütün bunların fonunda vətəninə olan həsrətini
simasında, gözlərində canlandırıb.
Filmin
ssenarisi bu günə qədər araşdırılmamış
və ya gizli saxlanılmış arxiv sənədləri əsasında
qələmə alınıb. Filmin bədii
hissəsində aktyorlar həmin dövrü oyunlarıyla
canlandırıblarsa, sənədli hissəsində aktyor,
teleaparıcı Vüsal Murtuzəliyev faktları, məktubları
səsləndirib. Ondan başqa,
çağdaş dövrümüzün müxtəlif
tarixçi alimlərinin,
araşdırmaçılarının da düşüncələrinə
yer verilib.
Ekran əsərinin
adını da ehtiva edən əsas səhnə, yəni son
iclas AXC Parlamentinin məhz son iclasının (27 aprel, 1920-ci il) keçirildiyi - İndiki Əlyazmalar
İnstitutunun yerləşdiyi binada çəkilib. Burada Cümhuriyyət qurucularının müstəqilliyimizin
düşmənlərinə - istər
işğalçı ordu, istərsə də bu ordunun daxili
havadarlarına qarşı son anadək apardıqları
qeyri-bərabər və ümidsiz, lakin dönməz və qətiyyətli
mübarizə əks olunur. Bu mübarizə
faciə ilə başa çatsa da, onun Azərbaycanın
istiqlal tarixinin şərəfli bir səhifəsi olduğu
vurğulanır.
Filmdə, həmçinin, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin
bu şərəfli və faciəli taleyinin Azərbaycanın
yenidən müstəqilliyə qovuşmasına böyük örnək
olduğu ön plana çəkilir.
Ümumilikdə,
bu layihə üzərində altı aya yaxın iş
aparılıb, çəkiliş günləri isə 25
müxtəlif məkanda 32 gün davam edib. Filmin
texniki, eləcə də, yaradıcı heyəti yerli mütəxəssislər,
peşəkar aktyorlardır. Çəkiliş
qrupu 100 nəfərə yaxın heyətdən ibarət olub
və filmdə 50-dən çox peşəkar aktyor çəkilib.
Kütləvi səhnələrdə isə
500-ə yaxın insan iştirak edib. Ümumilikdə,
film layihəsi üzərində 700 nəfərlik heyət
işləyib.
Parlaq
"İstiqlaliyyət"
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi ərəfəsində
bu əlamətdar hadisəyə növbəti töhfə
"Bank Respublika" ilə ÖZFİLM şirkətindən
gəldi.
"Bank Respublika"nın sifarişi ilə
ÖZFİLM şirkətində istehsal olunan
"İstiqlaliyyət" filmi XX əsrin əvvəllərindəki
Azərbaycanın şanlı tarixini bəyaz pərdəyə
daşıyıb. Mayın 25-i təntənəli
təqdimat mərasimi keçirilən sənədli-bədii
filmin rejissoru Cavid Təvəkkül, prodüseri Fehruz Şəmiyev,
operatoru Elman Əliyevdir. Filmdə Xalq
artisti Nurəddin Mehdixanlı, aktyorlar Mehman Piriyev, Emin Səid,
Vüsal Xalıqoğlu və başqaları çəkiliblər.
Filmin çəkilişləri Cümhuriyyətin
ilk paytaxtı Gəncədə, Tiflisdə və Bakıda
aparılıb. Ekran işi "Baku Media
Center"in texniki dəstəyi ilə ərsəyə gəlib.
"Son iclas" filmində olduğu kimi, bu film də
janrına uyğun olaraq sənədli və bədii hissələrdən
ibarətdir. Burada tarixi faktlar, arxiv sənədləri, məktublar
Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlının nitqi ilə
tamaşaçıya çatdırılır. Onun səbrli, təmkinli, həmçinin, obrazlı
nitqi 23 aya sığdırılmış böyük bir
tarixi tamaşaçının gözləri önündə
canlandırır.
Filmin
nümayişindən öncə söhbət etmək
imkanı əldə etdiyimiz Nurəddin müəllim
Cümhuriyyətlə bağlı görülən hər
bir işi yüksək qiymətləndirdiyini,
özünün də bu cür önəmli bir layihədə
yer almasından qürur duyduğunu dedi: "100 il öncə
Müsəlman Şərqində ilk dəfə olaraq qurulan
demokratik cümhuriyyəti məhz Azərbaycan türkləri
qurdular. Bu Cümhuriyyəti quranlar Azərbaycan
xalqının savadlı, dünyagörmüş, vətəninə,
millətinə bağlı olan ziyalıları idilər.
Bu cümhuriyyət bir çox özəllikləri ilə
zamanının və zamanından sonrakı dövrün
dövlət idarəçilik sistemi üçün
nümunə ola biləcək bir sistem idi.
Bu insanlar həqiqi mənada millətinin fədaisi
idilər. Bizim bu əlamətdar hadisəyə
kiçik töhfəmiz olan "İstiqlaliyyət" filmi
həmin fədailərin ruhuna ithaf olunub. Filmdə
çox maraqlı heyət yer alıb. Hesab
edirəm ki, burada çalışan insanlar da fədailərdir.
Beləcə, övladlar babalarına bənzəyir.
Fikrimcə, biz bu filmlə bu gün
azadlığımızın təməlində dayanan
babalarımıza öz borcumuzun kiçik də olsa bir hissəsini
qaytarmağa çalışdıq".
Ekran əsərində
AXC-nin ilk Nazirlər Şurasının sədri Fətəli
xan Xoyskinin rolu ilə qarşımıza çıxan peşəkar
aktyor Mehman Piriyev rolu və çəkiliş proseslərindən
çox böyük məmnunluqla söz açdı: "Bu
filmdə canlandırdığım Fətəli Xan Xoyskinin
adını çəkmək kifayətdir ki, bu böyük
şəxsiyyətin rolunu ifa etməyin nə qədər məsuliyyətli,
çətin və bir o qədər də şərəfli
olduğu bilinsin. Nə vaxtsa belə bir şəxsiyyətin
prototipini canlandıracağım ağlıma gəlməzdi.
Hesab edirəm ki, bu rol mənim aktyor kimi ən
yüksək işlərimdən biri, bəlkə də
birincisidir. Bu rola məni məndən xəbərsiz
seçiblər. Çəkiliş prosesləri
çox gözəl və rəvan keçdi. Çünki rejissorumuz Cavid Təvəkkül kino
sahəsində öz sözünü demiş,
çağdaş dövrümüzün peşəkar
rejissorlarından biridir. Onun ən çox
sevdiyim cəhəti aktyorla işləmək
bacarığıdır. Biz
yaradıcı heyət olaraq, pərdə arxası məqamlardan
çox razıyıq, ümumilikdə filmin necə
alındığını isə tamaşaçılar deyə
bilər".
"İstiqlaliyyət"
filminin Məhəmməd Əmin Rəsulzadəsi Emin Səid
də canlandırdığı rolun qürurunu
yaşayırdı: "Bundan öncə də tarixi filmlərdə
oynamış, bir çox tarixi şəxsiyyətlərimizin
obrazını canlandırmışam. Amma hələ
bu filmdən öncə də bir çox insan məni
böyük şəxsiyyət, Cümhuriyyətimizin qurucusu
Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə bənzədirdi.
Təbii ki, bu bənzərliyin özü belə
artıq mənim qürurlanmağım üçün yetərli
səbəb idi. Sonradan isə bu filmdə
onun rolunu ifa etmək üçün dəvət
almağım məni çox sevindirdi. Çünki
ürəyimdə bu obrazı oynamaq arzusu var idi artıq.
Filmdə də bacardığım qədər
çalışdım ki, həmin şəxsiyyətə
layiqli şəkildə öz işimin öhdəsindən gələ
bilim. Düşünürəm ki,
uğurlu da alındı. Film
tamaşaçını həmin dövrdə
yaşanılmış hadisələrin ağuşuna alacaq
bir gücdə çəkilib. Çox
zövqlü bir layihə ərsəyə gəlib. Çəkiliş heyətimizin hər üzvü
özü özülüyündə çox peşəkar
və nə işlə məşğul olduğunu dərk edən
insanlar idi. Bu cür insanlarla işləmək
ayrıca zövq verir. Filmin sifarişçisi "Bank
Respublika"ya və
bu cür peşəkar, yaradıcı heyətlə bizi
tanış edən Fehruz Şəmiyev başda olmaqla "Öz
film"ə təşəkkürümü bildirirəm".
Hər iki ekran əsəri şanlı tariximizin
Cümhuriyyət dövrünü böyük ustalıqla
canlandırıb. Həm rejissorların quruluşu, həm
ssenarilər, həm aktyor işi, həm də ümumən
yaradıcı kollektivin zəhməti təqdirəlayiqdir.
Hiss olunurdu ki, hər iki film üzərində vətənini,
millətini dərin məhəbbətlə sevən, onun
keçmişinə hərtərəfli bələd olan və
bu keçmişlə fəxr edən dəyərli kollektiv
çalışıb.
Bizim
üçün böyük bir dövlət qurmuş şəxsiyyətlərin
əvəzsiz əməyinin qarşılığında
görülən bu işləri yüksək qiymətləndirir
və ruhlarının qarşısında baş əyirik!
525-ci qəzet 2018.-
30 may.- S.7.