Futbolumuzun səfiri: Vəli Qasımov

Qədim Gəncə şəhərində dünyaya göz açmış, öz istedadı ilə parlayan, Azərbaycan futbolunun canlı əfsanəsi Vəli Qasımov haqqında gecəyarısı 90 dəqiqə ərzində yazıb tamamladığım məqaləni çoxsaylı futbol azarkeşinə ərmağan etmək istədim.

Usta Aydın kişinin evində böyüyən Vəlinin əvvəl həndbola, sonralar futbola olan marağı onu Azərbaycanın uşaqlardan ibarət futbol yığma komandasının düşərgəsinə gətirdi. Fəqət, ədalətsiz qərarla ani bir anda yığma komandadan kənarda qalan Vəli istedadını sübut etmək üçün qonşusu ilə birgə Xarkov şəhərindəki internat məktəbə pənah gətirdi. Çətin həyat tərzinə rəğmən qışın soyuğunda səhərlər şirinçayla özündə təpər tapan Vəli idman dərslərini müvəffəqiyyətlə yerinə yetirir, yerli mütəxəssislərin diqqətini cəlb edir.

Qısa zaman kəsiyində məşqçilərin təqdimatı əsasında SSRİ yığma komandasının baş məşqçisi Kostlev tərəfindən yoxlama oyununa dəvət alır. Sevincinin həddi-hüdudu olmayan Vəli elə ilk yoxlama oyunundan sonra ikinci dəfə uşaqlardan ibarət yığma komandaya qəbul edilir. Vəli Çexoslovakiya ilə həlledici oyunda vurduğu qolla SSRİ yığmasını Avropa çempionatının finalına daşımağı bacardı. Şalimov, Xarin, Yuran, Kobelev kimi sonralar məşhur olan futbolçulardan ibarət yığmanın heyətində 1985-ci ildə Macarıstanın Budapeşt şəhərində Avropa çempionu adını qazanaraq çempionatın ən yaxşı futbolçusu seçilir.

Xatirimdədir, Ukraynanın “Mayak”, “Metallist” komandalarından sonra Moskva “Dinamo”sunda ulduzu parlayan Vəlinin həmvətənləri onu Bakının “Neftçi” komandasına təkidlə dəvət edirlər. Hələ 1987-cı ildə SSRİ yığma komandası ilə Bakıda oynanılan yoldaşlıq görüşündə onun məhsuldar ötürmələri tanınmış məşqçilərinin diqqətini cəlb etmişdi. Yoldaşlıq oyunundan sonra SSRİ yığmasının rəhbərlərinin “Pravda”, “Sovetiski Sport” və digər qəzetlərində yazılan məqalələrdə “Vosxosdiyaşaya zvezda Sovetskoqo futbola Veli Kasumov” sözləri hər bir azərbaycanlının qürur hissləri idi.

Onun potensialının güclü olması o zaman “Neftçi”ni daim “13”cü pillədə saxlayan məşhur üçlüyün narahatçılığına səbəb olmuşdur. Xatirimdədir, Moskva MOİK-nin qapısını qoruyan Çanovun üç addımlığında dayanan Vəli Qasımova ötürmə verilməyəndə ona olan ögey münasibəti hər kəs aydın görürdü. Ancaq bu laqeydliklərə rəğmən, ona qoşulan şeirdəki kimi “Vəli komandanı çəkir irəli” devizini əsas götürərək “Spartak”, “Dinamo” (Rusiya), “Real Betis”, “Albasete” (İspaniya), “Setubal” (Portuqaliya) kimi nüfuzlu klublara dəvət alır. Avropanın birinci beşlik çempionatlarında forma geyən və İspaniya LaLiqasının bürünc medalına layiq görülən yeganə azərbaycanlı futbolçu olur.

Xatirimdədir, SSRİ-nin dağılması ərəfəsində “Spartak” (Moskva) klubunun heyətində SSRİ/Rusiya kubokunun sahibi olmuş Vəli qış fasiləsində Bakıda bizim evə qonaq gəlmişdi. Birdən telefon zəng çaldı. Dəstəyin o başından məşhur futbol məşqçisi Valeri Qazzayev idi. Leononkonun Kiyev “Dinamo”suna, Kiryakovun isə Bundesliqanın “Karlsrue” komandasına keçməsindən sonra “Dinamo” Moskva komandasına hücumçu kimi dəvət alır. İkinci dövrənin oyunlarında vurduğu 16 qolla birinci Rusiya çempionatının rəsmi bombardiri kimi tarix yazdı. “Dinamo”nun heyətində də bürünc medala layiq görülən Vəli UEFA kubokunda vurduğu qollarla Belçikanın “Brügge” komandasının transfer listinə daxil olan perspektivli futbolçu idi. Ancaq o, komanda yoldaşı Kobelevlə “Real Betis” komandasına üstünlük verərək İspaniya liqasına üz tutdu. Sonralar “Albasete” komandasında “Tenerife” ilə oyun zamanı müdafiəçi Jakanovicdən (“Fulhem”in hazırkı baş məşqçisi) ağır zərbə alan hücumçu aylarla meydançadan kənarda qalır. Yadımdadır, onun daha bir ağır zədəsi Bakıda “Neftçi” - “Zenit” oyunu zamanı müdafiəçi Stepanov tərəfindən sifətində zərbədən almacığın sınması ilə nəticələndi. Professor Teymur Babayevin müdaxiləsindən sonra onun qısa zaman kəsiyində meydana qayıtması azarkeşlər tərəfindən alqışlarla qarşılandı. Futbol azarkeşlərinin sevimlisi Vəli Qasımovun Rusiya yığma komandasının dəvətliləri sırasında olmasına rəğmən bizlərin məsləhəti ilə müstəqil Azərbaycan yığmasını seçməsi sonda onu təkrar Azərbaycana məşqçi kimi dönüşü ilə yekunlaşdı.

“Neftçi”də idman direktoru, sonra isə baş məşqçi kimi heyətin əsasən azərbaycanlı gənclərdən ibarət olmasına rəğmən, güclü “Qarabağ” komandası ilə Azərbaycan kubokunun finalında 120 dəqiqə bərabər səviyyədə oyun keçirdi. Oyundan sonra Qurban Qurbanovun və Rəşad Sadıqovun “Kaş ki, iki kubok olaydı, hər iki komandaya veriləydi” sözləri azarkeşlər tərəfindən də ədalətlə qarşılandı.

Vəlinin Azərbaycan gənclər komandasında baş məşqçi kimi fəaliyyəti dövründə önə çıxan futbolçular bu gün də yığma komanda və klublarda uğurla çıxış edirlər. Almaniyalı baş məşqçi Borti Foqtsun yığmaya rəhbərliyi dövründə köməkçi məşqçi işi də onun bacarığını bir daha üzə çıxarmışdır.

Vəlinin əsas xüsusiyyətlərindən biri də onun Azərbaycan futbolunun və futbolçusunun inkişafı ilə bağlıdır. AFFA-nın yarandığı ilk illərdə Vəli Azərbaycan milli komandasının atributlarını İspaniyada sifariş edərək təmannasız federasiyaya hədiyyə etdi. Moskva “Dinamo”sunda uğurlu oyunundan sonra Nazim Süleymanov və Dmitri Kramarenkonu Valeri Qazzayevə məsləhət görmüşdür. Onlar da davamı olaraq uğurlu oyun göstərərək onların məşhurlaşmasına səbəb olur. Əfsanəvi Ələkbər Məmmədov, Anatoli Banişeviski kimi Vəli Qasımov da həmyerlilərinə daim dəstək olaraq onların ənənələrini davam etdirməkdədir.

“Betis”də oynadığı dövrdə Rinat Dasayevlə dostluğu onların Sevilya şəhərində parlamalarına səbəb bəlkə də burada müsəlmanların çoxluq təşkil etmələri ilə bağlıdır. Akademik Rafael Hüseynovun elmi konfransda çıxışı zamanı “Əndəlüsdə Muğam” mövzusuna istinad etməsini yada salaraq onların meydançada rast gəldikləri futbolçulara üstün gəlmələri isə ulu səsin qüvvəsindən irəli gəlir, desək yanılmarıq. Bəlkə Vəlinin “Nou Kamp”da, “Santyaqo Bernabeu”da oyun zamanı azarkeş səsləri arasında bizim də səsimizin eşidilməsi arzusu qərib ölkədə onun istəklərindən biri olmuşdur.

“CBC Sport”da Rasim Mövsümovun hazırladığı verilişdə Vəlinin “Albasete”də oynadığı zaman meydançanın kənarında uşaq futbol geyimində duran İnyestanın şəkli maraqlı məqam idi. Vəlinin təəccübünə səbəb olan bu fraqmentin Rasim tərəfindən aşkarlanması çoxsaylı tamaşaçıları heyrətləndirmişdir. Xasiyyətcə sakit olan Vəli Qasımovun pərəstişkarları arasında Azərbaycanın məşhur incəsənət xadimləri Ağəli İbrahimov, Vaqif Gərayzadə, Bəhram Bağırzadənin adlarını fərəhlə çəkmək istərdim.

Vəli ayağının zəhməti və intellekti hesabına göstərdiyi şücayəti, vurduğu qolları ilə azarkeşlərin incə hisslərinə toxunaraq onları ya sevindirir, ya da məyus edir. Bu baxımdan futbol oyunu sanki səhnədəki tragikomediya janrını xatırladır. İstedadlı oyunçu futbol fəlsəfəsinin incəliklərini xırdalayaraq yumru topu yumşaldaraq istədiyi trayektoriyada ram etmə bacarığını nümayiş etdirir.

Fərəhləndirici haldır ki, Avropa Liqasının Monakoda keçirilən püşkatma mərasimində səfir qismində iştirak edən Vəli Qasımovun qırmızı xalı üzərindən keçərkən “Qasımov” alqışları sədası həmyerlimizin indi də unudulmamasından xəbər verir. Onun veteran, futbol klubunda həmkarı olmuş Fernando Yerro ilə 2009-cu ildə Bakıda görüşü və İspaniya milli komandasının baş məşqçisi Del Boske ilə şirin söhbətləri qürurverici idi.

İspaniya yığmasının oyunçusu İnyesta isə vaxtı ilə Vəli Qasımovun “Albasete” klubunda oynadığı dövrdə uşaq futbol klubunun üzvü kimi meydançanın kənarında onun oyununu seyr etməsini xatırlayırdı.

Futbol dünyasına yaxşı bələd olan, dünya şöhrətli xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev Vəli Qasımov haqqında söylədiyi fikri sizlərə çatdırmaq istərdim. “Vəli rastlaşdığım insanlar arasında qabiliyyətinə, mədəniyyətinə və düzgünlüyünə görə seçilən və hörmət bəslədiyim alicənab şəxsdir. Həqiqətən bu yaxınlarda dostum Məzahirin qonağı olan portuqaliyalı iş adamı Bakıda Vəli Qasımovla görüşü zamanı dediyi sözləri sizlərə çatdırmaq istərdim. Vəli Qasımovun həlledici oyunda pərəstişkarı olduğum “Benfika” klubuna qol vurmasına baxmayaraq, onu Portuqaliyaya dəvət etməkdə israrlı idi”.

Mədəniyyət Nazirliyinin nümayəndəsi Əli Rəsulovun Madriddə keçirilən festival zamanı əynində “Azərbaycan” yazısını görən ünlü futbolçulardan biri - Moskvanın “Spartak” klubunda oynamış Rəşid Rəhimovun (Hazırda Qroznının “Ahmad” klubunun baş məşqçisi) “Vəli Qasımova salam çatdırın” deməsi uzaq Avropada qürurverici idi.

Gömrük Komitəsinin sabiq sədri Aydın Əliyevin də xatirəsini nəzərə çatdırmaq istərdim: “Lissabonda səfərdə olanda həmkarımla taksidə söhbət edirdik. Birdən taksi sürücüsü soruşdu siz hansı dildə danışırsınız. Azərbaycan dilində, deyən kimi taksi sürücüsü sevinərək “Vəli Qasımov, “Setubal” sözlərini dedi”.

Vəli Qasımovun futbol coğrafiyasının əhatəli olduğunu nəzərə alsaq, bu gün də müxtəlif ölkələrdə onun verdiyi avtoqraflar, çəkdirdiyi şəkillər və formalar azarkeşlərin xatirəsində əbədi qalacaq.

Sonda nəzərinizə çatdırım ki, Vəli ilə tanışlığımız 1987-cı ildə Bakıya yeni gəldiyi dövrə təsadüf edir. Belə ki, Azərbaycan Televiziyasının müşayiəti ilə Fransanın TV5 kanalının “Neftçi” klubunun bazasında reklam çəkilişi zamanı qapıçı Yuri Pereskokova vurduğu penaltilər sonrası ayaqüstü danışıqla dostluğumuz bu gün də davam edir.

Əlbəttə, bunlar eşitdiyimiz xatirələrin bir qismidir. Ancaq yazıdan və hadisələrdən də görünür ki, Azərbaycanı futbol vasitəsi ilə beynəlxalq arenada tanıdan səfir Vəli Qasımovun muradına çatması bizləri də sevindirir.

Çingiz ABDULLAYEV

Professor, Sülh səfiri

525-ci qəzet.- 2018.- 6 oktyabr.- S.19.