Qatır Qulam - (Hekayə)
Xuraman HÜSEYNZADƏ
Ağ “Prado” sağa
keçib qarşımızda
dayandı. İçindən
qara, yekəpər bir kişi
düşüb uzun qollarını yana açaraq atamın üstünə yeridi:
- Booy! Kimi görürəm, ə mən?!
“Març!” - Atamın sağ yanağından elə bil bel
bankası çəkdilər.
Atam soyuq görüşdüyü
bu adamdan canını tezbazar qurtarmaq üçün bir ayağını qaçaraq qoyub artıq bir neçə dəqiqədir
davam edən monoloqun bitməsini gözləyirdi. Kişi
hərdən ucadan qəhqəhə çəkib
gülür, hərdən
də əlini əlinə bərkdən
vurub az
qala hamının eşidə biləcəyi
səslə hansısa
hadisəni atamın yadına salmağa çalışırdı. Yoldan ötənlərin
təəccüb qarışmış
narazı baxışlarını
vecinə almayan Qulamın xasiyyətini dəyişməyə zamanın
gücü çatmamışdı.
Çörəyini evlərdə, həyət-bacalarda iş
görərək qazanırdı
bir vaxtlar. Elə bil, iy bilirdi
zalım oğlu.
Hansı
evdə qonaqlıq, hansı həyətdə
yığıncaq olsaydı
səhər tezdən
gəlib bitərdi qapıda. Əl-ayaqda buyurulur, axırda
da kəsilmiş qoyunun qarın-bağırsağını,
baş-ayağını götürüb
aparırdı evinə.
Oxuyub yazmağı güc-bəla
ilə öyrənəndən
sonra məktəb qapısından ayağını
üzən Qulamın
təhsilə meyli olmadığı kimi hər hansı bir sənəti öyrənməyə də
marağı olmamışdı.
Qoşulmuşdu qohum-qonşunun
həyət-bacasında iş
görən, yük daşıyan atasına. 18 yaşını tamam edib getmişdi
hərbi xidmətə.
Əsgərlikdən gələn kimi
qonşusu Adil kişinin kiçik qızı Güldanəni
götürüb qaçırmışdı
Bakıda yaşayan qohumlarıgilə. Qız evinin
hədə-qorxusu, qarğışı
səngiyəndən sonra
qayıtmışdı rayona.
Çox
keçməmiş eşq
yuxusundan ayılıb
tutduğu işə əməlli-başlı peşman
olmuşdu Güldanə
və bu peşmançılıq kimlərinsə
xeyir-şərində qab-qacaq
yuyanda daha da artıb çoxalırdı.
“Qatır” ayaması beş adamın
cəm olub qaldıra bilmədiyi yükü təkbaşına
qaldırdığına görə
verilmişdi Qulama. Zalım oğlu, deyirdin, dəmir idi, polad idi. Nə yorulmaq bilirdi, nə də bezmək...
Günün birində ət tədarükü ilə məşğul olan Kərəm kişinin Ələt yolunda saxlanması, Bakıya apardığı tonlarla ətin sənədsiz olması ucbatından iyləndirilib atılması
xəbəri yayıldı
rayona. Kimsə satmışdı onu. Arvadının qır-qızılını dəyər-dəyməzinə
satıb cəriməni
ödədi Kərəm
kişi. Bir cəncəldən qurtarmamış
ikinci cəncəl yapışdı biçarənin
yaxasından. Qapısında kəsilən qoyun-quzunun baş-ayağını, içalatını
kasıba, imkansıza
paylayan Kərəm ikinci dəfə milislə üz-üzə
gələsi oldu.
Sən demə, qonum-qonşuya payladığı quzu başlarından birində
birka varmış.
Hansısa mərdimazar
birkalı quzunun başını aparıb
sahə müvəkkili
Kazıma verir... Kərəm bu işi yoluna
qoymaq üçün
bu dəfə mal-qarasını, qoyun-quzusunu
satmalı oldu.
Sonra ev tikdirmək
üçün Qüdrətin
qapısına tökülən
daşların tozu-dumanı
yatmamış, milis çatdırdı özünü.
Bu cür hadisələr
çox oldu. O vaxt uşaq olduğumdan çoxu yadıma gəlmir... Qüdrətdən
sonra hamını bir sual maraqlandırırdı:
Satqın kimdi?
Payız gəlmiş, günəş
üşüməyə başlamışdı. Yamyaşıl yarpaqların rənginə
sarılıq çökmüşdü.
Kiminsə mərdimazarlığı
üzündən xərcə-borca
düşüb xəzan
görmüş yarpaqdan
betər saralan Kərəm kişi
oturmuşdu evinin qarşısındakı ərik
ağacının altında,
batmışdı qəm
dəryasına. Aranı dağa,
dağı arana daşıyırdı xəyalında.
İki barmağının arasında
yanıb kül olan siqaretindən də xəbəri yoxdu. Siqnal səsini eşidib
diksindi. Əmisioğlu
Sahib idi. Maşından düşüb gəldi
Kərəmin yanına.
Hal-əhval tutandan, bir qədər ordan-burdan danışandan
sonra sözü qohumunun başına gələnlərə gətirib
soruşdu:
- Əmioğlu, düzünü
de, heç şübhələndiyin
adam yoxdumu?
- Yoxdu, Sahib. Mən kimə neyləmişəm
ki?
- Əmioğlu, sən
yaxşı adamsan, bunu mən də
bilirəm. Amma mərdimazar elə
yaxşı adamları
narahat edir də. Mən təxminən bilirəm bu, kimin işidi...
Kərəm yol çəkən
gözlərini qıyıb
soruşdu:
- Kimin?
- Məncə, səni Qatır Qulam satıb.
Kərəm hirslə Sahibə
çəmkirdi:
- A kişi, kiri!
Bildiyini də danışırsan,
bilmədiyini də.
Qulam Allahın elə bir fağır bəndəsidi ki, bir tikə çörək
üçün qapılarda
əsir-yesir olub.
Görmürsən nə zülmlə
pul qazanır? Yazığa
böhtan atma. O,
elə mərdiməzarlıq
eləməz. Həmişə mən ona əl
tutmuşam. Məni niyə
satsın ki?
Sahib ürəyində əmisi oğlunun avamlığına güldü:
- Ay Kərəm!
Mən sənə söz deyirəm. Bilirsən ki, boş yerə
söz demərəm.
Qulamın satqın olduğunu
sübut eləsəm,
nə verərsən mənə?
Kərəm oturduğu stuldan ayağa qalxdı. Gözlərini zillədi Sahibin gözlərinə. Onun dediyinə
inanmasa da, Sahibin yalan danışmadığını
da bilirdi. Bilirdi ki, Sahib heç vaxt
kimsəyə böhtan
atmaz və heç vaxt dəqiq bilmədiyini, gözüylə görmədiyini
də danışmaz.
Artıq
şübhələr ac qurd
kimi gəmirirdi Kərəmin içini.
Əsəbi-əsəbi dedi:
- Sahib, sən mənə ziyan vuran, ayağımın
altını qazan adamın kim
olduğunu tap, qulluğunda
canla-başla hazıram.
Sahib bic-bic gülümsədi:
- Bu yaxında dost-aşna ilə bulaq başına gedəcəyik.
Tapsam, bir quzu verərsən
mənə.
- A kişi, sən
mərdimazarın kim olduğunu üzə çıxar, quzu qurbandı sənə.
- Sən inanmırsan, amma satqının Qatır Qulam olduğunu tezliklə özün görəcəksən.
Sahibin şübhələri
yersiz deyildi. Baxıb
görürdü ki, işləri dolaşığa
düşən adamlar
soğan kimi soyulduqca Qulamın gün-güzəranı yaxşılaşır...
Əmisioğluna verdiyi sözün üstündən ikicə
gün keçməmiş
Qatır Qulam çıxdı rastına. Xoş-beşdən sonra ondan hara
getdiyini soruşdu.
- Bura, çayxanaya gedirəm, - dedi Qulam və əli
ilə qarşı tərəfi göstərdi.
Sahib, Kərəmə verdiyi sözü xatırlayıb Qulamın
qoluna girərək çəkib saldı onu çayxanaya. Axşamüstü kişilərin
üz tutduğu, çay içib dərdləşdiyi bu məkanda adam
o qədər də çox deyildi. Yenə
domino, dama oynayırdılar.
Siqaret dumanından göz-gözü
görmürdü. Masaya
çay gəldi.
Sahib bir az Qulama sarı
əyilib səsini qısdı:
- Xəbərin var, Məmmədağanın oğlu
Mübariz evində saxta pul kəsir.
Ehtiyatlı ol, dükan-bazarda
nəsə alanda səni də aldadarlar. Yaman çox adam
aldanıb.
Qulam xəbəri eşidəndə
elə bil gözlərində beşyüzlük
toyxana lampası yandı:
- Haay? Doğrudan?
Sahibin sağ əli kəpənək kimi qondu Qulamın sifətinə:
- Sən öl, elə eşitmişəm.
Qulam başını
qaşıya-qaşıya fikrə
getdi. Armudu stəkanda buğlanan
çaydan bir-iki qurtum içib qalxdı ayağa.
“Di mən gedim, indi yadıma düşdü ki, vacib işim var”, - deyib güllə
kimi çıxdı
çayxanadan.
Həmin
gecə Məmmədağanın
da, oğlu Mübarizin də evində səhərə
kimi axtarış apardı milislər... Nəinki saxta pul, heç bir manat həqiqi
pul da tapa
bilmədilər...
Qulam tələyə
düşmüş, “qəhrəman”ın
kimliyi üzə çıxmışdı. Satqınlığının üstü açılar-açılmaz
rayonu tərk etdi Qulam. Artıq doğulduğu, böyüdüyü,
ilk addımlarını atdığı,
ata-anasının, qohum-əqrəbasının
dəfn olunduğu rayonda yaşamaq, el-obanın içinə çıxmaq üçün
üzü qalmamışdı.
Ən yaxşısı
getmək idi buralardan... Evini sataraq arvad-uşağını
da götürüb rayondan çıxdı.
O gündən Qulamı
“gördüm” deyən
olmadı.
...Ərklə atamın qolundan tutub “9-cu mikrorayonda bir restoranım var, gedək, sizə yaxşı bir qonaqlıq verim”, - dedi.
Atam parça-parça buludlarla
ləkələnmiş göy
üzündən gözlərini
çəkdi:
- Sağ ol, Qulam,
tələsirik.
Üzündə ciddi və incik ifadə, qarnını qabağa verib guya əsəbiləşdi
Qulam:
- Əəə, Qulam
nədi? Məllimnən-zaddan de. Sonra tez
yan-yörəsinə baxdı:
- Ayıfdı, eşidiv-eliyən
olar.
Atamın
öldürücü istehzasını
illərdən sonra yenə gördüm:
- Yox, ay Qulam, mən o qələti eləyə bilmərəm...
Qulam qalstukunu biraz boşaltdı. Udqundu. Başını hirslə bulayıb cibindən çıxartdığı dəsmalla alnının, üzünün tərini sildi. Və biz uzaqlaşdıq.
Tini burulanda geri boylandım. Qatır Qulam ağ “Prado”suna söykənib siqaret çəkirdi...
525-ci qəzet.-2018.-13 yanvar.-S.23.