Müəllimim və həmkarım

Görkəmli alim və pedaqoq, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Bakı Dövlət Universitetinin "Bərk cisimlər fizikası" kafedrasının müdiri, professor Məmməd Əliyevin anadan olmasının 75 illik yubileyi münasibətilə kitab hazırlandığını eşidəndə çox sevindim.

Artıq uzun illərdir ki, respublikamızda, o cümlədən, ölkəmizin aparıcı elm və təhsil ocağı olan Bakı Dövlət Universitetində gözəl bir ənənə formalaşmışdır. Respublikamızın ictimai-siyasi həyatında, elm və təhsilin, ümumiyyətlə, xalqın və millətin inkişafında əhəmiyyətli xidmətləri olan görkəmli alimlərin, ziyalıların, dövlət xadimlərinin yubileyləri qeyd edilir, xatirələri anılır, onların həyat və yaradıcılığını əks etdirən məqalələr yazılır və kitablar nəşr edilir. Professor Məmməd Əliyevin də taleyi, həyat və yaradıcılığının böyük bir hissəsi Bakı Dövlət Universiteti ilə bağlı olmuşdur və 75 illik yubileyində onun haqqında da belə bir kitabının yazılması bu qəbildən olan növbəti tədbirlərdən biridir.

Professor Məmməd Əliyev çoxşaxəli elmi-pedaqoji və diplomatik fəaliyyətlə məşğul olan bir şəxsiyyətdir. Azərbaycan elminin tanınmış nümayəndəsi kimi Məmməd müəllim uzun illər ərzində bərk cisimlər fizikasının aktual problemlərinin tədqiqi ilə ardıcıl surətdə məşğul olub. Əldə etdiyi elmi nəticələr bu gün də mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir və bu sahədə tədqiqatların aparılması üçün prioritet istiqamətlərin müəyyən edilməsi baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir.

Tale elə gətirib ki, mən Məmməd müəllimlə uzun illər bundan əvvəl, ötən əsrin 60-cı illərindən, hələ tələbə olarkən mənə dərs deyən və xətrini çox istədiyim bir müəllimim kimi tanış olmuşam, elə ilk gündən qəlbimdə ona qarşı bir doğmalıq yaranıb. Sonralar uzun illər biz həmişə bir-birimizə yaxın olmuşuq - uzun müddət eyni bir müəssisədə çalışmışıq, ən əsası isə ailəliklə dost olmuşuq, həmişə bir-birimizə dayaq olmuşuq, eyni məqsəd, eyni amala xidmət etmişik, millətimizin, xalqımızın xöşbəxtliyi, bu gün yenidən müstəqillik əldə etmiş dövlətimizin inkişafı və daha da möhkəmlənməsi naminə birgə addımlamışıq. Heç vaxt unuda bilmərəm ki, həyatımın ən çətin anlarında o, həmişə mənə dayaq olmağa çalışıb.

Mən professor Məmməd Əliyevin həyat və yaradıcılığı və elmi fəaliyyəti haqqında ətraflı danışmaq fikrində deyiləm. Qısaca olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, Məmməd Novruz oğlu Əliyev 1942-ci ildə Tovuz şəhərində anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika fakültəsini bitirdikdən sonra, 1964-1969-cu illərdə Kazan Dövlət Universitetində aspiranturada oxumuşdur. 1969-cu ildə Kazan Dövlət Universitetində "Paramaqnit kristallarda aşağı temperaturlarda dinamik effektlər" mövzusunda namizədlik, 1990-cı ildə "Paramaqnit ionlu diamaqnit kristallarda və yarımmaqnit yarımkeçiricilərdə dinamik effektlər" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. 1973-cü ildə bərk cisimlər fizikası kafedrası üzrə dosent elmi adı almışdır. 1991-ci ildə həmin kafedra üzrə professor elmi adı almışdır. 1969-1991-ci illər arasında ADU-da müəllim, baş müəlllim, dosent, professor vəzifələrində çalışmışdır. 1971-1972-ci illərdə Parisdə Nobel mükafatı laureatı, akademik Alfred Kastlerlə birlikdə işləmiş, Buxarestdə, Parisdə, Qrenoblda, Strasburqda, Varşavada, Poznanda, Kazanda, Novosibirskidə elmi konfranslarda, konqreslərdə məruzələrlə çıxış etmişdir. ABŞ-da, Fransada, Almaniyada, Rusiyada, Rumıniyada, Polşada 60-dan çox elmi məqalələri çap olunmuşdur. 1991-1992-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetində kafedra müdiri vəzifəsində çalışmış, 1992-2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Türkiyədə, 2005-2009-cu illərdə İspaniya Krallığında ilk səfiri olmuş, dəfələrlə Türkiyə Respublikası tərəfindən "İlin Diplomatı", "İlin Səfiri" fəxri adına layiq görülmüşdür. 2009-cu ildən sonrakı illərdə uzun müddət Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyində məsul vəzifələrdə çalışmışdır. Lakin elm və təhsilə vurğunluq, universitet sevgisi onu yenidən təhsil aldığı və ömrünün ən xöşbəxt illərini bağladığı doğma Bakı Dövlət Universitetinə qaytarmışdır. 2015-ci ildən Bərk cisimlər fizikası kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışır. Yeri gəlmişkən, xatırlatmaq istəyirəm ki, Bərk cisimlər fizikası kafedrası dünya şöhrətli görkəmli alim, gözəl insan olan, əziz xatirəsinə böyük hörmət bəslədiyim akademik Bəhram Əsgərov tərəfindən yaradılmışdır və uzun müddət onun rəhbərlik etdiyi bu kafedraya bu gün onun tələbəsi olan Məmməd müəllimin rəhbərlik etməsi fərəhləndirici bir haldır, onun ruhuna hörmət və ehtiramdır.

Mən həmişə düşünürəm ki, yubiley bir hesabatdır: vətən, millət, dövlət qarşısında hesabatdır, yaşadığın cəmiyyətə verilən hesabatdır, el-oba qarşısında hesabatdır, işlədiyin kollektivə verilən bir hesabatdır, ailəyə, böyüdüb boya-başa çatdırdığın övladlara, nəvələrə verilən bir hesabatdır. Bu gün Məmməd müəllim də 75 illik hesabat qarşısındadır. O, görkəmli bir fizik, alim kimi hesabat verir, peşəkar bir müəllim kimi hesabat verir, dövlətçiliyə sadiq, milli dəyərləri qoruyub saxlamağa və daha da inkişaf etdirməyə çalışan bir vətəndaş kimi hesabat verir. Bu 75 ildən boylanıb ötənlərə baxanda yaşadığı ömürdə mövcud rənglərin bütün çalarlarını görmək olar. Günlərin ağı da olub, qarası da, şirini də olub, acısı da, ürəyinin qapısını sevinc də döyüb, kədər də. Lakin o, həyatda həmişə optimist olub, gələcəyə həmişə ümidlə baxıb.

Məmməd müəllim həyatda həmişə öz həyat prinsipləri ilə yaşayan bir insandır. Öz işində prinsipialdır, həmişə obyektiv həqiqət axtarışındadır. Elə bu prinsipiallığın və obyektivliyin nəticəsidir ki, uzun illər boyunca dövlətimiz tərəfindən ona məsul vəzifələr tapşırılıb. Bəzən bir az laqeyd, zahirən bir qədər mülayim görünsə də, hamı inanır ki, başladığı hər bir iş uğurla bitəcəkdir, ona tapşırılan hər bir işi bacarıqla sona çatdıracaqdır.

Məmməd müəllim həm də gözəl ailə başçısı, qayğıkeş ata, sevimli babadır. Düşünürəm ki, onun həyatda qazandığı uğurların əsas səbəblərindən biri də uzun illər birlikdə ömür sürdükləri həyat yoldaşı Qətilə xanımın və artıq cəmiyyətdə layiqli yerlərini tutmuş övladlarının ona göstərdikləri diqqət və qayğı, sevgi və məhəbbətdir. Mən bu gün onun övladlarına və nəvələrinə xitabən də bir neçə söz demək istərdim. Əziz balalar, yəqin ki, siz bu kitabı və bu sətirləri oxuyanda düşünürsünüz ki, nə yaxşı ki, dünyada atanızın, babanızın xətrini istəyən çoxsaylı insanlar var, onun dostları ilə əlaqələrinin tarixi nə qədər qədimdir, sizin yaşınızdan da çoxdur. Siz hələ dünyaya gəlməmişdən biz bir-birimizlə tanış olmuşuq, uzun illər həyatda birgə addımlamışıq. Sizin atanız, babanız yaşadığı ömrü ləyaqətlə, vicdanla, təmannasız, minnətsiz, kimlərəsə boyun əymədən yaşayıb, bir sözlə, kişi kimi yaşayıb. Halal zəhmətini gözünə, könlünə və yoluna çıraq eyləyib. Həmişə də bu işıqda yol getdiyindən heç vaxt yolunu azmayıb. Dosta vəfalı olub, sevdiyinə sadiq olub. Vətənin başına pərvanə kimi dolanıb. Kindən, hikkədən, paxıllıqdan, özünəvurğunluqdan uzaq olub. Bu da həmişə onun başını uca, alnını açıq edib. Budur insanın 75 ildə qazandığı və sahib olduğu dəyərlər. Təbii ki, bu da hər bir insana nəsib olmayan bir xoşbəxtlikdir.

İllər keçəcək, sizin də övladlarınız, nəvələriniz bu sətirləri oxuyarkən babaları ilə fəxr edəcəklər, onun həyat tərzini, sınaqdan çıxa-çıxa uzun illərdən bəri süzülüb gələn dostluq münasibətlərini öz həyatları üçün bir örnək hesab edəcəklər.

75 illik yubileyiniz mübarək, əziz Məmməd müəllim! Sizə möhkəm cansağlığı, xoşbəxt ömür-gün, yeni-yeni yaradıcılıq uğurları, sevinc və səadət dolu illər arzulayıram. Yaşınıza yuxarıdan sərhəd qoymadan ümid edirəm ki, biz birlikdə sizin ilkin olaraq 80, 90, 100 - illik yubiley hesabatlarınızı qəbul edəcəyik və hər bir hesabat növbəti 10 illik hesabatın başlanğıcı olacaqdır.

Aydın KAZIMZADƏ

AMEA-nın müxbir üzvü, professor, Bakı Dövlət Universitetinin Elm və İnnovasiyalar üzrə prorektoru

525-ci qəzet 2018.- 23 yanvar.- S.4.