Köksüz münasibət və dibi tutmayan ağac

Uşaq vaxtı ən sevimli məşğuliyyətlərimdən biri ağac əkmək idi. Elə ki martın sonu, aprelin əvvəli gəlirdi, bizi torpaqdan ayırmaq müşkül məsələyə çevrilirdi. Yəqin ki, bacım yaşımızı daha yaxşı xatırlayar, yaddaşımda 9-10 qalıb.

Təzə-təzə tingləri torpağa basdırır, həmin gün su verir, nazıyla oynayırdıq. Növbəti gün yenə eyni həvəslə sulayır, əzizləyirdik. Sonra oynamağa, hoppanıb düşməyə başımız o qədər qarışırdı ki, ağaclar yaddan çıxırdı. Bir müddətdən sonra digərləri çiçək açanda, bizim əkdiklərimiz qurumuş vəziyyətdə olurdu. İlk dəfə bir canlının baxımsızlıqdan yox olduğunun fərqinə belə varmışdıq. Anam deyirdi çıxarıb atın, onsuz da bu saatdan sonra ondan nə bar olar, nə bağça... Ağlayır, özümüzü yerdən-yerə vururduq, quru ağac özünə gələcək, yenidən canlanacaq deyə dayanmadan su verirdik. Amma təbii ki, mənasız idi. Çünki ölən ölür, gedən gedir, quruyan quruyur, məhv olan olur. Geri dönüş yoxdur! Bax, münasibətlər də belədir. Can atır, əlaqə qurur, bir-iki gün başına dolanırıq, sonra bizim olduğuna əmin olub başını buraxırıq. Bir gün dönüb baxanda hər şeyin puç olduğunu görürük. Sevgi də ağac kimidir, torpağa əkmək yetmir, qulluq etmək, su vermək, səbr göstərmək lazımdır. Köksüz münasibətlər köksüz ağaclar kimidir, dibi tutmasa quruyub gedir.

Növbəti mövsüm heyva ağacı əkməyə qərar verdik. Bu ting elə balaca, zəif, nazik idi ki, sanırdın, bir az sərt rəftar etsən ortadan ikiyə ayrılacaq. Amma budaqlarından sapsarı, yupyumru, yaşıl yarpaqların arasından boylanan, məst edən qoxusu ilə bir-bir dərdiyimiz meyvələri gözümüzün önündə canlandıranda həyəcandan başımızı itirirdik. Elə bilirdik ki, indi əkiriksə, növbəti il bu arzumuzu gerçəkləşdirəcəyik. Eyni zamanda, əvvəlki mövsümdəki səhvləri təkrarlamamaq üçün dəridən-qabıqdan çıxırdıq. Ağacı əkdik. Ətrafında dörd dolanmağa başladıq. Sağa keçəndə də su verirdik, sola keçəndə də. Dibində su o qədər çox olurdu ki, torpağı görünmürdü. Hətta o dövrlərdə bir çox ağacın gövdəsində gözə dəyən əhəngdən biz də öz tingimizə çəkmişdik. Günlər bir-birini əvəz etdi, yenə həyətdəki o biri ağaclar boy atmağa, çiçək açmağa başlayırdı. Bizim tingimiz isə nəinki tumurcuqlayır, əksinə, getdikcə quruyub çöpə dönürdü. Çünki bu dəfə fərqli münasibət göstərdiyimizi düşünsək də, yenə eyni səhvləri etmişdik. O qədər su vermişdik ki, kökü torpağa qarışıb, özünə yer sala bilməmişdi. Əslində, çoxumuz ümidlərimizin əkdiyimiz ağac kimi saralıb-solmağı ilə belə tanış olmuşuq. Xəyal qırıqlıqlarımızın, heçə dönən gözləntilərimizin qarşımıza keçib üzümüzə irişə-irişə baxmasını bu cür seyr etmişik. Böyüdükcə dərk edirsən ki, əslində, qanlı-canlı, barlı-bağçalı, güllü-çiçəkli eşqin məhv olması da elə həmin heyva ağacının başına gələnlərə bənzəyir. Əvvəlcə vecsiz davranıb itirirsən. Sonra səhvləri düzəldim deyir, diqqəti, marağı on barmaq edib boğazına pərçimləyirsən. Göstərdiyin qayğının dozası o qədər şiddətlənir ki, bununla qarşıdakının ağzını, burnunu tutur, nəfəs almağına imkan vermirsən. Onda dərk edirsən ki, həddən artıq göstərilən şəfqət münasibətlərin qatilidir!

Sonuncu ağac əkməyimiz bu günə qədər gözümün önündədir. Özümüzdən iki dəfə böyük, yaşı bir-iki ili keçmiş, qol-budaq açmış, yazın gəlişindən dolayı üstündə təzə yarpaqları olan, gövdəsi qalınlaşmış salxım söyüdü kökündən çıxardıb gətirdik ki, həyətimizə əkək. Anam bunu görüb, bizi danladı. Belə ağacları yerindən etmək olmaz, onu boş yerə tələf etdiyimizi dedi. Dinləmirdik. Öz inandıqlarımız uğrunda möhtəşəm xətalar toxumağa qüsursuz şəkildə davam edirdik. Üstümüz-başımız torpaq, qan-tər içində geniş çala qazdıq. Ağacı sürüyüb gətirib ora saldıq. Dibini torpaqladıq, böyük olduğu üçün külək əsəndə aşırmasın deyə üstünə kərpic düzdük. Bu dəfə gündə bir dəfə su verirdik. Amma getdikcə canlanmaq əvəzinə saraldığını görürdük. Bir neçə həftə keçdi. Külək əsərkən qurumuş yarpaqlar bir-birinə dəyib xışıldamağa başlayanda onu itirdiyimizi fərq etdik. Yenə yanlış iş görmüşdük. Zəhmət çəkmədən, əmək vermədən, qulluq etmədən, hazıra nazir olmaq istəmişdik. Necə də, sevgi münasibətlərinə bənzəyir, deyilmi? Dəlicəsinə istəyir, əldə edirik, amma ağrısına, əzabına, həsrətinə, dəliliyinə, çılğınlığına, nazına, qəmzəsinə dözmək istəmirik. Sevmədən sevilmək, axtarmadan aranmaq, üzr istəmədən bağışlanmaq, vermədən almaq, səhvimizi düzəltmədən çırpdığımız qapıları istədiyimiz vaxt açmağı arzu edirik. Amma bu, mümkün deyil ki! Əvvəlcə kök salmaq lazımdır, sonra gövdə, ardınca zoğ, sonra tumurcuq, ən axırda isə bar! Yoxsa köksüz münasibətlərin dibi tutmayan ağaclardan heç bir fərqi olmur.

Türkan TURAN

525-ci qəzet.- 2019.- 3 aprel.- S.12.