Günəş olaram mən
də...
Son illər demək
olar ki, uşaqlar üçün
yazıram. Həm də oxuyuram, öyrənirəm... Bu aləmə düşəndən
özümü quş
kimi yüngül, rahat hiss edirəm. Ətrafa boylanıram ağaclar, maşınlar,
yollar, göyüzü
- hərəsi bir nağıldı, şeirdi,
nəğmədi...
Bəzən həyat acımasız
olanda, böyüklər
dünyanın düzənini
pozmağa çalışanda,
böyük şairimiz
Vaqif Bayatlı Odər demiş, onda bir uşaq
əllərinə söykənirəm...
Biz uşaqları böyüdürük deyirik,
amma sən demə, onlar bizi bu həyatda
saxlayır. Bax elə
bu gün harasa getməliyəm.
Amma heç həvəsim yoxdu. Axırda balaca qızıma
qoşulub həvəsə
gəlirəm. Çünki
onunla yol gedəndə darıxmıram,
qəlbimə, necə
deyərlər, yabani otlar hücum çəkə bilmir... Əslində, mən özümdən
başlasam da, həmişə təzə-tər
şeirləri ilə
bizi ovsunlayan, uşaqlarımızın yoluna
işıq saçan
böyük, dəyərli
uşaq yazarlarımızdan
söhbət açmaq
istəyirəm. Elə
ilk ağlıma gələn
ömrünü uşaq
ədəbiyyatına həsr
etmiş unudulmaz gözəl şairimiz Xanımana Əlibəylidir...
Söyüd, gəldim öyrənim
Mənimlə dost olursan?
Yox, olmuram sən mənim
Saçlarımı yolursan.
("Külək və söyüd")
Bu bircə bəndlik
şeiri oxuyandan hər gün ürəyimdə səslənir. X.Əlibəyli nəinki öz dövrünün, elə
bu günümüzün
də gözəl şairi kimi şeirləri ilə adı dillərdə dolaşır. Dərsliklərdə, sinifdənxaric oxu kitablarında uşaq mahnılarında, tamaşalarında
uşaqlarımıza yol
yoldaşı olur.
Kitab sanki bir quşdur
Mizin üstə
qonmuşdur.
Kitaba salsan meyil
Səndən ayrılan deyil.
Onun "Kitab"
şeiri 3-cü sinifin
Azərbaycan dili dərsliyindən də bizə tanışdır. Bu şeiri nəinki uşaqlar, elə böyüklər də çox sevirlər. X.Əlibəylinin kitabını
ötən il
virtual "Kaspi" kitabxanasından
tapıb oxumuşam. Qeyd edim ki, kitabı
(2 cild) Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyi 2008-ci ildə çap edib. X.Əlibəylinin əsərlərini oxuduqca ürəyimdə bir yazı da
yazılmağa başladı.
Amma həmin yazı bu günlərin qisməti imiş. Deyim ki, müəllifin əsərlərindən əvvəl
qiymətli bir təqdimatla da rastlaşdım. Akademik Bəkir
Nəbiyevin "Uşaq
ədəbiyyatımızın xanım anası" adlı bu yazısı
mənə bir oxucu kimi gözəl
təsir bağışladı.
Nəinki, onunla sevimli yazıçımızla
tanış oldum, həm də bu yazının
aydın dilinə, səmimiyyətinə, ifadə
tərzinə heyran oldum...
Görkəmli uşaq yazarı X.Əlibəyli 20 aprel
1920-ci ildə Bakının
Keşlə kəndində
ziyalı ailəsində
dünyaya göz açıb. O, əvvəlcə
həkimlik sənətinə
yiyələnib. Amma illər
ötdükcə onun
qəlbində başqa
bir arzu da böyüməyə başlayır. Odur ki, ikinci təhsil kimi o, ADU-nun filologiya fakültəsinə daxil olub. Onda onun Gülər
adında balaca bir qızı da vardı. Görünür, X.Əlibəylinin özünü uşaq yazarı kimi bu sahəyə daha uyğun görməsində balaca Gülərin böyük
təsiri olub. Mirvarid Dilbazi və Mikayıl Rzaquluzadə kimi böyük uşaq yazıçılarının
zəmanəti ilə
o, SSRİ Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul olunub. Beləliklə, yaradıcılıq dövründə X.Əlibəyli
yüzlərlə uşaq
şeiri, onlarla poema və səhnə
əsərləri ilə
30-dan çox kitabın
müəllifinə çevrilib.
Hələ Avropa uşaq
ədəbiyyatından uşaqlar
üçün tərcümələr
də edib. B.Nəbiyev qeyd edir ki, X.Əlibəyli
peşəkar uşaq
ədəbiyyatımızın banisi
hesab edilən Abdulla Şaiqdən sonra Teymur Elçin və İlyas Tapdıq da daxil olmaqla bu
üçlükdə adı
birinci yerdə gəlir.
X.Əlibəylinin ilk kitabı olan "Balaca həkim" (Uşaqgəncnəşr. 1955) 30 min nüsxə çap edilib. İllərlə "Göyərçin" jurnalına rəhbərlik
edib.
Bəs, görəsən,
onun şeirlərinin belə sevilib, ürəklərə yol tapması, dərsliklərdə,
oxu kitablarında öz xüsusi yerini tutması nə ilə bağlıdır? Sualın cavabını bax
elə bu şeirlə də vermək olar, deyilmi?
Qışda şaxtada, buzda
Günəş çimir hovuzda.
Bərk
istisində yayın
Çimir suyunda çayın.
Odur ki, par-par yanır,
Hər tərəf
işıqlanır.
Qoy gətirim ləyəni
Su tök yuyundur
məni.
Ay ana, böyüyəndə
Günəş olaram mən də.
("Günəş olaram")
Bu şeirə bəstəkar
Hökumə Nəcəfova
mahnı da bəstələyib. Elə bu yazını
yazanda həmin mahnını bir daha dinlədim. Balaca bir qızın
ifasında mahnı elə gözəl səslənirdi ki, bir də baxdım
uşaqlar hərəsi
bir tərəfimdə
dayanıb mənimlə
mahnını dinləyirlər...
Ümumiyyətlə, X.Əlibəylinin misralarının içərisindən
tez-tez günəş
gülümsəyir. Bu
da təsadüfi deyil, günəş onun qəlbindən boylanır. Səmimiyyət
isə həmişə
qalib gəlir... Və yaxud bu
şeirdən fərqli
olan başqa birisi
Görürsüzmü Mahmudu,
Necə yeyir armudu?
Qardaşı ona baxır
Ağzının suyu axır.
Bıçaq verir Mahmuda
Yalvarır: - Mənə də
kəs,
Mahmudsa uda-uda,
Gözlərini bərəldir.
Deyir: - Sə n bilmirsən bəs,
Armud cana zərərdir?!
("Armud")
Bu şeiri kitabdan əvvəl "Göyərçin"
jurnalında oxumuşdum,
həm də dönə-dönə... Hərdən
evdə də qızımla birgə söyləyirəm... Müəllif güldürə-güldürə uşaqlara paylaşmağın
necə gözəl bir davranış olduğunu anladır.
Əks halda isə sən Mahmud kimi qarınqulu olub gülünc bir vəziyyətə düşərsən... Yaxud
da:
Fərhad,
sənə sözüm
var,
Danışan kəlbətindir.
Hər yerə vurma mismar,
Çıxarmaq çox çətindir.
("Kəlbətin")
Bu elə bircə
bənd şeirdir. Amma görün müəllifin
qələmində kəlbətin
"narazılığını" necə səlis əmrlə ifadə edir... Həm də kəlbətinin
"ədasıyla" balaca
oxucunu əyləndirərək
oyunda, bir işdə israfçılığa
yol verməməyə
çağırır...
X.Əlibəylinin bütün şeirlərində
Vətən sözü
olmasa da, Yurdun özü var. İstər onun qəhrəmanlarının əməllərində,
arzularında, istərsə
də Vətən təbiətinin çox incəliklə qələmə
alınmış təsvirlərində
bunu duymaq və görmək olur. Müəllif dillər əzbəri,
Vətən gözəli
Şuşanı "Allah əmanəti"
adlandırır.
Ey canım-gözüm Şuşa!
Ey şirin sözüm Şuşa!
Dönüm bir qızıl
quşa, -
Qoynuna uçum, Şuşa!
Məncə, uşaqlar üçün
yazmağın özü
də bir vətənpərvərlikdi, qələmə-silah
kimi sarılıb bir əsgərtək onu qorumaq, düşmənin
qanlı caynağından
almaq uğrunda ayrıca mübarizə növüdür. X.Əlibəylinin şeirlərini oxuduqca
belə düşündüm.
Onun yazılarından
öyrənməli o qədər
dəyərlər var
ki...
Dəryalarca olarmı
Ananın məhəbbəti?
Bir günəşə dolarmı
İstisi, hərarəti?
Geniş
göylər qədərdir
Balaya məhəbbəti,
Onu ölçmək hədərdir,
-
Yoxdur bir nəhayəti.
("Bala məhəbbəti")
Onun bütün şeirləri,
poemaları və səhnə əsərləri
hamısı və hamısı bax, bu ana məhəbbətindən
yaranıb...
Sanki Allah
bir qarlı qış
Mənə şeir verdi baxşış.
O, qışımı yaz eylədi,
Bəxtimi bəyaz eylədi...
X.Əlibəyli imanlı bir insan olub. O, Yaradana
minnətdarlığını "Yalvardım Allaha" adlı bu şeirdə
belə ifadə edib. Doğrudan da, insan elinə-obasına
faydalı olanda, xeyir işlər uğrunda çalışanda,
lap əziyyət çəksə
belə, özünü
xoşbəxt sanır.
Bu baxımdan, Əməkdar
İncəsənət xadimi,
iki dəfə dövlət Mükafatı
Laureatı, 1996-cı İlin
Qadını, Prezident
təqaüdçüsü, unudulmaz uşaq yazıçısı Xanımana
Əlibəyli bu gün də xoşbəxt ədiblərdən
biridir. Aprelin 20-si sevimli yazıçımızın
doğum günüdür.
Ruhu şad olsun, həmişə bizimlə olan ölməz şairimizin!
Mina RƏŞİD
525-ci qəzet.- 2019.- 10 aprel.- S.19.