"Sənətkarın elmi pasportu" seriyasından ilk monoqrafik tədqiqat

 

 

Artıq yarım əsrdən çoxdur ki, Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elmində ədəbiyyatımızın böyük yaradıcıları olmuş şəxsiyyətlərin həyatı yaradıcılığına həsr edilmiş monoqrafik tədqiqatlara təsadüfdən-təsadüfə rast gəlmək olur.

 

Ədəbiyyat tarixi istiqamətində keçən əsrin 50-70-ci illərində yazılmış monoqrafik tədqiqatlar, çap edilmiş kitablar isə ideoloji cəhətdən köhnəldiyi üçün müasir dövrün tələblərinə tam cavab verə bilmir.

 

Klassiklərimizdən tutmuş müasirlərimiz olan sənətkarlaradək bütün yazıçı şairlərimizin elmi pasportu olan monoqrafik tədqiqatların yazılıb nəşr olunmasına, geniş oxucu auditoriyasına, xüsusən ədəbi-elmi ictimaiyyətə çatdırılmasına təzədən müraciət etmək zərurəti meydana çıxıb. Həmin sahədəki ciddi ehtiyac nəzərə alınmaqla Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda 2017-ci ildən etibarən ədəbiyyat tarixi yönlü şöbələrin elmi-tədqiqat planlarında  həm klassiklərin, həm çağdaş sənətkarların həyatı yaradıcılığına həsr olunmuş monoqrafik tədqiqatlara geniş yer ayrılıb. Artıq "Nizamişünaslıq" şöbəsində Nizami Gəncəvinin, "Qədim dövr Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsində Xaqani Şirvaninin, "Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsində Məhəmməd Füzulinin, "Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsində Mirzə Fətəli Axundzadənin, "Şifahi xalq ədəbiyyatı yazılı abidələr" şöbəsində Aşıq Ələsgərin, "XX əsr (sovet dövrü) Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsində Mikayıl Müşfiqin Mehdi Hüseynin, "Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsində Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın, "Ədəbiyyat nəzəriyyəsi" şöbəsində Məmməd Cəfər Cəfərovun, "Ədəbi tənqid" şöbəsində Kamal Talıbzadənin başqalarının həyatı yaradıcılığına, elmi fəaliyyətinə həsr edilmiş tədqiqatlar tamamlanmaq üzrədir.  Hazırda "Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən hazırlanmış "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Həyatı yaradıcılığı" monoqrafik tədqiqatı isə başa çatdırılıb çap edilib. Bu, dövlət müstəqilliyi şəraitində milli ədəbiyyat tariximizə, yazıçı, tənqidçi ədəbiyyatşünaslarımızın həyatı yaradıcılığına  elmi-ədəbi pasport formasında yenidən qayıdışın ilk addımı kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir.

"Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı" şöbəsinin əməkdaşlarının yazdıqları "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin həyatı yaradıcılığı" monoqrafiyası müstəqillik dövrünün yeni təfəkkürü işığında, mümkün qədər keçmiş sovet ideoloji streotiplərindən fərqli movqedən yazılıb. Monoqrafiyada görkəmli yazıçının həyatı yaradıcılığı ədəbi-tarixi prosesin reallıqlarına uyğun şəkildə tədqiq olunub. Sovet dövründə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev haqqında yazılmış elmi əsərlər isə bugünkü tədqiqat üçün mənbə, qaynaq funksiyasını həyata keçirib.

"Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Həyatı yaradıcılığı" monoqrafiyası müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı konsepsiyasının həyata keçirilməsində ilk mühüm addım kimi əhəmiyyət kəsb edir. AMEA-nın vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik İsa Həbibbəylinin kitaba yazdığı "Yeni ədəbiyyat tarixçiliyi konsepsiyası ilk elmi addımlar" adlı ön söz həm "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Həyatı yaradıcılığı", həm bütövlükdə "Sənətkarın pasportu" seriyasından nəşr ediləcək sonrakı kitablar üçün nəşrin zərurətini əsaslandıran seriyanın inkişaf yoluna işıq salan mükəmməl elmi-nəzəri müqəddimədir.

"Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Həyatı yaradıcılığı" monoqrafiyası AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda "Yazıçıların həyatı yaradıcılığının tədqiqinə yenidən qayıdış" layihəsi əsasında "Sənətkarın pasportu" seriyası üzrə  hazırlanmış birinci monoqrafik tədqiqatdır. Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsində yazılmış bu monoqrafiyada görkəmli yazıçı ictimai xadim Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin həyatı yaradıcılığı əhatəli şəkildə təhlil edilib, ədibin ömür yolu, ictimai fəaliyyəti yaradıcılığının əsas sahələri: dramaturgiyası, bədii nəsri, publisistikası, ədəbi görüşləri, habelə əsərlərində sənətkarlıq xüsusiyyətləri, ədəbi irsinin tədqiqi nəşri tarixi haqqında geniş sistemli elmi məlumat verilib.

Qeyd edək ki, layihənin ideya rəhbəri kitabın ön sözünün müəllifi akademik İsa Həbibbəyli, elmi redaktoru mərhum ədəbiyyatşünas alim, filologiya elmləri doktoru, professor Zaman Əsgərli, rəyçisi AMEA-nın müxbir üzvü Tehran Əlişanoğlu, məsul redaktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aygün Bağırlıdır. "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. Həyatı yaradıcılığı" monoqrafiyası tədqiqatçılar, ali orta məktəblərin müəllimləri tələbələri üçün nəzərdə tutulub.

 

Aygün BAĞIRLI

Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktor müavini, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

 

525-ci qəzet.- 2019.- 1 fevral.- S.7.