"Tam peşəkar heyətin
formalaşması üçün hələ xeyli
çalışmalıyıq"
- Leyla
xanım, bu il Mərkəzi Elmi
Kitabxananın 5 illik yubileyidir. Ancaq onun tarixi daha
öncəyə dayanır. Yenidən
qurulan kitabxanada nələr dəyişdi, hansı yeniliklər
oldu?
-
Hazırda fəaliyyət göstərdiyimiz bina 2014-cü ilin
may ayında istifadəyə verilib. Açılış
mərasimində Azərbaycan prezidenti cənab İlham
Əliyev və Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti,
akademik Akif Əlizadə iştirak etmişdilər. Bu, binanın sadəcə istifadəyə verilməsi
deyildi. Açılış tədbirində
Mərkəzi Elmi kitabxana gələcək fəaliyyəti ilə
bağlı layihələr təqdim etdi, müəyyən təkliflərlə
çıxış etdi. Onlar Vahid
İdarəetmə Sistemi, Milli Rəqəmsal Yaddaş,
İnformasiya təhlükəsizliyi və informasiyanın
paylaşılması layihələri idi ki, biz bunlar
haqqında müzakirələr apardıq. Həmin il elmi kitabxana özünün beş illik
inkişaf strategiyasını, hədəflərini
formalaşdırdı. Və bu hədəflərin
sırasında adını çəkdiklərimlə
yanaşı, beynəlxalq münasibətlərin genişləndirilməsi,
ictimaiyyətlə əlaqələrin qurulması, sərbəst
ensiklopedik resurslarda kitabxananın fəaliyyəti, peşəkar
heyətin formalaşdırılmasıvə sair istiqamətlər
vardı. Bu il strategiyanın müəyyənləşməsinin
və kitabxananın yeni binasının istifadəyə verilməsinin
beş ili tamam olur. Biz deyə bilərik ki, o
strategiyada müəyyənləşdirdiyimiz hədəflərə
praktiki olaraq çatmışıq. Milli
rəqəmsal yaddaş layihəsi işlək vəziyyətə
gətirilib. Vahid İdarəetmə Sistemi
icrasını 2019-cu ilə
planlaşdırdığımız yazışma və rəsmi
sənədləşmə modulu nəzərə alınmasa,
əsasən hazırdır.
Hədəflərin biri peşəkar heyətin
formalaşdırılmasıdır. Düzünü deyim
ki, bu, bizim ən ağrılı yerimizdir. 2014-cü ildə kitabxanada islahatlar başladı.
Biz struktur dəyişikləri həyata
keçirdik, kitabxananın daxilində İnformasiya
Resursları mərkəzi yaradıldı. Mərkəzdə
Milli Rəqəmsal Yaddaş, Rəqəmsallaşdırma, Sərbəst
ensiklopedik resurslar, Elektron resurslara nəzarət şöbəsi
kimi bir sıra şöbələr yarandı. Biz
MEK-ə əməkdaşların seçilməsi və yerləşdirilməsi
üçün test proqramı hazırladıq. 2014-2015 və 2016-cı illərdə bu testə əsasən
əməkdaşları işə götürdük. Testin məqsədi kitabxanada indiyə qədər
çalışan əməkdaşların bilik və
bacarıqlarını sınağa çəkmək deyil,
onların bilik və bacarıqlarını qiymətləndirib
müvafiq şöbələrdə yerləşdirmək
idi. Proses zamanı proqramçılar şöbəsinə
xüsusi diqqət yetirdik, gənc proqramçılar cəlb
etdik. Haqqında
danışdığım layihələr üçün təcrübəli
proqramçının rəhbərliyi altında inkişaf
etdilər və
proqram təminatı hazırladılar. Gün gəldi və MEK-dən kadr axını
başladı. Dövlət büdcəsindən
proqramçının ala biləcəyi ən yüksək məvacibi
almalarına baxmayaraq, kadr axınının
qarşısını almaq mümkün olmadı. Ancaq biz fəxr edirik ki, hazırda respublikanın
aparıcı təşkilatlarında proqramçı qismində
MEK-dən qanadlanıb çıxmış gənclər fəaliyyət
göstərirlər. Bu, bizim
üçün çox fərəhli haldır. Yüksək məvacibli işlərə gedən əməkdaşlar
MEK kollektivindən ayrıldıqlarına görə təəssüflənir.
Çünki bizim həqiqətən də
mehriban, bir-birinə isti münasibət və hörmətlə
yanaşan, bir-birinin əməyini dəyərləndirən
kollektivimiz var. Buna görə də hədəflərimizdən
biri - tam peşəkar heyətin formalaşması
üçün hələ xeyli
çalışmalıyıq. Bizim heyətdə
həm təcrübəli mütəxəssislər, həm də
gənc əməkdaşlar çoxdur. Burada
onlar arasında təcrübə-fikir mübadiləsi
aparılır. Tərcübəli əməkdaşlar
fondlar barəsində çox geniş biliklərə, gənclər
isə müasir bacarıqlara malikdirlər. Onların birgə fəaliyyəti, bilik və
bacarıqların mübadiləsi kitabxananın işinə
böyük dəstəkdir.
2014-cü ildən 2015-ci ilin mayına qədər
kitablar, sənədlər bizim əsas binadan Mərkəzi
Elmi Kitabxananın yeni binasına köçürüldü. Biz çox
qısa müddətdə fondları və ənənəvi
kataloqu nizamladıq, elektron kataloqun icrasına başladıq və
2015-ci ilin sentyabrında biz artıq oxuculara xidmətə
başladıq. Əslində, AMEA Rəyasət
Heyəti tərəfindən bizim üzərimizə belə
bir öhdəlik qoyulmamışdı. Köçürülmə
prosesi üçün bizə xeyli zaman verilmişdi.
Əməkdaşlarımız isə hamı bir nəfər
kimi səfərbər olunub, cəmi beş
aya bütün kitabları, sənədləri,
avadanlıqları yeni binaya köçürdülər. Bizə bu işdə könüllülərin,
Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Mülki Müdafiə
Qoşunlarının, Gənc Şərqşünaslar şəbəkəsi
üzvlərinin çox köməyi oldu.
2015-ci
ilin sentyabr ayından indiyə qədər beş
mindən artıq oxucu şəxsiyyət vəsiqəsilə
rəsmi qeydiyyatdan keçib. İstifadəyə verdiyimiz
proqram təminatı kitabxana proseslərini düzgün idarə
etmək üçün istənilən oxucu, kitab və
ya əməkdaş haqqında bütün məlumatları
analiz etmək imkanı verir,
- MEK
getdikcə əməkdaşlıq əlaqələrini də
genişləndirir. Bu əlaqələrin
kitabxananın işinə nə kimi faydaları olur?
-
Heç kim üçün sirr deyil ki, hər bir kitabxana ənənəvi
olaraq ilk növbədə sənədləri - kitabları,
jurnalları, qəzetləri, xəritələri, audi-video
yazıları, markaları -
özündə toplayan və istifadəyə verən
qurumdur. MEK də ənənəyə uyğun
olaraq sənədləri özündə toplayır, sistemləşdirir
və istifadəçilərin ixtiyarına verir. Bu ənənəyə əlavə olaraq, MEK mütəmadi
olaraq fondlarında saxlanılan informasiya məhsulları barədə
cəmiyyəti məlumatlandırır, Eyni zamanda,
oxucuların konkret tələblərinə uyğun olaraq və
ya mübadilə proqramı çərçivəsində
xarici kitabxanalardan kitablar alır cəlb edirik. Beynəlxalq əlaqələr, ictimaiyyətlə
münasibətlər bu təbliğata çox böyük
imkan yaradır. MEK-in xarici əlaqələri
Azərbaycanda akkreditə olunmuş diplomatik nümayəndəliklər
və Azərbaycanın xarici ölkələrdəki səfirlikləri
vasitəsilə qurulur və bu yolla Azərbaycana aid olan və
xarici dillərdə çap olunan materiallar kitabxanamıza cəlb
edilir.
Xarici əlaqələr istiqamətində başqa bir
layihə 2018-ci ildə MEK-in UNESCO-nun mədəni-tarixi abidələrin
qorunması üzrə işçi qrupuna üzv qəbul
edilməsi oldu. Bu, sadə üzvlükdən daha
çox işçi qrupun fəaliyyətinə əməli
töhfənin verilməsi oldu - MEK-in müəllifi olduğu
müasir elektron kataloq UNESCO işçi qrupu üzvləri tərəfindən
adekvat, uyğun format kimi qəbul edildi. Məlumdur
ki, ölkənin tarixi və ya mədəniyyəti barədə
informasiyanın bir hissəsi də məzarlarda, qəbiristanlıqlarda
əks olunur. Hazırda MEK bu istiqamətdə "Məzarlar"
layihəsi üzərində iş aparır.
Elektron kataloqumuza, buraya aid materialları "UNESCO"
qrifi ilə daxil edirik. Bizim üçün çox sevindirici
haldır ki, bu işdə də MEK-ə ən böyük dəstəkçilərdən
biri könüllülərdir. UNESCO
işçi qrupuna əlavə olaraq, "Vətəndaş
təşəbbüs qrupu" var ki, son iki həftə ərzində
bizə Qubadan, Xızıdan və başqa regionlardan bir
çox məzarların foto əksini göndərib. Hazırda onların da kataloqla daxil edilməsi prosesi
gedir. Bu, bizim tarixi sərvətimizdir.
Məlumdur ki, bu günün özündə də
bizim məzarlarımız ermənilər tərəfindən
dağıdılır. Məzarların forması və
üzərindəki yazılar ilə yanaşı, onların
koordinatları, foto təsvirləri, fiziki parametrləri ilə
bağlı məlumatlar toplamalıyıq ki, sabah
onlar haqda axtarış aparanda, elmli işlərdə alimlərin
əlində sistemləşdirilmiş materiallar olsun. Əlaqələr də bu tipli bazaların,
resursların zənginləşməsinə kömək edir.
Mərkəzi
Elmi Kitabxananın, məncə, ən mühüm əlaqələrindən
biri də Nazirlər Kabineti ilə kitab abidələri layihəsi
çərçivəsində əməkdaşlıqdır.
Mütəmadi olaraq, kitabxanalara kitab abidələri
barədə məlumat üçün müraciət olunur.
Kitabxanalar mühafizə etdikləri və kitab
abidələri meyarlarına cavab verən kitabların hər
biri barəsində 5-6 səhifəlik pasport məlumatlarını
Mədəniyyət Nazirliyinə təqdim edir.
2018-ci ildə fondlarımızda araşdırma nəticəsində
mindən artıq kitab abidəsi aşkar edildi və
müvafiq olaraq, MEK Mədəniyyət Nazirliyinə azı 6
min səhifəlik çap materialı təqdim etməli oldu. Bu həcmdə və
formatda informasiyanın çətin idarə oluna biləcəyini
nəzərə alıb, biz özümüzün beynəxalq
standartlara cavab verən kataloqumuzda modifikasiyalar apardıq, kitab
abidələrinə tələb olunan meyarları və 1046
kitabı çevik e-kataloq formatında Nazirlər Kabinetinə
təqdim etdik. Düşünürük ki,
artıq bu ildən bu üsul başqa kitabxanalarda da tətbiq
olunacaq.
Xarici əlaqələr istiqamətində başqa layihə
- rəqəmsal sənədlərin mübadiləsidir. Həm ölkəmiz
daxilində, həm də ölkə xaricində bir sıra
muzeylər, kitabxanlar, fondlarla əməkdaşlıq edirik.
Sabirin Şamaxıdakı ev muzeyində
saxlanılan nadir əlyazmalar, sənədlər vardı ki,
biz onları və MEK-də mühafizə olunan sənədləri
rəqəmsal formata salıb Sabirin ev-muzeyinə hədiyyə
etdik. Sənədlər Sabirin adına
yaradılmış üç dilli portalda yerləşdirdi.
- Eyni
zamanda media ilə, mətbu orqanlarla da sıx əməkdaşlıq
əlaqələriniz var.
- Bəli,
biz Mətbuat Şurası ilə də əməkdaşlıq
haqqında müqavilə imzalamışıq. Respublikanın
bir sıra aparıcı media qurumları, qəzetlərilə
əməkdaşlıq müqaviləsi imzaladıq, müəllif
hüquqlarının qorunması şərtilə arxiv
materiallarını, elektron bazanı fondlarımıza daxil
etdik və bizdə olan elektron resursları da paylaşmağa
hazır olduğumuzu bildirdik. 2018-ci ilin iyun ayında
Milli Mətbuat Gününə həsr olunmuş "AXC-100
işığında MEK-in Milli Mətbuat informasiya blokuna
töhfəsi" mövzusunda tədbirdə media
qurumlarına müraciət
etdik ki, arxiv materiallarını etibarlı mühafizə
üçün MEK-ə təqdim etsinlər. Kiçik bir
şərh də verdik ki, bu gün media qurumlarının
saytlarının,
portallarının problemsiz fəaliyyət göstərməsi
onların sabahkı təhlükəsizliyinə təminat
vermir. Kitabxanalar isə əsrlərdən gələn ən
etibarlı informasiya saxlancıdır,
iş düzgün qurulubsa, buraya verilən materiallar heç
zaman itməz. Yadımdadır ki, arxivlərin
bizə ödənişsiz verilməsi
çağırışına bəzi media qurumları
şübhə ilə yanaşdılar. Çox təəssüf
ki, ondan az zaman sonra bu cür fikir səsləndirən
qurumlardan biri bağlandı və onlar bir günün içərisində
öz arxivlərini tamamilə itirdilər. Mən
çox istərdim ki, bizim
çağırışımıza onlar da səs verəydilər,
arxivlərini bizə həvalə edəydilər və biz bu
gün onlara öz arxivlərini bərpa etməyə kömək
edərdik. Media ilə əməkdaşlığa
MEK çox böyük önəm verir. Saytımız
üç dildə hazırlanır. Saytımız
bayaq haqqında danışdığım Vahid İdarəetmə
Sisteminə də qoşuludur. MEK xəbərləri
çox geniş şəkildə paylaşılır - mətbuat
orqanları, Facebook, Twitter, İnstagram, Youtube və başqa
sosial şəbəkələrdə aktiv səhifə və
kanallarımız var. Məqsədimiz kitabxananın fəaliyyətini,
resurslarını mümkün qədər geniş şəkildə
ictimaiyyətə çatdırmaqdır. Çünki
bu resurslar xalqa məxsusdur və xalq da bunlardan məlumatlı
olmalıdır. Əgər biz
özümüz fondlarımızı araşdırmasaq,
maraqlı sənədləri, üstünü zaman tozu
örtmüş və ya tam yeni işıq üzü
görmüş sənədləri ictimaiyyətə
açıqlamasaq, kitabxana istifadəçilərinin bu sənədlərlə
"görüşü" gec baş tuta bilər. Bununla bağlı hər həftənin cümə
axşamı MEK-də təqdimatlar keçiririk, bununla həm
də "cümə axşamı" anlayışına
yeni çalar gətiririk.
Bizim əməkdaşlarımız çox geniş
şəkildə sərbəst ensiklopedik resurslarda işləyirlər. Vikipedianın
təkcə öz dilimizdə deyil, ondan artıq xarici dillərdə
səhifələrində bizim milli-mədəni irsimizə,
tariximizə aid materialları yerləşdirirlər. Eyni zamanda, Azərbaycan dilli vikipediyada həm Azərbaycana,
həm də xarici ölkələrə, şəxslərə,
hadisələrə aid materiallar yerləşdirirlər.
Bu MEK-in geniş informasiya məkanına
çıxışının daha bir nümunəsidir.
- MEK-in
istifadəçilər, oxucularla qarşılıqlı
münasibətini necə dəyərləndirirsiz?
-
Düşünürəm ki, bu münasibət yüksək
dəyərləndirilməlidir. Çünki
biz istifadəçilərin ehtiyaclarına qulaq asır və
çalışırıq ki, o ehtiyacları
qarşılayaq. Məsələn, siz
bilirsiniz ki, Azərbaycanda kitabxanalar birnövbəli işləyir.
2-3 il bundan öncə bizim
oxucularımız bizə təkidlə müraciət etdilər
ki, xidməti saat 18:00-da yox, 22:00-a qədər davam etdirək.
Bununla bağlı biz AMEA rəhbərliyinə
müraciət etdik və akademiyanın prezidenti cənab Akif
Əlizadə narahatlığımızı və
sorğumuzu qarşıladı - MEK-ə əlavə vəsaitin
ayrılmasına qərar verildi. Bu gün
oxucularımız saat 09:00-dan 22:00-a qədər
kitabxanamızın xidmətlərindən yararlana bilir.
Eyni zamanda, kitabxanamızın da müəyyən
ehtiyacları var ki, onu oxucularımız
qarşılayırlar.
- Bəs
digər kitabxanalarla qarşılıqlı əlaqələriniz
necədir, istər milli, istərsə də xarici?
- Xarici
kitabxanalarla sıx əlaqədəyik. Belə
ki, MEK fəaliyyətə başlayanda bir sıra xarici
kitabxanalara səfərlər etdik, onlardan yeniliklərlə
yanaşı, həm də yol verilən səhvləri də
öyrəndik. Bu məqsədlə biz
Rusiya, İngiltərə, Almaniya dövlət
kitabxanlarında olduq, çox səmimi müzakirələr
apardıq, yol verilən səhvləri, yaşadıqları
problemləri öyrəndik. Çalışdıq
ki, bu səhvlər üzərində öyrənək və
onlara yol verməyik. Əməkdaşlarımız
xarici kitabxanalara ezam olunur, orada yeni təcrübəni öyrənib
əməkdaşlarımız ilə paylaşırlar.
O ki qaldı ölkə kitabxanalar ilə
qarşılıqlı əlaqələrə, bu yöndə
də kifayət qədər sıx əməkdaşlığımız
var. Azərbaycan Milli Kitabxanası, Prezident Kitabxanası və
bir sıra başqa kitabxanalarla da dostluq əlaqələrimiz
var. O cümlədən, akademiyanın özünün
kitabxanalar şəbəkəsi var ki, onlarla biz artıq
metodik mərkəz kimi əməkdaşlıq edirik - vahid
idarəetmə sistemi üzrə təlimlər, iş yerlərində
təcrübə həftələri və
hazırladığımız qeydiyyat sisteminin onların
kompüterlərinə yerləşdirmək kimi fəaliyyət
tətbiq edirik.
- Bu il yanvarın 15-də Prezident İlham Əliyev
"Müasir kitabxana-informasiya sisteminin qurulması
haqqında" fərman imzaladı. Bununla
bağlı fəaliyyətə
başlamısınızmı?
- Əlbəttə.
Bununla bağlı biz 12 il ərzində Beynəlxalq
Kitabxanalar Assosiasiyaları Federasiyasının sədri və
sədr müavini, Berlin Humbold Universitetinin fəxri professoru
xanım Klaudia Luksu Mərkəzi Elmi Kitabxanaya dəvət
etdik. Səfərin məqsədi müasir kitabxana-informasiya
sahəsində çağırışlar və trendləri
müzakirə etmək, Mərkəzi Elmi Kitabxanada
görülən işlərə, iş prosesinə,
hazırlanmış proqram təminatına beynəlxalq
baxış keçirmək və tövsiyələri
eşitmək idi. Kitabxananın gündəlik
işi ilə yaxından tanışlıqdan sonra dəvətli
ekspert Klaudia Luks bildirdi ki, dünyanın heç bir
kitabxanasında bu dərəcədə yüksək fəaliyyətə
rast gəlməyib.
- Bu il ölkəmizdə "Nəsimi ili" elan
olundu. Bu illə bağlı hansı fəaliyyət
planları hazırlayırsınız?
- MEK demək olar ki, çox qısa zamanda tədbirlər planını cizgilədi. Bu fəaliyyətlər çərçivəsində Nəsimi haqqında sərbəst elektron resurslarda, müxtəlif dilli vikipedialarda məqalələrin yerləşdirilməsi, yeni məqalələrin yaradılması, mövcud məqalələrin düzgün redaktə edilməsi, Nəsimiyə aid elmi ədəbiyyatın MEK-in elektron kataloquna, milli rəqəmsal yaddaş bazasına daxil edilməsi, multiformatda sərginin təşkili və müsabiqənin keçirilməsi yer alır.
Mən istərdim ki, ilk olaraq, öz əməkdaşlarımız arasında "Nəsimi kitabxananın milli rəqəmsal yaddaş bazasında" mövzusunda müsabiqə keçirək. Onlar Nəsimini necə görürlər. Konkret janr məhdudiyyəti olmayacaq. Kim necə istəyirsə, nə istəyirsə hazırlaya, yaza bilər. Sonra isə biz yaxşı bir təqdimatla bunu ictimaiyyətlə bölüşəcəyik. Biz artıq bunun formatını müzakirə edirik. Bayaq haqqında danışdığım xanım Kladio Luksa "Nəsimi ili"nin olmağını nəzərə alaraq, "Şərq-Qərb" nəşriyyatı tərəfindən Nəsiminin alman dilində nəşr olunmuş iki kitabını təqdim etdik.
Şahanə MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2019.- 28 fevral.- S.4;6.