Piqmalion

Qədim yunan əfsanəsinə görə, heykəltəraş Piqmalion özü yonduğu heykələ, Qalateyaya aşiq olur...

Bel qapını var gücüylə təpikləyirdi, hirsini çıxarırdı elə bil, ürəyi soyumurdu. Anxinoi xəmirli əllərini silənəcən çərçivənin yuxarısı yuvasından aralandı, nazik bir gün işığı düşdü evə. Belə getsə, çərçivə sınıq-sınıq olacaqdı, ona görə qadın tez-tələsik, elə əlixəmirli qaçdı qapını açmağa. Çatar-çatmaz ayağı da büdrədi, amma saxladı özünü, bu yaşda yıxılsaydı, birdəfəlik olacaqdı. Hə, elə Bel də qocalıqdan şikayətliydi, qucağındakı odunları qeyzlə sobanın böyrünə tullayanda toz tavana qalxdı, asqıraq tutdu onu. Arvadı Anxinoinin qəzəbli baxışlarını eyninə almadan 9 dəfə asqırdı. Su içməsə, ardı-arası kəsilməyəcəkdi asqıraqların, Anxinoi bilirdi bunu, amma nədənsə bardaq dalınca qaçmağa tələsmir, ərinə mənalı bir sərtliklə baxırdı. Axır Bel özü gedib su götürdü, ağızdolusu bir qurtum alıb əlinin ağırlığı ilə masaya çırpdı stəkanı, qulaq batıran cingilti evə yayıldı.

- Yavaş da, gündə stəkan qırırsan. Belə getsə, oğluna deyəcəm, səninçün taxtadan birini düzəltsin...

- Çox elə fərlidi oğlun. Gör nə vaxtdı əlin taxtaya, daşa vurmur. Evlənmir, adam kimi yemir, içmir, yatmır. Biz də bu gündə, qocalmışıq. Mənim indi meşədə odun yaran vaxtımdı?!

Bel bunu elə dedi, sanki bütün günahlar arvadındaydı. Elə Anxinoi də başını aşağı salıb suçlu adamlar təki susdu. Kiprdə cavanlar tez evlənərdilər, ata-analarına əziyyət verməzdilər, əksinə, qulluqda durardılar, amma nədisə Bel ilə Anxinoinin bu sarıdan bəxtləri gətirməmişdi. Oğlanları Piqmalion fərqliydi. Uşaqlıqdan qoca heykəltəraş Atistonun yanından əl çəkməzdi, balaca fiqurlar düzəldərdi. Böyüdükcə bu işin pərgarı oldu, gündə bir üsul tapıb yeni və daha möhtəşəm heykəllər yapmağa başladı. Tezliklə qoca Atistonun şagirdinin səsi-sorağı əvvəl adaya, sonra bütün Yunanıstana yayıldı. İmkanlı adamlar evləri, malikanələri üçün heykəllər sifariş edir, hazır suvenirlərdən seçib alırdılar. Piqmalion gecə-gündüz, taxta-daş, qum-palçıq bilmədən işləyir, zövq alırdı. Hə, zövqü Piqmalion alırdı, pulları ata-anası. Elə ona görə yağ-bal içində, firavan yaşamağa alışmış qocalar oğulun passivliyindən, işləmək həvəsinin itməyindən yaman narahat idilər. Pulsuzluğa birtəhər dözmək olardı, Bel nə qədər əldən düşsə də, limanda işləyib üçdən-beşdən qazanırdı, başların girləyirdilər... Amma Piqmalionun ruh iflası, əlinin işə yatmamağı adaya yayılmışdı, millət yüz cür dedi-qodu uydurur, ağlına gələni danışırdı. Bel deyinir, Anxinoi ağlayıb-sızlayırdı, Piqmalion isə heç kəsi vecinə almır, səhər gün çıxmadan durub Fillər adasına gedir, bir də gecə qayıdırdı.

Kiprdən azca aralı olan balaca adacığa bu cür ad vermişdilər. Fillər ölümlərini qabaqcadan hiss edir, canlarını tapşırmaq üçün bura üzüb keçirdilər. Hələ uşaq ikən müəllimi Atisto danışmışdı bunları Piqmaliona. Fil sümüyü rənginin insan dərisinə çox oxşadığını da o demişdi. Taxtadan, daşdan yonmaq, ya da gildən yapmaq bezdirmişdi lap. Əlləri ağrıyırdı, gözlərinin içi yanırdı işləyəndə. Amma özü də bilirdi ki, hamısı bəhanədi. İçində aylardan bəri gəzdirdiyi arzunu həyata keçirməkdən ötrü hər şeyə hazır idi. Hələ nə qədər keşik çəkməlidi Fillər adasında, bilmirdi. Hərdən səbirsizlənsə də, hövsələsini basıb gözləyirdi. Bircə balıqçı yoldaşları gileylənməsəydilər... Hər dəfə xahiş edib böyük qayığı alırdı ki, birdən istədiyi alınsa, vaxt itirməsin. Gecə əliboş qayıdanda dostları mızıldanır, "daha sabah qayıq istəmə" - deyib xəbərdarlıq edirdilər. Ancaq yaxşı bilirdilər ki, səhər açılmamış Piqmalion limanı kəsdirəcək, yalvar-yaxar edib qayıqların ən köhnəsini, sınıq-salxağın, minib üzəcək balaca adaya. Yəqin ona "dəli" deyib söz-söhbət yayan da elə dostlarıydı, axı hansı ağıllı aylarla gecə-gündüz fil qəbiristanında gəzib sümük axtarar...

Hə, bu dəfə də ümidsizdi, suların yorğunuydu. Ancaq yenə də uca Allah Zevsin ədalətinə inanır, tutduğu yoldan çəkilmirdi. Adaya yan alanda hava açılırdı. Qayığın lövbərini suya atıb sahilə sıçradı. Ləpirləri görəndə çaşdı, amma sonra addımlarını bu izlərlə birləşdirəndə özününkü olduğunu anladı, gülmək tutdu onu. Bir az qarşıda qalın ağaclığın altında yerini rahlayıb sulara tamaşa eləməyə başladı. Dilinin ucundaydı Qalateya... Hərflərini təsbeh kimi dənələyirdi ağzında, gah bütöv deyir, gah hecalara bölürdü. Aylardı ki, yonmaq istədiyi heykəlin adı beləydi. Ustadı Atisto ölüm ayağında vəsiyyət etmişdi, bu heykəli düzəltməyin sirlərini də açmışdı ona. Canlı görünməyini istəyirsənsə, mütləq fil sümüyündən yon - deyə hələlbət tapşırmışdı. Qalateya beynindən çıxmırdı, düşüncələrinə hakim kəsilmişdi, qəlbini çırpındırırdı. Aşiq olduğunu anlayırdı, ancaq adını eşitdiyi, hələ heç yonub düzəltmədiyi cansız heykələ necə vurula bilərdi, axı... Amma neyləsin ki, içindəki hisslərə sevgidən savayı ad tapmırdı. Ürəyi şiddətlə döyünürdü, iştahı kəsilmişdi, kimsəylə ünsiyyətdə olmaq, işləmək, əylənmək istəmirdi. Bircə fil sümüyü tapılsaydı, dərdi olmazdı, sevgili Qalateyasına qovuşardı. Bu fillər də yaman çox yaşayırlar... Bunu elə dedi ki, heç kəs eşitməsin. Onsuz da adada kimsə yoxdu... Dörd bir yanı gəzib axtarmışdı, Qalateyasına layiq sümük tapmamışdı, əlac ölümü gözləmək idi. Filin ölümünü. Bunu özünə etiraf etmək istəmirdi, amma hər səhər adaya gəlib xəstə və ömrünün son anlarını yaşayan fili gözlədiyini yaxşı bilirdi. Sevgisinə qovuşmaq üçün hansısa canlının, lap filin ölümünü arzulamaq dəhşətli dərəcədə utandırırdı onu, amma neyləməli?!

Suyun səsindən eyməndi, bədəni titrədi. Bu xışıltı tanışdı ona, amma inanmaq istəmirdi. Ağacın iri gövdəsinin arxasına keçib baxdı, yuxu görürdü elə bil. Əldən düşmüş fil təkcənə adaya doğru üzürdü, arada xortumunu çıxarıb üfürür, hava azuqəsini alıb davam edirdi. Filin burda nə işi?! Axmaq sualından özü də əsəbləşdi... Aylardı gözlədiyi anın yetişdiyinə inanmağı gəlmirdi. Fil sahilə çıxanda heysiz olduğu, zorla yeridiyi göründü. Piqmalion bilmədi sevinsin, ya kədərlənsin... Hələ adaya lap təzə-təzə ayaq açdığı vaxtlarda gətirib ağacın dibində gizlətdiyi alətlər yadına düşdü. Tez qaçıb yoxladı, yerində olduqlarını görəndə sakitləşdi bir az. Filin canını harda tapşıracağını bilirdi. Qarşıda sıx ağaclığın ortasında iri bir boşluq vardı, illərdi ki, fillərin ölümlə görüş yeri oraydı. Bir az kənarda, iri yarpaqların arasında durub baxırdı. Lap ovçusayağı aparırdı özünü, fili vurmağa hazırlaşırdı elə bil... Ürəyinin ətini yeyirdi; birdən ölmədi, birdən uzun çəkdi, birdən gecə düşdü, birdən sümüyü çıxarmağa cəsarəti çatmadı?! Bu suallarla özünü çarmıxa çəkirdi elə bil, ürəyi ağzında döyünürdü, az qalırdı yerindən çıxsın... Filin yerə sərilməyi ilə adada zəlzələ oldu elə bil, yer silkələndi, ağacların budaqları bir-birinə dəyib şaqqıldadı. Piqmalion əvvəl qaçmaq istədi, amma sonra Qalateyasını göz önünə gətirib ürəkləndi. Filin can verməyinə sonacan baxdı, həm də ağlaya-ağlaya. Adasında sevilən və çox işlərdə insanlara yardımçı olan bir heyvanın ölümünü izləmək deyildi onu kövrəldən. Sevgili Qalateyasına tezliklə qovuşacağının sevinci idi... Elə bu sevinclə bütün gecəni çalışdı, gətirdiyi alətlərlə lazım olan sümüyü ayırıb götürdü, düzdü. Bu, asan iş deyildi, amma kimsəni köməyə çağırmaq da istəməmişdi. İşini bitirəndə üz-gözü qan-tər içindəydi, amma vecinə almırdı. İri və ağır sümüyü çiyninə alıb dənizə tərəf sürüdü, müəllimi demişdi ki, duzlu su işə başlamazdan əvvəl çox faydalıdı. Özünü unutmuşdu, gözünə, saçlarına fışqırmış qan, əllərində açılmış yaralar yadına da düşmürdü. Mənim gözəlim, sevgili Qalateyam, əzizim, illərlə gözlədiyim eşqim, nə yaxşı ki səni tapdım, niyə axı belə gec gəldin, niyə bu qədər gözlətdin məni?! Bu sevgi dolu, nizamsız sözləri, eşq gileylərini ard-arda düzüb nəğmə oxuyurdu sanki, iri sümüyü də qoynuna alıb çimdirirdi dənizdə. Günəşə tutub baxdı, sümük par-par yanırdı. Mənim istəklim belə də olmalı idi. Darıxma gözəlim, gecəni gözümə yuxu getməyəcək, bir-birimizə qovuşacağıq. Sümüyü istədiyi kimi yuyub təmizləyəndən sonra qayığa qoydu, sınıq-salxaq təknədən özü də utandı. "Bağışla, gözümün işığı, bu qayıq heç layiq deyil sənə... Eybi yox, daha sən varsan, yaşamaq istəyirəm, işləyib yenisin alacam" - dedi, sonra suya tullanıb yuyundu doyunca, üzü nurlanırdı, gözlərinə işıq gəlirdi elə bil...

Kiprə yan alanda limandakılar mat-məəttəl baxırdılar, axı, bu yekəlikdə və ağırlıqda sümüyü o, təkcə necə qaldırmışdı, nə cür daşımışdı?! Piqmalion qalib ədasıyla qayıqdan enib "Gəl, sevgilim" - dedi, sonra nümayişkaranə şəkildə, bir az da dostlarına acıq verərək qucağına aldı sümüyü, qayıqdan enib evə doğru yol aldı. Bayaq ağırlığı altında çökdüyü sümük quş kimi yüngül oldu qolları arasında. Həyətə, sonra da uçuq-sönük emalatxanasına girəndə atası-anası heyrətdən donuq gözlərlə baxırdılar, həm də sevinirdilər. Nəhayət, oğlanları ən gözəl əsərini yonub düzəldəcək, çoxlu pullar qazanacaq, şöhrəti artacaqdı. Anxinoi ərinin titrək əlini sıxdı, elə Bel də sevindiyindən qucaqladı qarını. Piqmanın (valideynləri onu belə əzizləyirdi) xasiyyətini bilirdilər, daha ona toxunmaq olmazdı, suyunu, yeməyini iş otağının qapısına qoyub səssizcə getməliydilər.

Sevgili Piqma düz üç gün çıxmadı otağından, qapısına qoyulan yeməkləri dilinə də vurmadı. Eləcə su içir, işləyirdi, həm də qəribədi, səsi də gəlmirdi. Axı, o yekəlikdə sümüyü səssiz-səmirsiz necə yonmaq olar?! Amma Piqmalion sevgiliyə toxunurmuş kimi toxunurdu ona, alətin ucunda, barmağının ucunda işləyirdi. Formalarını aldıqca əzizləyirdi də Qalateyasını, dodağının altında danışırdı: "Gözəlim, gözəl gözlərinin yolunda canım fəda olsun... Dünyanın heç yerində yoxdu mənim sevgilimdən... Ulu Zevs, sən bir bunun yanaqlarına, dodaqlarına bax, barmaqlarının zərifliyinə bax... Deyəsən, dəli oluram, bircə dəfə öpə bilsəydim və bu öpüşlərimə cavab versəydi, gözəl Qalateyam?!"

Piqmalion danışdıqca yonur, yonduqca, əzizləyirdi heykəli. Ona elə gəlirdi ki, müəllimi Atistonun da, özünün də ən gözəl əsəridi Qalateya, amma heç cür sakit olmurdu ürəyi... Hər əzasını zərifliyinə, incəliyinə kimi mükəmməl yonmaq istəyirdi. Gecəni Qalateyanın ayağı altında yatır, səhər incə barmaqlarını öpüb "sabahın xeyir, ruhum" - deyirdi.

Bel ilə Anxinoi içəri girəndə dik atıldı yerindən, adyalını Qalateyanın çiyinlərinə atdı, çılpaq və cazibədar bədənini gizlətdi. Onun gözəlliyini heç kəs görməməli idi, bu xoşbəxtliyi bağışlamazdılar onlara, ayırardılar onu Qalateyasından... Ata-anası təəccübləndilər, amma üzə vurmadılar bunu. Həm də sevinirdilər axı, Piqmalionun təzə əsəri adaya səs salmışdı, artıq müştəriləri də çıxmışdı. Hətta mübahisə edənlər vardı, kim alacaq deyə dartışırdı zənginlər. Piqmalionun bu söhbətlərdən başı ağrıdı, gözləri az qalırdı hədəqəsindən çıxa, valideynlərini otağından qovub küncdəki mücrünün üstünə atıldı. Tozunu silib açdı mücrünü: "Bu günümüzçün saxlamışam bunları, sevgilim, bilirdim bu an gələcək, lazım olacaq..."

Toz basmış gümüş pulları silib təmizlədi, emalatxanasının qapısını kip bağlayıb ağzına da yekə bir daş qoydu, adanın ən məşhur dərzisinin yanına qaçdı.

Dərzi üz-gözü çirkli, qaşları da ağappaq sümük qırıntısı olan heykəltəraşı görəndə matı-qutu qurudu. Amma özünü o yerə qoymadı, çünki Piqmalionun tezliklə varlanacağını hamı bilirdi, ürəyi nə istəsə yubatmadan tikib vermək lazım idi. "Axı mən ölçüləri götürməliyəm?!" - deməyinə peşman oldu, Piqmalion vəhşi şir kimi bağırdı, "Olmaz" - dedi... Sonra bütün ölçüləri əllərinin işarəsiylə göstərdi. Əlləri o gözəl bədənin ölçülərini unuda bilməzdi... Yuxusunu qaçırmış iri döşləri, incə beli, uzun ayaqları, yupyumru yançaqları dəqiq göstərirdi. Dərzinin başının üstünü kəsdirib gözləyirdi, o yazığın da qorxusundan əli əsir, amma parçanı kəsdikcə bu qadını təsəvvür edib ağzının suyunu axıdırdı.

Piqmalion son qəpiyini də verib ürəyi istəyən paltarları tikdirdiyi üçün xoşbəxt idi. Qalateyasını geyindirdikcə həyəcanlanır, ürəyi sinəsindən çıxırdı... Üz-gözünü yumşaq parçaya sürtüb rahatlıq tapırdı. Bir azdan anası içəri girəndə hirsləndi, istədi qovsun, amma qadının üzündəki çoxmənalı ifadədən narahat oldu, özünü yığışdırdı.

- Yoxsa atama bir şey olub?

- Yox oğlum, atan hələ ki salamatdı... Amma bilirsən ki, daha qocadı, heç bəlkə, bu qışdan çıxmaz...

- Nə demək istəyirsən?!

Piqmalion çoxdandı evdə gəzib-dolaşan bu söhbətlərin hara aparıb çıxaracağını yaxşı bilirdi. Həyəcandan və qəzəbdən zorla saxlayırdı özünü... Anası da oğlunu yaxşı tanıdığı üçün ehtiyatla danışırdı.

- Bilirsən, adanın təzə hakimi qəbirləri bahalaşdırıb... Pulu olmayanlar ümumi xəndəklərdə dəfn olunur. Biz pul yığmalıyıq, sənə yaraşmaz ki, atanı dilənçilərlə bir xəndəyə tapşırasan.

- Sən nə demək istəyirsən?! - Piqmalion bu dəfə sualı ağlaya-ağlaya verdi. Atasının öləcəyinə görə yox, anasının hər yeni kəlməsinin onu Qalateyadan ayırdığına görə...

- Yaxşı bilirsən! Adanın ən imkanlı adamı, Evridiy heykəl haqqında eşidib, sabah gələcək. Nə qədər desən, verəcək... Başa düş, biz sənin atanı ümumi qəbirə atıb rüsvay ola bilmərik. Nəyin fikrin çəkirsən axı, nə çox fil sümüyü, yenisin və daha gözəlin düzəldərsən də...

Anasının üyüdüb tökdüyü sözlərdən qanı tərsinə işləyirdi, elə bil... Var səsiylə bağırdı:

- Yavaş danış, axı, o eşidir hər şeyi, başa düşmürsən?! Axı, niyə anlamırsız ki, Qalateyanı ömürdə bir dəfə, bircə dəfə düzəltmək olar?! Onu Zevs yaradıb, mənim əlimdən tutub Zevs, anlamırsan?!

Piqmalion danışdıqca ağlayırdı, sonra səsini içinə atıb silirdi üz-gözünü, Qalateyasının onu belə miskin halda görməsini istəmirdi... Anasını otaqdan qovanda bircə cümlə eşitdi: "Bu axşam gələcəklər..."

Neyləyəcəyini bilmirdi, Evridiyə "yox" desəydi, ailəsin, evin-eşiyin yerlə-yeksan edərdi... Ata-anasının da əziyyəti çoxdu, onları incitmək istəmirdi, əlac qaçmağa idi. Qalateyanı harasa aparıb gizlətməliydi ki, gələnlər görməsinlər, söhbətlərin yalan olduğuna inansınlar... Nə qədər mələfə, yorğan vardısa, atdı Qalateyanın üstünə, elə beləcə qucağına alıb aparmaq istədi. Amma gücü çatmadı, yerindən tərpədə bilmədi heykəli... Yorğanı, mələfəni otağın küncünə tullayıb hönkürdü. Hər şeyi başa düşürdü, bu, daha fil sümüyü deyildi, Qalateya idi!

- Bağışla məni, Qalateya, atamı-anamı rüsvay edə bilmərəm.

Dedi və qaçdı... Sahilə doğru yüyürürdü, adaya xəbər yayılmışdı ki, adamların arzularını dinləyən Afrodita gəlir...

PƏRVİN

525-ci qəzet.- 2019.- 13 iyul. S. 16.