Nəsillərə nümunə kimi
yaşanan ömür
ƏFQANISTAN
VƏ QARABAĞ MÜHARİBƏSİ VETERANI ELŞAD
ŞABANOV ÖRNƏK SƏCİYYƏLİ MƏQAMLARLA
ZƏNGİN HƏYAT VƏ XİDMƏT YOLU KEÇİB
Zaman ötdükcə tarixləşən hadisələrdən
sükutla keçmək olmur. Bir vaxtlar vətən
sandığımız Sovetlər Birliyinin müdafiəsində
xalqımızın minlərlə igid övladı
canından keçib.
İstər İkinci Dünya müharibəsində, istərsə
də ölkəmizə qarşı erməni təcavüzün
qarşısının alınmasında
soydaşlarımız silaha sarılaraq mübarizə
aparmışlar. Azərbaycanlılar bütün dövrlərdə
Vətənə sadiq olublar. Ölkəyə
qarşı yönələn təhlükənin
qarşısının alınmasında böyük rəşadət
göstəriblər.
Bugünlərdə ordu sıralarından ehtiyata
buraxılanda Silahlı Qüvvələr veteranı
olduğum üçün Respublika Veteranlar Təşkilatına
üz tutdum.
Silahlı Qüvvələr veteranı olduğum
üçün bu ictimai təşkilata üzv olmaq məqsədilə
Nərimanov rayon şöbəsinə gəldim. Ulu öndər Heydər Əliyev təşkilatın
üzvləri haqqında "Veteranlar bizim qızıl
fondumuzdur" deməklə onların dövlət
qarşısında xidmətinə layiqli qiymət verib.
Burada ilk görüşdüyüm Vahid Salmanov
və Cavanşir Çakərzadə oldu. Onların hər ikisinin uzun müddət polis
orqanlarında xidmət etdiyini, Qarabağ müharibəsinin
od-alovundan keçdiyini qürurla deməsi xoş idi.
Söhbət əsnasında Vahid müəllim Respublika
Veteranlar Təşkilatının Nərimanov rayon şöbəsinin
sədri Elşad Şabanov haqqında ürəkdolusu
danışdı. Elşad müəllimin həm
Əfqanıstan, həm də Qarabağ müharibəsinin
iştirakçısı olduğunu bildirdi. Onun Sovet qoşunlarının tərkibində iki ildən
artıq Əfqanıstanda vuruşduğunu, xüsusi
hazırlığa malik tabora hərbi əməliyyatlarda rəhbərlik
etdiyini eşidəndə ona rəğbətim daha da
artdı. Məndə
kəşfiyyatçının döyüş xatirələrini
dinləmək marağı oyandı.
Elə bu vaxt qapı açıldı. Otağa bəstəboy,
üzü nurlu,şux hərbçi
görkəmini hələ də saxlayan veteran daxil oldu. Bu, görmək arzusunda olduğum Elşad Şabanov
idi. O, hamı ilə mehribanlıqla
görüşdü. Vahid müəllim məni
təqdim edərək təşkilata üzv olmaq
üçün gəldiyimi bildirdi. Bunu
Elşad müəllim razılıqla qarşıladı.
İlk tanışlığımız beləcə
qısa, lakin yadda qalan oldu. Keçmiş kəşfiyyatçı
Respublika Veteranlar Təşkilatı və rayon şöbəsi
haqqında ətraflı məlumat verdi.
Onun şəxsi həyatı, keçdiyi
döyüş yolu, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətində
çalışdığı illərdəki fəaliyyəti,
düzü, məndə böyük təəssürat
oyatdı. Elşad müəllim həm də təvazökar
bir ziyalıdı. Söhbət zamanı onun necə səmimi,
mehriban adam olduğunu gördüm. O, yenə
də Vətənin müsəlləh əsgəri
olduğunu qürur və əminliklə bildirdi. İki ildən
artıq Əfqanıstanda hər an ölümlə
üz-üzə olmuş Elşad Şabanovun fəaliyyəti
ilə tanış olduqdan sonra qəhrəman el oğlumuz haqqında
yazmağı mənəvi borc bildim.
Elşad Şabanov haqqında sonradan əldə etdiyim,
Hacı Tofiq Seyidzadənin "Hər an ölümlə
üzbəüz" kitabı kəşfiyyatçı
zabitin həyatından bəhs olunur. Nəşrə ön
sözü Respublika Veteranlar Təşkilatın sədr
müavini, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru,
ehtiyatda olan polkovnik Cəlil Xəlilov yazıb. Kitabı oxuyandan sonra sanki Elşad Şabanovu yenidən
kəşf etdim.
Elşad Yusif oğlu Şabanov 1952-ci ildə Qax rayonunda
anadan olub. Orta məktəbi qızıl medalla başa vurub.
M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji İnstitutunu bitirib. Əsgərlikdən sonra 1978-ci ildə
SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin ali məktəbində oxuyub. Elşad
Şabanovun şərəfli və keşməkeşli həyatı
elə bu vaxtdan başlanıb.
O zaman Qəbələ
rayonunda Dövlət Təhlükəsizlik komitəsinin
şöbəsi açılır və Elşad Şabanov həmin
şöbədə əməliyyatçı kimi xidmətə
başlayır.
Həmin vaxt Qəbələ rayonunda tikilməkdə
olan xüsusi təyinatlı hərbi hissə haqda xarici kəşfiyyata
məlumat ötürülməsi barədə informasiya daxil
olur. Qısa zamanda hərbi əks-kəşfiyyat
orqanlarının köməyi ilə hərbi sirri
ötürən və qonşu rayonda dövlət əleyhinə
işləyən mütəşəkkil cinayətkar dəstə
aşkar edilərək zərərsizləşdirilir.
Həmin il respublikaya rəhbərlik edən ulu öndər
Heydər Əliyev İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində
Sosialist Əməyi qəhrəmanı N.Nikitinin sədri
olduğu kolxozda ümumrespublika müşavirəsi
keçirirdi. Respublika rəhbərliyinin təhlükəsizliyini
təmin etmək vəzifəsi E.Şabanova həvalə
edilir.
Qısa
müddətli uğurlu fəaliyyətinə görə
1979-cu il fevral ayında Azərbaycan
DTK-nın üç əməkdaşı ilə birlikdə
o, Daşkənd şəhərində ali kəşfiyyat
kursuna göndərilir. İdman ustası
olması, intizamlı, nümunəvi xidməti Özbəkistanda
ona hörmət qazandırıb. Hətta kurs rəhbərliyi
kursantlara səhər idmanı keçməyi azərbaycanlı dinləyiciyə həvalə
edib.
Həmin illərdə SSRİ-nin cənub sərhədlərində,
əsasən də Əfqanıstanda baş vermiş
ardıcıl dövlət çevrilişlərinə Sovet
dövləti biganə qalmadı. 1979-cu il
dekabrın 25-də sovet qoşunları əfqan
torpağına daxil oldu.
1983-cü ilin əvvəlində Elşad Şabanovu
yenidən Bakıya çağırırlar. Dövlət
Təhlükəsizlik Komitəsində ona bildirirlər ki,
Daşkənd şəhərində təşkil olunmuş
xarici dil təmayüllü Ali xüsusi iki illik kurslarında
oxumaq üçün Moskva yalnız ona razılıq verib.
Kursda təhsil alanların içərisində müsəlman
olan yalnız Elşad Şabanov idi. Əfqanıstana
göndərilmək üçün dil kurslarına cəlb
olunduqları bəlli idi.
1985-ci ilin avqust ayında kursu bitirəndən sonra onlar
Moskvaya Baş Kəşfiyyat İdarəsinin sərəncamına
göndərilirlər. Sentiyabr ayının ilk günü kəşfiyyatçı
müdavimləri Tacikistanın paytaxtı Düşənbə
şəhərinə gətirirlər. Ertəsi
gün Elşad Şabanov qrupu ilə xüsusi təyyarə
ilə Əfqanıstana uçur, DTK-nın Kabul şəhərində
yerləşən qərargahına gedirlər. Orada bir həftə xüsusi təlimat aldıqdan
sonra həmyerlimiz əməliyyat qrupu ilə Bədəxşan
vilayətinin mərkəzi Fəyzabad şəhərinə
göndərilir. Sovet hərbi aviasiyasının
düşmən birləşmələrinin düşərgələrinə
havadan zərbə vurmaq üçün kəşfiyyat məlumatı
əldə etmək, əməliyyat taboru vasitəsilə
xüsusi döyüş əməliyyatlarını həyata
keçirmək, müxalif silahlı dəstələri
içəridən dağıtmaq üçün onun rəhbərlərinə
qarşı kəskin tədbirlər görməkdən ibarət
idi.
Dağlara qarın yağdığı, soyuqların
düşdüyü bir vaxtda düşmən tam arxayın
olmuşdu ki, yaza qədər hücum olmayacaq. 1985-ci il
dekabrın 29-da Elşad Şabanovun rəhbərliyi altında
mücahidlərin daha çox toplaşdıqları
dağlıq ərazidə onlar Kokça çayının
sahilinə qədər sıxışdırıldı. Silahlı düşmən dəstələri
müqavimət göstərsə də, mühasirəni yara
bilmədilər. Kokça çayı bol sulu, dərin və iti axdığı
üçün keçə bilmədilər. Sonda
mücahidlər böyük itkilər verərək məğlubiyyətə
düçar oldular.
Elşad Şabanov Əfqanıstan torpağında
silahlı quldur dəstələrinin gizləndikləri
mövqeləri əraziyə yaxşı bələd olan
yerli əhalinin köməyi ilə aşkar edirdi. Onlar
haqqında dolğun məlumatlar topladıqdan sonra hücum əməliyyatı
planlaşdırırdı. Əməliyyat taboru ən az itki verməklə silahlı quldur dəstələrini
məhv edirdi.
Müşavir Elşad Şabanova əməliyyat
zamanı taborun tərkibində ön cəbhədə
vuruşmaq qadağan edilsə də, o, buna məhəl qoymur,
sıravi döyüşçülərlə birgə
mücahidlərə qarşı döyüşürdü.
Əfqanıstan İslam Cəmiyyəti Partiyasından
olan Mövləvi Əmənullanın
başçılıq etdiyi silahlı dəstə Baharək
adlı məntəqədə bir qrup sovet əsgərini
pusquya salaraq ələ keçirmiş, amansız işgəncələr
verərək məhv etmişdi. Buna görə
Mövləvi Əmənullanı məhv etmək
üçün xüsusi plan hazırlandı. Əməliyyat zamanı otuz nəfərdən
artıq mücahid məhv edildi, onlarla silahlı yaralandı və
əsir götürüldü. Kiçik
bir dəstə isə mühasirədən çıxa
bildiyindən Mövləvi Cəlilin dəstəsinə
qoşulmuşdu. Əməliyyat taborundan
iki nəfər həlak olmuş, 5 nəfər isə
yüngül yaralanmışdı.
Elşad Şabanov keçirdiyi uğurlu
döyüş əməliyyatları ilə SSRİ DTK-da
bacarıqlı kəşfiyyatçı kimi
tanınırdı. Mücahidlərin istifadəsində olan
Amerikanın istehsalı olan "Stinger" raket kompleksi
haqqında da ilk məlumatı o toplamış və növbəti
əməliyyat zamanı silahlı əfqan dəstələrindən
qənimət kimi götürülmüşdü. Mücahidlərin əsas silahı olan Çin
istehsalı olan "yer-yer" tipli raket də növbəti
döyüşlərdə ələ keçirilmişdi.
1987-ci il may ayının əvvələrində
Elşad Şabanov daha bir uğurlu əməliyyat
keçirir. Mücahidlərin
gizli yolla Pakistan ərazisindən Əfqanıstanın
şimalına "Toyota" markalı yük
maşınlarında silah aparması barədə o, məlumat
əldə edir. Tabor komandiri ilə əməliyyat
planı hazırlayır və əməliyyatın rəhbəri
özü təyin olunur. Gecə saat 3 radələrində
maşın karvanını məhv etmək üçün
pusqu qurulur. Onlar kolonun önündə və
sonunda gedən maşınları öncə vurmağı
planlaşdırırlar ki, mücahidlər geri dönüb
qaça bilməsinlər. Kolonda birinci gedən
maşını Elşad Şabanov əl qumbaraatanı ilə
vurur. Sonuncu maşına isə taborun əsgərləri
kütləvi atəş açır. Beləliklə,
mücahidlərin daha bir təhlükəli planının
qarşısı alınır.
Elşad Şabanovun döyüş əməliyyatları
bununla bitməyib. O, ayrı-ayrı döyüşlərdə
yaralanıb, sonuncu döyüşdə isə minaya
düşərək ağır kontuziya alıb. Əvvəlki döyüşlərdə
aldığı güllə və qəlpə yaraları
onun səhhətində ciddi problemlər yaradıb. Kabulda hospitalda müalicə olunsa da, sağalması
üçün uzun müddət tələb olunub. Nəhayət, Elşad Şabanov SSRİ-yə
qayıdıb. Uzun sürən müalicədən
sonra Xaçmaz və Əzizbəyov
rayonlarında dövlət təhlükəsizlik şöbəsinin
rəisi, daha sonra Milli Təhlükəsizlik Nazirliyində məsul
vəzifələrdə xidmət edib. Polkovnik
rütbəsində ehtiyata buraxılıb. Xalqımızın vətənpərvər oğlu
bu gün də dövlətçiliyimizin keşiyində mətinlə
dayanır, gənclərə örnək olacaq həyat dolu
hadisələrdən nümunələr gətirir.
Əfqanıstan müharibəsində "Stinger" əməliyyatına və Pakistandan gələn silah dolu avtomobil kolonun partladılmasında göstərdiyi şücaətlərə görə SSRİ-nin ən yüksək mükafatına təqdim olunsa da, cavab gəlmədi. Elşad Şabanov xidmətlərinə görə "SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin fəxri əməkdaşı" döş nişanı, "Qırmızı ulduz" ordeni, "İgidliyə görə" medalları, "Döyüş xidmətinə görə" medalları və başqa mükafatlarla təltif olunub. Həyatı nəsillərə örnək olmağa layiq qəhrəmanı tanıyaq!
Bəxtiyar ƏLİYEV
525-ci qəzet.- 2019.- 5 iyun.- S.22.