Bazar olsun!..
esse
"Siz Panikovskini
tanımırsınız! Panikoski hamınızı
satacaq, sonra alacaq və yenə satacaq, amma bu dəfə
bir az da
baha satacaq".
İlf və Petrov, "Qızıl buzov"
Bu yaxınlarda "Gəl,
istədiyin qədər
pul apar, imkanın olanda qaytararsan" tipli plakatlardan birinə uyub, yaxınlıqdakı
bank şöbəsinə yollandım. Bank işçisi təhər-tövrümü,
əyin-başımı rentgen
baxışlarıyla ciddi
tədqiq etdikdən sonra məni sorğu-sual etməyə başladı. Mənə verilən
sualların məğzi
barədə danışmayacağam,
onsuz da indilərdə banklara borcu olmayan yoxdur
və bu 40 dəqiqəlik aşağılayıcı
prosedurdan hamının
xəbəri var.
Nəhayət, bank işçisinə başa sala bildim ki, mən
ayağımı yerə
sağlam basan adamam və əslində, onların mənə verəcəyi
min manat olmadan da keçinə bilərəm... Vəziyyətin
absurd nöqtəyə çatdığını
hiss edən müsahibim
belə dedi: "Bağışlayın, mən
burada sadəcə, vasitəçiyəm, bizə
verilən təlimat üzrə söhbət aparıram".
O abırlı gənc oğlanın xəcalətli
üz ifadəsini xatırlayınca onun təmsil etdiyi zümrə haqqında düşünməyə bilmirsən...
"Azərbaycanda ən
populyar peşə hansıdır?" deyə sorğu
aparılsa, heç şühəniz olmasın,
"makler"lik ön
sıralarda yer alacaq.
Makler hər şeyin əmtəəyə
çevrildiyi zəmanənin
ən fəsahətli
atributudur.
Bizim araçı-maklerlər
sizi bütün arzu-niyyətinizə qovuşdurmağa
qadirdirlər. "Qadir"in
özünə dua-minnət
üçün ehtiyac
yoxdur, əlin cibində olsun, yetər. Ev, maşın, ən qədim peşə sahibləri ilə görüş, vəzifə, saxta, amma prestijli diplom, elmi ad, məhkəmə hökmü,
qəbiristanlıqda yer,
emiqrasiya kağızları,
toy tədarükü, mükafat,
Ayda torpaq sahəsi, quş iliyi, can dərmanı...
Maklerlərin bazarında könlün istəyən hər şeyə rast gəlmək olar.
Bu sənətkarlar Oksfordun iqtisadiyyat fakültəsini
bitirməsələr də,
"On iki stul" və "Qızıl buzov"dakı Ostap İbrahimoviç Süleyman
Berta-Mariya Bender bəyi
suya susuz aparıb, susuz gətirərlər.
Amma universitet bitirməməyin
də öz bədəli var. Maklerlərimiz
ali təhsilli
olsaydılar (insafən
onların sıralarında
belələri də az deyil), bəzi
tarixi personajların təcrübəsindən bəhrələnər,
öz fəaliyyət
sferalarını bir az da genişləndirərdilər.
Məsələn, Orta əsrlərdə
Almaniyada İohann Tetsel adlı bir ruhani, dominikan
monastrının baş
keşişi camaata cənnətə düşmək
üçün "vəsiqə"
- günahların bağışlanmasını
təsdiqləyən indulgensiya
satırmış. O, hər
yerdə böyük hörmət-izzətlə qarşılanırmış,
insanlar əlində-ovcunda
nə varsa verib, ruhlarını arındırır, indiki dillə desək, "sığorta"layırmışlar. Testel hər cinayət üçün
ayrıca məbləğ
müəyyənləşdirmişdi: adam öldürmüsənsə
- 7 qızıl, valideynlərini
o biri dünyaya vasil etmisənsə - 10 qızıl, münkirliyə
görə - 9 qızıl
və s. Doğrudur, sonralar almanlar Tetselin burnunu ovdular. Təcrübə göstərir ki, adam olmaq
"Tetselin burnunu ovmaq"dan keçir.
Bizdə
isə hələ də insanlar başına qaloş sürtür...
Aksiologiya elmi hələlik dincəlir.
Bazarlanmayan dəyər qalmayıbsa...
Bəzən adama elə gəlir
ki, bizdə hər hansı nəsnənin
"yaxşı" və ya "pis" olmasını yalnız onların
satış dərəcəsi müəyyənlişdirir.
Tutalım, zövqlü insanların oxuduğu "ciddi ədəbiyyat"la
mistika, detektiv, macəra ədəbiyyatı -
kütlələrə hesablanmış "yüngül
ədəbiyyat", yəni pop-mədəniyyət
arasındakı fərqlər barədə qoy
qərblilər danışsınlar.
Bizdə əsas olanı kitabların
satılmasıdır, satılmırsa, get
başqa işin qulpundan yapış, mağazanın rəflərini
məşğul etmə!.. Efir
vaxtını məşğul etmə... Vaxtımızı alma... Məşğul etmə!
İnsanlarımız satmağa əllərinə
bir şey keçməyəndə
günü-günə satmaqla
keçinirlər. Təki satmaq olsun! Şükür Allaha, çayxana adlanan Hayd-parklarımız nə çox. Bu can bazarlığında tükədilən
ömürlər ilğım kimidir...
Etimad
BAŞKEÇİD
525-ci qəzet.- 2019.- 12 iyun.- S.20.