Bakı Milli Geyim Evi 10 yaşında

- Könül xanım, Bakı Milli Geyim Evinin 10 illik yubileyini necə qeyd edəcəksiniz?

- Düzü, işlərimlə əlaqədar geniş miqyaslı yubiley tədbirləri düşünmürdüm. Ancaq bu, elə bir hadisədir ki, bunu qeyd etməmək də olmur. Ən azından özümüzün 10 illik hesabatımız kimi də nəsə etmək lazımdır. Buna görə də martın 15-də böyük dəfilə keçirəcəyik. İnşallah, ənənəvi olaraq Muzey Mərkəzində baş tutacaq. Çox gözəl, dəyərli ziyalılarımız, incəsənət nümayəndələrimiz iştirak edəcəklər. Əlbəttə, hər kəsin dəstəyə ehtiyacı var. Maddi dəstək bir tərəfə, mənəvi dəstək xüsusən önəmlidir. Bizə də bu illər ərzində mənəvi dəstəklərini əsirgəməyən insanlar var ki, yenə də yanımızda olacaqlar.

- On ili geridə qoyursunuz. Başladığınız və gəlib çıxdığınız yerlər arasında hansı fərqlər var?

- On il heç də az müddət deyil. Bu on il ərzində Bakı Milli Geyim Evi çox çətin, məşəqqətli yollardan keçib. İstər qurulmasında, istər inkişafında, istər cəmiyyətdə özünü təsdiq etməsində, professional insanlar arasında özünü sevdirib qəbul etdirməsində, ilk keçirdiyimiz dəfilə ilə, sonrakıların fərqində, təqdimatlarımızda həqiqətən də çox böyük zəhmət dayanır. Əlbəttə, tarix üçün on il elə də uzun zaman deyil. Amma bizim üçün çox uzun və bir o qədər də dəyərlidir. Bu illər ərzində biz çətinliklərə rəğmən, bir sıra çox önəmli uğurlar əldə etmişik. Dünyanın bir çox ölkələrində sərgilərimiz, dəfilələrimiz keçirilib. Çox böyük, dövlət əhəmiyyətli tamaşaların, səhnələrin geyimlərini hazırlamışıq.

Hazırda ölkəmizi dünyada tanıdan Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının bütün geyimləri Bakı Milli Geyim Evi tərəfindən hazırlanıb. Amerikada səhnələşdirilən "Arşın mal alan" tamaşasının geyimləri Bakı Milli Geyim Evi tərəfindən Könül Vəlibəyli imzasıyla hazırlanıb.

Bu on ildə hər il yeni kolleksiya hazırlamaq, hər il dəfilə keçirmək, Novruz bayramında 60-70-ə yaxın yeni geyimlər hazırlamaq, bütün televiziya aparıcılarını, məşhurları, xarici təşkilatlarımızı, səfirliklərimizi və əlbəttə ki, balaca balalarımızı milli geyimlə təmin etmək heç də asan məsələ deyil. Bütün bunlar təbii ki, bizə həm maddi, həm mənəvi, həm də fiziki baxımdan çox baha başa gəlib. Və deyəndə ki, bütün bunları heç bir yardımsız, dəstəksiz, sırf öz gücümüzə etmişik, bəzən bizə inanmaqda çətinlik çəkirlər. Hətta sual verirlər ki, hələ də davam edirsənmi, Milli Geyim Evini yaşadırsanmı, necə dözürsən bütün bunlara? Yəqin ki, bu, bir sevgidir. Olmayan bir şeydən nəsə yaratmağın sevgidən başqa bir izahı ola bilməz. Milli geyimə olan məhəbbətimiz də bizim fərqliliyimizdir ki, biz bununla həm sevdiyimiz işlə məşğul oluruq, həm də tariximizə, kökümüzə bağlılığımızı qoruyur, onu bacardığımız qədər təbliğ edirik.

- Bu illər ərzində ənənəni gələcəyə ötürə bildiyinizi düşünürsünüzmü?

- Bizim ilk gündən devizimiz "Ənənədən gələcəyə" olub. Bununla keçmişimizdən gələn ənənələrimizi, geyimlərimizi gələcək nəsillərə ötürməyi qarşımıza məqsəd qoymuşuq. Hazırda elə bir dövrdə yaşayırıq ki, internet, yüksək texnologiya, sosial şəbəkələr həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib və başı bunlarla qatışan gənclərimizə nələrisə sevdirmək, qəbul etdirmək çox-çox çətindir. Çünki onların vaxtlarını keçirmək üçün seçimləri həddindən artıq çoxdur. Bu cür qarışıq bir zamanda ortaya sən çıxırsan və onlara keçmişi təqdim edirsən (gülür). Təbii ki, çətin və ağır işdir. Bu dövrdə milli-mənəvi dəyərlərimizi yaşatmaq çox vacibdir. Bunun üçün biz hər birimiz öz evimizdən başlamalıyıq. Bəzən ifrat müasir düşüncəli insanlar, ya da özlərini bu cür təqdim etmək istəyənlər deyirlər ki, axı, milli-mənəvi dəyərlər bizim nəyimizə lazımdır? Amma onlar anlamırlar ki, bir xalqın tarixi keçmişi olmazsa, o xalqın gələcəyindən söhbət belə gedə bilməz. Bizim milli geyimlərimiz də milli-mənəvi dəyərlərimizə aiddir ki, biz bu gün onları yaşatmaq üçün çalışırıq.

- Əvvəllə müqayisədə indi milli geyimlərimizə münasibət necədir?

- Əvvəllər milli geyimə tələbat daha çox idi. Milli bayramlarımızda, xınayaxdı, nişan, toy mərasimlərimizdə insanlar bu geyimlərə müraciət edirdilər. Amma məncə, bu geyimlər elə dəyər olaraq da qalmalıdır. Biz buna yüngül əyləncə kimi deyil, milli dəyər kimi yanaşmalıyıq. Biz razıyıq, qoy, milyon müraciət olmasın, min müraciət olsun, amma onu bir dəb, şou xətrinə deyil, ona həqiqətən dəyər verən, onun ucalığını başa düşən, onu doğrudan da sevən insanlar təbliğ etsinlər. Biz də çəkdiyimiz zəhmətin hara getdiyini, nə üçün getdiyini görüb bundan könül dolusu zövq alaq.

- Gənclər arasında bu sənəti davam etdirmək, yaşatmaq əzmində olanlar varmı? Onlara necə dəstək olursunuz?

- Təbii ki, var. Mən həmişə çalışmışam ki, Bakı Milli Geyim Evi bu baxımdan öndə olsun, istedadlı gənclər özünü tapması, təsdiqləməsi üçün bir yer olduğunu xatırlasınlar. Çünki mənim imzamdan daha önəmli olan, milli geyim evimizin imzasıdır ki, biz bu gün hər yerdə onu önə çəkirik. Bu geyim evinin artıq professional geyim evi kimi akademik təcrübə mərkəzi olması və üçüncü ilə yaxındır ki, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tərkibində mərkəzimizin yaradılması o deməkdir ki, bura bir məktəbə çevrilir. Biz bundan sonra da gənclərimizin buraya daha rahat müraciət etməsinə çalışırıq. Məncə, bizim ən böyük uğurumuz ənənəni yaşatmaqdan əlavə, buranı bir məktəbə də çevirməyi bacarmağımızdır.

Yaxın zamanlarda bizim Dizayn Fashion Akademiyamızın açılması gözlənilir. Orada artıq bütün yaş qruplarından bu sahəyə marağı, sevgisi və istedadı olan, bu sənəti öyrənmək istəyən hər kəsə qapılarımız açıq olacaq.

Artıq dünya inkişaf edir. Mənim son işim də universitetlər arasında mədəniyyətlərin, təcrübələrin mübadiləsindən ibarətdir. Bizdəki gənclərin mədəniyyət ocaqlarında olub onların təcrübələrini öyrənməklərinə yardımçı olmaq kimi böyük layihələr hazırlayırıq. Elə gənclərimiz var ki, çox istedadlıdırlar, əgər bir balaca təkan olarsa, bu sənətdə çox böyük yollar qət edə bilər. Ancaq onun başqa ölkədə kurs keçmək və ya magistratura təhsili almaq imkanı yoxdur. Biz bu cür istedadlı gənclərimizi seçib onlara öz imkanlarımız daxilində dəstəyimizi göstərəcəyik. Çatdırsaq, mart ayında bizim bu akademiyanın da açılışı və təqdimatı olacaq.

Bakı Milli Geyim Evində bu illər ərzində çox gənclər yetişdi, çox cavanlarımız burada özünü, imzasını tapdı. Biz onlara geniş şərait yaratdıq ki, burada öz kolleksiyalarını hazırlaya bilsinlər.

Bir milli geyimi hazırlamaq çox böyük parçalar, daş-qaşlar, muncuqlar, aksesuarlar tələb edir. Bunların hamısı əlbəttə maddiyyata bağlıdır. Bir kolleksiya üçün isə ən azından 10-12 geyim hazırlanmalıdır. Materialdan əlavə, buraya işçi qüvvəsi də lazımdır. Biz gənclərimizə bu imkanları yaratdıq, dəstək olduq və təbii ki, bundan sonra da dəstək olmağa davam edəcəyik.

- Sizi tez-tez səfərlərdə görürük. Dünya təcrübəsindən necə yararlanırsınız?

- Ən böyük istəyim artıq bir marka olaraq öz geyimlərimizi dünyaya çıxarmaqdır. Bu da bir layihə kimi hazırlanır. Burada sırf Azərbaycan milli geyimindən deyil, etno proqramdan söhbət gedir. Bununla bağlı son iki ayda dünyanın bir çox önəmli universitetlərində oldum və orada moda dizayn fakültələri ilə tanış oldum. Orada ən maraqlı məsələlərdən biri keçmişə qayıtmaq idi. Etno klassik geyimin, bizim dildə desək, milli geyimin modanın kökünü təşkil etdiyini gördüm. Bizim nə qədər önəmli və ciddi işlə məşğul olduğumuzu mən ancaq o səfərlərdə anladım. Həmişə təəssüf hissi yaşayırdım ki, niyə bizi çox da qəbul etmirlər, bizdən danışmırlar, işlərimizi işıqlandırmırlar, müasir dəb niyə bizdən öndədir? Təbii ki, müasir dəb də önəmlidir, vacibdir. Amma mən o cür önəmli universitetlərdə, akademiyalarda müəllimlərin, yaradıcı heyətin buna necə dəyər verdiklərinin, tələbələrin hər il öz milli kolleksiyalarını hazırladıqlarının, həmin kolleksiyaların həm öz, həm də digər ölkələrdə dəfilələrə çıxdığının canlı şahidi oldum.

Bütün bunların fonunda mən doğru və çətin yolda olduğumuzu, illərdir gözlədiyimiz dəstəyi görmədiyimizi də bilirəm. Amma hər halda biz özümüz özümüzü ayaqda tuta bilərik. Bizdə bu güc var. Bu gün böyük və köklü bir məktəbin təməlini qoyduğumuzu da düşünürəm.

- Öyrəndiklərinizi tətbiq edə bilirsinizmi?

- Əlbəttə, öyrəndiklərimizi artıq burada tətbiq etmək, geniş şəkildə təqdim etmək də bizim öhdəmizə düşür. Qarşıda bizim kitabımız da hazırlanır. İşimlə bağlı çox böyük arzularım, planlarım var və zamanla imkan daxilində bunların hamısının öhdəsindən gələcəyimə inanıram. Sadəcə zaman və sağlıq olsun.

Bu səfərlərimdə bir şeyi də öyrəndim ki, görülən bütün işlər işıqlandırılmalıdır, media vasitəsilə insanlara təqdim olunmalıdır. Gördüyün iş ancaq həmin məkan içərisində qalmamalıdır. Çünki bunlar çox vacibdir. Bunları oxuyan, izləyən nə qədər gənclər ola bilər ki, bəlkə də onların arasında bu sənəti sevən, xəyalları, arzuları olanlar var. Onlarla bizim aramızda sadəcə bir vasitəçi lazımdır. Bu vasitəni media bizə təmin edə bilər.

- Bu qədər işlərinizi necə çatdırırsınız? Bakı Milli Geyim Evinə yetəri qədər zaman ayıra bilirsinizmi?

- Bütün maddi, mənəvi imkanlarımı, zamanımı yenə də Bakı Milli Geyim Evinə ayırıram. Son zamanlarda ölkə xaricindəki universitetdə çalışdığımı və tez-tez səfərlərdə olduğumu görən insanlar elə bilir ki, artıq geyim evi nəzərimdən, diqqətimdən uzaqdadır, hətta "Könül getdi, bura bağlandı" fikirləşənlər də olur. Elə deyil. Ayın demək olar ki, yarısını, ilin böyük hissəsini Bakıdayam, səfərlərimi də Bakıdan keçirirəm. Hara getsəm, mütləq Bakıya, geyim evimə dəyib, işlərini sahmana salıb gedirəm. Düşünürəm ki, artıq beynəlxalq təcrübələri öyrənmək, onların metodları ilə yaxından tanış olmaq, dünya şöhrətli universitetlərdən qazandıqlarımızı özümüzdə tətbiq etmək zamanıdır. Biz bütün bunları yenə də Bakı Milli Geyim Evinə borcluyuq. Buranı yaşatmaq, dünyaya tanıtmaq məcburiyyətindəyəm. Çünki bu, bizim uğurumuzun köküdür, qazancımızın, tanınmağımızın mənbəyidir. Bu mənbəyi heç cür unutmaq olmaz.

- Bu işin bir də biznes tərəfi var. Orada vəziyyət necədir?

- Mənim üçün ən öndə sənətdir. Əlbəttə, biznes tərəfinə də çox ciddi şəkildə yanaşırıq. Bir iş qadını kimi maliyyə məsələlərini həmişə nəzarətdə saxlamalıyam ki, sənətimi də lazımi səviyyədə inkişaf etdirə bilim. Eyni anda sənət və biznesi idarə etmək çətin olsa da, bu, bizim seçimimizdir artıq. Sevgi olan yerdə hər şeyin öhdəsindən gəlmək mümkündür. İnanıram ki, dəyərli müəllimlərimizin, ziyalıların, əziz insanların inamı sayəsində hər şeyin öhdəsindən gələcəyik.

- Ən böyük dəstəyi kimlərdən görürsünüz?

- İ.Repin adına Sankt-Peterburq Akademik Rəssamlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq İnstitutunun rektoru, Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının akademiki Semyon Mixaylovski ilə görüşdə, o, bizim "Sara Xatun" jurnalına, milli geyimlərimizə, kolleksiyalarımıza baxdı və çox bəyəndi. Onun verdiyi dəyər və "Bakıya gələndə mütləq sizin Milli Geyim Evinizin qonağı olmaq istəyərəm"- sözləri mənimçün fəxrdir. Çünki bir rus sənətkarını təəccübləndirə bilmək də çox gözəldir. Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının rektoru, Xalq rəssamı, akademik Ömər Eldarov, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin rektoru, professor Ceyran xanım Mahmudova bizə dəstəkdirlər, hər bir işimizdə öz tövsiyələri, diqqəti, gözəl sözlərilə yanımızdadırlar. İnanıram ki, bu çevrə də genişlənəcək.

- Deyirsiniz ki, işinizi sevdiyiniz üçün bu qədər zəhmətə qatlaşırsınız. Bəs uğurlar? Onlar nə hiss etdirir?

- Bəzən etdiyin işin, qazandığın uğurun, aldığın nəticənin fərqində olmursan. Çünki buna vaxtın olmur, daim işləyirsən, çalışırsan, daha nələrsə etməyə can atırsan, mübarizə aparırsan, səfərlərdə olursan, başın o qədər qarışır ki, nə etdiyini, nə qazandığı görə bilmirsən. Əgər bizim də xarici ölkələrdə olduğu kimi hər işimizi görən ayrı-ayrı əməkdaşlarımız olsa, əlbəttə, bizə də asan olar, üstümüzə sırf yaradıcılıq işləri düşər. Bizdə isə adi parça seçimindən tədbirlərin təşkilinə qədər hər şeyi özümüz edirik. Təbii ki, bütün bunları edərkən də işinin keyfini çıxara, qazandıqlarından zövq ala bilmirsən.

- Kollektiviniz nə qədərdir?

- Bizim kollektivimiz hazırda çox kiçikdir. Bunu da nəzərə almaq lazımdır. Əvvəllər kollektivimiz çox böyük idi. Bir kolleksiya üzərində 15-20 nəfər işləyirdi. Amma çox təəəsüf ki, maddi çətinliklərə görə hazırda çox kiçik bir kollektivlə biz bu geyimləri hazırlayırıq, qarşıdakı dəfiləmizə hazırlaşırıq. Bu da bizdən əlavə enerji, əlavə diqqət və əlavə güc tələb edir. Yenə də inanıram. İnanıram ki, çox uğurlu dəfilə olacaq.

- Martın 15-də nümayiş olunacaq dəfilənin öncəkilərdən əsas fərqi nə olacaq?

- Ümumiyyətlə, biz ənənəvi milli geyim olaraq, Azərbaycan bölgələrinin geyimlərini hazırlayırıq. Burada heç bir improvizələr olmayacaq. Tariximizdə, ənənəmizdə necə olublarsa, eləcə də təqdim edəcəyik. Ancaq yenilik yeni parçalarda, aksesuarlarda, kəsimlərdə, naxışda, nəfəsdədir.

Müasir, qarışdırılmış dəfilə olanda bunu mütləq öncədən qeyd edirik. Özümüzün özümüzə və cəmiyyətə hesabatımız isə sırf Azərbaycan milli geyimləri əsasında olacaq. Klassikanı, ənənəni, keçmişin nəfəsini yaşatmaq çox önəmlidir. Çünki əgər klassikanı təqdim ediriksə, oraya müasir detallar ata bilmərik.

- Bəs aksesuarları necə əldə edirsiniz? Keçmiş dövrə aid ziynət əşyalarını tapmaq çətinlik yaradırmı?

- Bu sahə bizdə çox da inkişaf etməyib. Aksessuarlar çox bahadır. Məsələn, Türkiyədə bunlar çox və ucuzdur. O qədər gözəl bel kəmərləri, gərdanlıqlar, bilərziklər, sancaqlar var ki. Amma bu, Osmanlınındır, Azərbaycanın deyil. Onlardan istifadə etməyimiz mümkün deyil. Bizdə bunlar çox bahadır. Mənimsə, bu sahə ilə məşğul olmağa imkanım yoxdur. Əlbəttə, mən də istəyirəm bir bel kəmərinə 1400 manat verib kolleksiyamda istifadə edim, amma edə bilmirəm. Bir neçə nəfər kolleksiyoner var ki, məhz bu işlə məşğuldurlar, bizə lazım olan o qədimi aksesuarları toplayırlar. Amma onlarla əməkdaşlıq hələ ki, alınmır. Yenə də inanıram ki, akademiyamız açılandan sonra onları da dəvət edəcəyik və birgə fəaliyyətə nail olacağıq.

Bizim Geyim Evinin hər kəsə qapısı açıqdır. Biz hər kəslə əməkdaşlıq etməyə, güclərimizi birləşdirməyə hazırıq. Təki məqsədimiz, məramımız, niyyətimiz eyni olsun, istəklərimiz üst-üstə düşsün. Aksesuarlardan rahat şəkildə dəfiləmizdə istifadə etmək mənim ən böyük istəklərimdən biridir. Gələcəkdə bu sahəni inkişafını da arzulayardım. Hətta bir müddət öncə cənab prezidentimiz də bu çağırışla çıxış etmişdi ki, nəyə görə ölkəmizdə milli aksesuarlar, milli oyuncaqlar istehsal olunmur? Ümid edirəm ki, zamanla bu məsələ də öz həllini tapacaq.

Məsələn, bir neçə il öncəyə qədər kəlağayılar məsələsində də eyni problemi yaşayırdıq. Ancaq şükürlər olsun ki, artıq bir neçə markalar yarandı və biz bu kəlağayıları əldə edə bilirik. Düzdür, qiyməti bahadır, amma əsas odur ki, var. Hətta biz nəinki özümüz üçün alırıq, hətta getdiyimiz hər yerə bu kəlağayılardan alıb hədiyyə də aparırıq.

- Bu ildən və gələcəkdən gözləntiniz nədir?

- İnanıram ki, bu il bizim üçün düşərli olacaq və 2020-ci ildə biz daha böyük işlərdən, dünyəvi layihələrdən danışarıq. Çünki on ildə nə edə biləriksə, məncə, artıqlaması ilə hamısını etmişik. Ən əsası adımızı tanıtmağı bacarmışıq. Amma beynəlxalq arena çox önəmlidir. Ona görə ki, geyimdə sintez, vəhdət və tamamlama işləri dünyagörüşdən asılıdır. Bunları canlı görmək və yaşamaq lazımdır. İnternetdən baxıb, "bu il nə dəbdədir", "kimdən nə oğurlaya bilərəm" düşüncəsilə heç nə eləmək olmaz. Bunların yaradıcıları, müəllimləri ilə görüşüb fikir mübadiləsi aparmaq çox mühümdür. Bu yaxınlarda Paris və Berlində oldum, bir sıra görüşlərimiz oldu, danışıqlar apardıq. Nəticə olaraq deyə bilərəm ki, bu ilin sonu və gələn ilin əvvəllərində Almaniya və Fransada bizim dəfilələrimizin keçirilməsi gözlənilir.

Zaman çox önəmlidir. Ömrün nə qədər olduğunu heç birimiz bilmirik. İşlərimiz, planlarımız isə çoxdur. Gec olmadan bunların hamısını etməliyik.

- Həm çətinliklərdən bəhs edir, həm də çox nikbin danışırsınız. Nədir sizi bu qədər inamlı və həvəsli edən?

- Ölkəni tanıdan onun mədəniyyəti, dünyaya təqdim etdikləridir. Bizim xalqımız bunlara ən yüksək şəkildə cavab verir. Və hazırda Azərbaycanımız bir müstəqil ölkə, xalq olaraq dünyada tanınır. Gənclərimizin həm milli-mənəvi dəyərlərimizə sahib çıxıb, həm də müasir zamanla ayaqlaşaraq, beynəlxalq arenaya çıxmaq üçün yüksək potensiala malik olduqlarına da inanıram. Çünki bizim gənclərimiz həqiqətən milli ruhdadırlar. Haraya getməklərindən asılı olmayaraq, onlar bizi ən gözəl şəkildə təbliğ edirlər. Məsələn, bu yaxınlarda bir gənc xanım bizə müraciət etdi. Gənclər Təşkilatının xəttilə Avropaya gedirdi və bizi Brüsseldə milli rəqslə təmsil edəcəkdi. Biz onu ən gözəl milli geyimlə təmənnasız şəkildə təmin etdik. Elə gənclərlə mən çox işləmişəm. Onlara bizim qapımız hər zaman açıqdır. Əgər dünyanın ən prestijli universitetində ən yüksək şəkildə təhsil alan uğurlu bir gənc tələbəmiz mənə müraciət edib, "Könül xanım, burada bir gecə düzənlənir və hərkəs öz ölkəsinin milli geyimində olacaq. Mənə bir milli geyim göndərin"- deyirsə, bu, mənimçün fəxrdir.

Buraya gələn insanların hamısının ortaq bir fikri var: "Geyimləriniz çox zövqlüdür, rənglər çox təbiidir, parçalar möhtəşəmdir". Bunları eşitmək əlbəttə, bizim üçün çox vacib və qürurludur. Deyirlər ki, insanı geyimi ilə qarşılayıb ağlı ilə yola salırlar. Mən də inanıram ki, bizim Bakı Milli Geyim Evimizi geyimləri ilə sevib, gördüyü işlərlə, layihələriylə, fəaliyyətilə dəyərləndirəcəklər. Cəmiyyətdə, mədəniyyətdə, sənətdə kiçik də olsa imzamızı atmağı bacarmışıqsa, nə xoş bizə.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2019.- 7 mart.- S.8.