Fikrin sadə deyilişi
və təfəkkür aydınlığı
Şair İbrahim İlyaslı yeni nəşr etdirdiyi şeirlər kitabının adını
"Şairlik zülümdür"
qoyub və əslində, "zülüm"
sözünün fərdi
yaradıcılıq sirri
olduğunu oxucusuna açıqlayıb. Şeirə, sənətə yüksək meyarla yanaşdığı üçündür
ki, şair həm hərfi, həm də məcazi mənada işlətdiyi "zülüm"
sözünün müqabilində,
"Şeir qoşmağa
nə var!" -
açıqlamasını
da verir.
Əlbəttə, şairliyin özü elə bu "zülümdən" doğulur. Asan yaradıcılıq
yolu, asan yaranan sənət nümunəsi olurmu?
Biz ədəbiyyat tarixi ilə tanış
olduqca da görmüşük ki, böyük sənətkarlar
yaza-yaza pozduqları kimi, poza-poza da yazıblar, irihəcmli əsərlərinin
üzünü dəfələrlə
köçürüblər. Amma bu yaradıcılıq (yaratmaq!) "zülmü" onlar
üçün böyük
zövq mənbəyi
də olub.
Qədim Yunanıstanda adı Hesoidla, Homerlə yanaşı çəkilən
böyük şair
Pindar, tədqiqatçılar deyir ki, dəfələrlə
balaca odalarının
üzünü köçürür,
bəzən də pozub təzədən yazırmış.
Hələ bizim eradan qabaq,
qədim Roma atalar sözündə deyilirdi ki, şairlər anadan doğulur, natiqləri isə cəmiyyət yetişdirir.
"Hamı bir körpüdən
keçir", "Hamı
özünün dibinə,
öz zirvəsindən
yıxılır", "Ürəklər eşqə
atlanır, ağıl
nəfsindən yıxılır"
kimi müdrik fikirlər söyləyən
şair, həyatda müxtəlif təzadlı
xarakterlərlə qarşılaşır,
insanda insani keyfiyyət, paklıq, ləyaqət, vətəndaşlıq
hissi axtarır, görəndə onun şeirinin üstə gün işığı,
görməyəndə bulud
kölgəsi düşür.
Azərbaycanın taleyini öz taleyi adlandıran şair, Qarabağın sızıltılarını qarabağlı
kimi yaşayır, vətənin yaxın tarixi günlərini eyni sızıltı ilə varaqlayır. Qədim ata-baba
torpaqlarından sürgün
dalınca sürgün,
köç dalınca
köçün törətdiyi
fəlakət və ağrı-acıları yaddaqalan,
obrazlı dillə ifadə edir. Qələm dostuna həsr etdiyi bir şeirində dediyi kimi:
Göyçədən sürülən
sazın dalınca,
Şuşadan sürülən tara bax, Elçin!
yaxud:
Ruhumun taxtında üçcə
söz qalıb:
Qarabağ, Qarabağ, Qarabağ,
Elçin!
Mən şübhə etmirəm
ki, bu mövzuda
sabah yazılacaq
əsərlərimizə belə
misralar gözəl epiqraf ola bilər.
İlk dəfə
qardaş türk torpaqlarına ayaq basan şairin ürək çırpıntıları
eyni dərəcədə
bizə təsir edir.
Türkün Respublika bayrağını
əbədi qaldıran
Mustafa Kamal Paşanın
adını (təkcə
adınımı?!) qürurla
anır, oxucusunu da duyğular, hisslər selində qərq etməyə çalışır.
"Ehey... nəhrlər
nəhri, hey dəryalar
dəryası!
necə hökm eləyərlər gördünmü
dağa, daşa.
Burda sahillərində bəxtəvərlik
yaşatdı,
mübarək qələmiylə
Mustafa Kamal Paşa.
Çanaqqalaya həsr etdiyi şeirində də şair, demək olar ki, eyni
əhval-ruhiyyəni yaşayır.
"Ölüm-dirim" davası
köməyə çatmayanda,
"Ölüm-dirim" vuruşu başladı Çanaqqala.
Türkün top lüləsini tarixin
sinəsinə
şəhidlik zirvəsindən
tuşladı Çanaqqala.
İbrahimin bu kitabını onun "Seçilmiş əsərləri" kimi
də qəbul etmək olar. Çünki kitabın annotasiyasında
deyilir ki, buraya o əvvəlki "kitablarından seçmələri
və son zamanlar qələmə aldığı
şeirlərin bir qismini daxil edib".
Şeirlərin əksəri demək olar ki, üç-səkkiz
bənd arasındadır.
İbrahim sözə qənaət edib, fikrə geniş yer verməyə çalışan
oxunaqlı şairlərimizdəndir. Bu, əlbəttə, alqışa
layiq haldır.
Burada mərhum
şair Əhməd Cəmili xatırlayası
oldum. Bu böyük
şair sözlərin
üstə əsirdi.
Onun müharibə illərində
yazdığı şeirlərin
(başqa illəri qətiyyən şübhə
altına almıram), demək olar ki, hamısı seçməydi. Özü İkinci
Dünya müharibəsinin
- 1941-1945 alman-sovet savaşının
iştirakçısıydı. İndiki kimi yadımdadı, bir dəfə deyirdi ki, kaş
mənim şeirim mətbəəyə göndərilən
günü çağırıb
deyəydilər ki, gəl çapdan qabaq misralara bir də bax,
şeiri bir də oxu.
Əhməd müəllim bu sözləri o vaxt deyirdi ki, artıq
"Azərbaycan" jurnalının
baş redaktoru işləyirdi. Adlı-sanlı şairiydi. Dahi alman şairi İ.V.Götenin məşhur
"Faust" mənzum romanını
bütövlüklə dilimizə
tərcümə etmiş,
ayrıca kitab halında da nəşr etdirmişdi.
Əsərin tərcüməsi
ədəbi mühitdə
qiymətləndirilirdi...
İbrahimin "Turan dünyası",
"Dəvəsi ölmüş
ərəbin dərdi",
"Ərzurumdan bir ər qopdu", "Ağ günlər eşqinə yaranan şəhər" və
başqa şeirləri
ictimai-siyasi tutumu ilə seçilən əsərlərindəndi.
Şair
qələm dostu - mərhum Xalq şairi Zəlimxanın
ad günündə ona
qınından sıyrılmış
qılınc təqdim
edir və yazır ki, "...yubilyar qılıncı qınına qoymağa xeyli çətinlik çəkdi və çox sonralar bundan rahatsız olduğunu dedi mənə..." Bunun da mənası buymuş ki, Qarabağ torpaqları azad oluncaya qədər qılınclar qınına
qoyulmasın.
Ulusu göynəyir ana yurdların,
qaçqındı, köçkündü
kamanın, tarın.
Gözünə ağ damıb ağ umudların,
Şuşa: gələcəksən bə haçan? - deyir.
yaxud:
Nə yırtılmaz oldu tarixin toru,
qara kösöv oldu ovcumun qoru.
Pənahəli xanın çatlayır
goru,
Xankəndi hələ gör kimə xan deyir?!
Bu şeir bir çağırışdı...
İbrahim İlyaslı bizim
hörmətli mətbuat
orqanlarının - "Ədəbiyyat
qəzeti"nin, "525-ci qəzet"in, "Azərbaycan"
jurnalının səhifələrində
daha çox çıxış edir,
əsərləri dünyanın
bir neçə xarici dilinə də tərcümə olunub.
İbrahim İlyaslı səmimi şairdi. Onun təfəkkür tərzi aydın olduğu üçün,
fikrini sadə şəkildə ifadə
edir, istədiyi oxucuda istədiyi poetik ovqatı da oyada bilir.
Şeirlərinin birində şair:
Olub keçənləri yada salan var,
İrəli gedən var, dala qalan var,
hələ ki, arada haqqı-salam var,
dünya gözəldi,
-
deyir.
Şairin
humanist hisslər aləmi
kimi dünyanın gözəlliyi də bəlkə bu "haqqı-salam" üstə
qərar tutub, tarazlığa can atır?!
"Şairlik zülümdü"
deyən qələm dostuma bundan sonra da belə
bir "zülüm"
arzulayıram ki, yeni şeirləri ilə oxucularını sevindirsin.
Bakı şəhəri, 10 mart
2019.
Nəriman HƏSƏNZADƏ
525-ci qəzet.- 2019.- 13 mart.- S.7.