Dünyanın qırmızı
günü
Hekayə
Dünyada qıpqırmızı bir gün
varıydı və bu qıpqırmızı günün
qızartısı özündən dörd çərşənbə
qabaq gələrdi. Bu qıpqırmızı günün
qızartısı gələrdi, qıpqırmızı
yumurtalar boyanardı, qıpqırmızı tonqallar
qalanardı və biz bu qıpqırmızı yumurtaları
döyüşdürə-döyüşdürə bu
qıpqırmızı tonqalların üstündən
tullanıb, bu çərşənbədən o çərşənbəyə,
o çərşənbədən o biri çərşənbəyə,
axırda da həmin qıpqırmızı günün
özünə düşərdik. Düşərdik və
görərdik ki, dünya qıpqırmızı rəngə
boyanıb: Güllü xalamın üzü gülür, Fəridə
xalamın üzü gülür, anamın üzü
gülür və hətta, Şirin babaynan Tamaşa nənənin
də üzü gülür.
Şirin babaynan Tamaşa nənənin üzü
gülməliydi, Şirin babaynan Tamaşa nənə bu
günün gəlişinə, dünyanı
qıpqırmızı rəngə boyamasına sevinməliydilər. Çünki
Şirin babaynan Tamaşa nənə neçə-neçə
belə qıpqırmızı gün görmüşdülər,
qıpqırmızı yumurta boyamışdılar,
qıpqırmızı tonqal qalamışdılar, ancaq tək
bircə dəfə bu qıpqırmızı günün gəlişinə
sevinmişdilər, bu sevincin şirinliyini
dadmışdılar. Ancaq bu sevincdən
bizim xəbərimiz yoxuydu. Biz bilmirdik
Şirin babaynan Tamaşa nənə nə vaxt seviniblər və
niyə elə cəmi bircə dəfə seviniblər, daha
sevinməyiblər. Kəndimizdə
çox adamın bu sevincdən xəbəri yoxuydu. Deyilənə görə, heç Şirin babaynan
Tamaşa nənənin özlərinin də yadında
qalmamışdı ki, nə vaxt seviniblər, dünyanı
qıpqırmızı rəngə boyayan həmin
qırmızı günü nə vaxt gülə-gülə
qarşılayıblar.
Günlərin
bir günü Şirin babaynan Tamaşa nənə yenə
qıpqırmızı yumurta boyadılar,
qıpqırmızı tonqal qaladılar və bu
qıpqırmızı yumurtalar boyanan, tonqallar qalanan
günün gəlişinə hamıdan çox sevindilər...
Mən uşağıydım, ağlım heç nə
kəsmirdi və heç “kişi qırığı” da
deyildim.
Çünki mən kişi
qırığı olsaydım və ağlım bir şey kəssəydi,
xalam qızı məni özüylə bir heylə
qızın içinə aparmazdı və bir heylə qız
elə mənim yanımdaca mənim gözlərim görə-görə
sabaha kimi çilə çıxartmazdılar, mis kasanı
suynan doldurub içinə iynə salmazdılar, özlərinə
“ər” axtarmazdılar...
Kəndimizdəki evlərin hamısında uşaq
varıydı, dilbilməz varıydı və bizim kəndin
qızları çox yaxşı bilirdilər ki, uşaq olan
evdə, dilbilməz olan evdə sabaha kimi çıraq
yandırmaq olmaz, deyib-gülmək olmaz. O evdə də ki,
çıraq yandırmadın, deyib-gülmədin o evdə
heç çilə də çıxartmaq olmaz.
Kəndimizdə təkcə Şirin babaynan Tamaşa nənənin
evində uşaq yoxuydu, dilbilməz yoxuydu və təkcə
bu evdə sabaha kimi çıraq yandırmaq, nə vaxtadək
istəsən, deyib-gülmək olardı. Amma nədənsə bu ev qızların ağlına gəlmirdi. Bu evi
qızların yadına mən saldım, qaça-qaça mən
gedib: “Sizin evdə uşaq yoxdu, Şirin baba, sizin evdə
dilbilməz yoxdu, qoyun qızlar gəlib sizin evdə çilə
çıxartsınlar”, - dedim.
Mən bu
sözləri sevinə-sevinə dedim, gülə-gülə
dedim və mənim aləmimdə gərək bu sözləri
eşidən kimi Şirin baba da sevinəydi, Tamaşa nənə
də sevinəydi. Sevinəydilər ki, bu gecə
çıraqları keçməyəcək, ocaqları
sönməyəcək və sabaha kimi evlərindən
işıq gələcək, səs gələcək.
Ancaq yaxşı anışdıra bilmədim ki, mən bu
sözləri deyəndə Şirin baba sevindimi, Tamaşa nənə
sevindimi, bircə onu bildim ki, mən heç vaxt Şirin
babanı o rəngdə görməmişdim, Tamaşa nənəni
o rəngdə görməmişdim və heç elə bil:
“Get... get qızlara denən gəlsinlər ... qurbandı bu
ev-eşik onlara” deyən Tamaşa nənə deyildi, başqa
bir adamıydı. Tamaşa nənə bu sözləri dedi və
əyilib taxtın altından yekə bir ağ
torba çıxartdı, taxtın üstünə qoyub
açdı, əllərini qoşalayıb tut qurusuynan
doldurdu, məni yanına çağırıb: “Ciblərini
aç”, - dedi. Mən ciblərimi açdım, Tamaşa nənə
hər cibimə bir ovuc tut qurusu töküb astadan, lap astadan:
“Get qızlara denən gəlsinlər, ağrın alım,
tez gəlsinlər, qaş qaralmamış gəlsinlər”, -
dedi.
Əgər
Tamaşa nənə bu sözləri belə
pıçıltıyla deməsəydi və ciblərimə
tut qurusu doldurarkən əlləri titrəməsəydi, mən
onun bu xəbərə sevindiyinə şübhə eləməzdim,
lap rəngi ağarsa da, səsi öz səsinə oxşamasa
da, deyərdim ki, Tamaşa nənə qızların bu gecə
onlara gələcəyinə, sabaha kimi onlarda çilə
çıxaracaqlarına, deyib-güləcəklərinə
sevinir. Bu tut qurusunu da ona görə mənə
verır ki, bu bir dünya sevinci onlara qızlardan qabaq mən gətirmişəm,
onları mən yada salmışam. Ancaq Tamaşa nənənin
əlləri titrəyirdi, səsi öz səsinə
oxşamırdı və bəlkə də elə bu “özgələşmiş”
səsini Şirin baba eşitməsin deyə beləcə
astadan danışırdı, pıçıltıyla
danışırdı.
Mən əllərimi tut qurusu dolu ciblərimin
ağzına qoyub birbaşa Güllü xalamgilə
qaçdım. Qızlar burda məni gözləyirdilər
və gərək belə qaça-qaça gəldiyimdən
biləydilər ki, “oğlan” gəlmişəm, Şirin
babaynan Tamaşa nənədən icazə alıb gəlmişəm.
Gərək qızlar bunu biləydilər və
sevindiklərindən məni qucaqlarına alaydılar, top kimi
atıb-tutaydılar. Bəlkə də belə
bir istək qızların ürəyindən keçirdi və
əgər xalam qızı olmasaydı, məni doğrudan da
qucaqlarına alıb xalamgilin həyətində o baş-bu
başa gəzdirərdilər, bəlkə lap öpərdilər
də. Ancaq xalam qızı heç kimə aman vermədi
və məni görən kimi “sıyırmaqılınc” olub
düşdü üstümə:
- Səni
görüm vurğun vursun, İldırım, səni
görüm od aparsın! Sənnən
başqa uşaq yoxuydu bu kənddə, əə, qızbibi, nə
düşmüsən bu qızların arasına?!
Mən xalam qızının hirsdən, qəzəbdən
yaşarmış gözlərinə baxdım, bu gözlərdə
Şirin babanı gördüm, Tamaşa nənəni
gördüm.
Bir də Şirin babaynan Tamaşa nənənin evlərinə
oxşayan bir ev gördüm. Amma bu evin qapısı yoxuydu, pəncərəsi
yoxuydu, bu evdən nə işıq gəlirdi, nə də səs.
Şirin babaynan Tamaşa nənə öz evlərinə
oxşayan bu evə baxırdılar, səssiz-səssiz
ağlayırdılar və mənə elə gəlirdi ki,
onlar bu evin qapısız olduğuna ağlayırdılar, pəncərəsiz
olduğuna ağlayırdılar, bu evdən işıq gəlmədiyi
üçün, səs gəlmədiyi üçün
ağlayırdılar.
Şirin babaynan Tamaşa nənə
ağlayırdılar, ağladıqca da buz parçası
kimi gilə-gilə əriyirdilər, damcı-damcı
kiçilirdilər. Şirin babaynan Tamaşa nənə xalam
qızının yaşarmış gözlərində gilə-gilə
əridilər, damcı-damcı kiçildilər və o qədər
əridilər, o qədər kiçildilər ki, axırda hərəsi
bircə damcı, bircə gilə olub xalam qızının
gözlərindən yanaqlarına düşdülər.
- Nətər
dedin, əəə?! Dedin sizin evdə
uşaq yoxdu, siz sonsuzsunuz, ona görə də qızlar istəyir...
Xalam
qızı sözünün axırını deyə bilmədi,
əlləri ilə üzünü tutub, hər il dünyanın qırmızı günü
gələndə, dünya qıpqırmızı rəngə
boyananda budağından yelləncək asdıqları armud
ağacına söykəndi.
Xalam qızı əlləri ilə üzünü
tutdu, gözlərini örtdü və daha mən o
qapısız- pəncərəsiz evi görmədim, Şirin
babaynan Tamaşa nənənin səssiz-səssiz
ağladıqlarını görmədim. Bircə onu gördüm
ki, məni xalam qızından xəlvət Şirin babagilə
göndərən qızlar heykəl kimi hərəkətsiz
dayanıb, xalam qızına baxırlar, mənə
baxırlar.
Qızlar heykəl kimi dayanıb xalam qızına baxdılar, mənə baxdılar və birdən hərəkətə gəlib bizi dövrəyə aldılar: “Onun günahı yoxdu, Mərcan, - dedilər, - biz göndərmişik... biz ona demişik...”
Xalam qızı əllərini üzündən götürdü, başını ağır-ağır qaldırıb, sanki ömründə ilk dəfə gördüyü yad adamlara baxdı...
***
O gün başqa günüydü, o gecə başqa gecəydi. Elə bil heç kəndimizə o qırmızılıqda gün gəlməmişdi, kəndimizdə o boyda, o rəngdə tonqal qalanmamışdı. Şirin babanın qaladığı tonqalın işığı, istisi qonşu kəndlərə də düşürdü. Qonşu kəndlərdən də bu işığa, bu istiyə sevinənlər varıydı. Bunu həmin kəndlərdə havaya atılan güllə səsləri deyirdi, bu səsə, bu hay-haraya qarışan it hürüşməsi deyirdi.
Biz Şirin babagilə Tamaşa nənənin dediyi kimi ertə, qaş qaralmamış gəldik. Elə gəlişimizlə də, çəpərdən içəri ayaq qoymağımızla da Şirin babanın ot tayasına od vurması bir oldu.
Qızlar bir-bir Şirin babaynan görüşüb, Tamaşa nənəynən öpüşüb “bayramınız mübarək” dedilər, qapının ağzına - tonqalın başına topalaşdılar. Mən isə həyətin girəcəyində, çəpərin ayağında dayanıb heyrətlə alovu göyün yeddinci qatına qalxan nəhəng tonqala baxırdım. Əlbəttə, mən ona təəccüb eləmirdim ki, Şirin baba il boyu qucaq-qucaq, şələ-şələ daşıyıb gətirdiyi ot tayasına indi birdən-birə od vurmuşdu, məni heyrətləndirən o idi ki, mən bir az əvvəl bu həyətə, bu qapıya gələndə bu taya evin arxasındaydı və mənim aləmimdə belə az vaxt içərisində onu evin qabağına daşımağa nəinki Şirin babanın, heç kəndimizdəki mənəm-mənəm deyən hər cavanın da gücü çatmazdı...
- Orda niyə
durmusan, a kişi qırığı,
yaxın gəl.
Şirin babanın səsini eşitdim, ancaq
baxışlarımı alovlanan tayadan ayıra, yerimdən tərpənə
bilmədim.
Şirin baba özü mənə yaxınlaşdı və
elə bil gözlərimdəki təəccübü, heyrəti
aşıq-aydın oxudu;
- Hə,
belə-belə işlər, a kişi
qırığı, ocaq dediyin dost sözü kimi şeydi, gərək
elə yerdə qalayasan işığı, istisi evin
içinə düşə.
Şirin baba elə ağır, elə təmkinlə
danışırdı ki, elə bil bu sözləri mənə
yox, ozü kimi dünyagörmüş bir adama deyirdi.
Mən gözümü tonqaldan çəkdim. Şirin baba
üzünü qızlara tutub:
-
Günahdı, a bala, elə hərəkətsiz durmayın, əl-ələ
tutuşun, halay gedin... Nə durmusan, ay arvad, yaxın gəl,
yapış usaqların əlindən, dövrə vuraq bu
ocağın başına, - dedi.
O gecə
Şirin baba qaladığı tonqalın üstündən
heç birimiz tullana bilmədik,
“ağrımız-acımız bu tayda qalsın” demədik. Amma yüngülləşdik, əməlli-başlı
yüngülləşdik. Şirin
babanın gözlərinə baxdıq, Tamaşa nənənin
gözlərinə baxdıq, bu gözlərdəki
aydınlığı gördük, işığı
gördük sevindik... tonqalın üstündən tullanmaq
yadımıza da düşmədi.
İnqilab HƏSƏNLİ
525-ci qəzet.- 2019.- 20 mart.- S.18-19