Görkəmli tibb xadimi Mürsəl Qarayevin 100 illiyi qeyd edilib

Tədbirdə yubilyara həsr olunmuş "Doktor Qarayev" xatirə kitabının və "Cərrah" sənədli filminin təqdimatı olub

Noyabrın 4-də Azərbaycan Tibb Universitetində (ATU) görkəmli tibb xadimi, ötən əsrin 60-cı illərində Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyinin baş cərrahı işləmiş Mürsəl Qarayevin 100 illiyi münasibətilə tədbir keçirilib.

Azərbaycan Tibb Universitetinin təşkilatçılığı ilə gerçəkləşən tədbirin iştirakçıları əvvəlcə Bakı şəhəri 2 saylı Uşaq klinik xəstəxanasının qarşısında Mürsəl Qarayevin atası - ilk azərbaycanlı pediatr, Əməkdar elm xadimi Əbülfəz Qarayevin abidəsini ziyarət edib, abidənin önünə tər çiçəklər düzüblər.

ATU-nun Tədris Cərrahiyyə Klinikasında keçirilən yubiley tədbirində dövlət və hökumət rəsmiləri - Konstitusiya Məhkəməsinin sədri Fərhad Abdullayev, Səhiyyə naziri Oqtay Şirəliyev, Mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev, Gənclər və İdman naziri Azad Rəhimov, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Eldar Əzizov, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Hicran Hüseynova, Fövqəladə Hallar nazirinin birinci müavini, tibb xidməti general-leytenantı Faiq Tağızadə, elm, mədəniyyət, ədəbiyyat xadimləri, ATU-nun professor-müəllim, tələbə heyəti, Abşeron rayonu Fatmayı kəndinin ağsaqqalları və media nümayəndələri iştirak ediblər.

Tədbirin açılışında universitetin rektoru, professor Gəray Gəraybəyli çıxış edərək qonaqları salamlayıb. O, Mürsəl Qarayevin həyat və fəaliyyəti haqqında danışarkən qeyd edib ki, tarixdə elə şəxsiyyətlər var, həmişə yadda qalır. Belə insanlardan biri də 1919-cu il noyabrın 4-də Bakının Fatmayı kəndində məşhur həkim-pediatr Əbülfəz Qarayevin və Sona xanım İskəndər qızının ailəsində anadan olmuş Mürsəl Qarayevdir. Rektor bildirib ki, Mürsəl Qarayev Azərbaycan tibb elmində çoxprofilli cərrah kimi böyük nüfuz sahibi, cərrahiyyə tariximizdə ən savadlı və peşəkar insanlardan biri olub. 1938-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun Müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olan Mürsəl Qarayev 1942-ci ildə Sovet Ordusu sıralarına hərbi xidmətə çağırılır. Qafqaz Cəbhəsi 65-ci xüsusi motoatıcı briqadasının seçmə-qəbul məntəqəsində ordinator-cərrah işləyir. Döyüşlərin birində yaralanır və bir müddət müalicə olunandan sonra 1943-cü ilin avqust ayından müharibənin sonuna qədər orduda 482-ci Tibb-sanitar batalyonunda cərrah kimi xidmət edir. Kursk dairəsi döyüşlərində hərbi eşelonun baş həkimi olur. Budapeşt ətrafındakı döyüşlərdə daha bir dəfə yaralanır, tibb xidməti kapitanı kimi ordudan tərxis olunur. "Döyüşdə cəsurluğa görə", "Qafqazın müdafiəsinə görə", "Almaniya üzərində Qələbəyə görə" medalları ilə təltif edilir.

Sonradan cərrah kimi fəaliyyətini davam etdirən Mürsəl Qarayev 1960-1964-cü illərdə Səhiyyə Nazirliyinin baş cərrahı işləyir. Namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edir.

5000-dən artıq cərrahiyyə əməliyyatı edən doktor Qarayevin son iş yeri o vaxtkı Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun "Travmatologiya, ortopediya və hərbi səhra cərrahiyyəsi" kafedrasında dosent vəzifəsi olub. Görkəmli tibb xadimi 1975-ci ildə vəfat edib.

Çıxışdan sonra əlləri hər zaman insanlara şəfa bəxş edən Mürsəl Qarayevə həsr edilmiş "Cərrah" sənədli filmi nümayiş olunub.

Filmdə cərrahın peşə yoldaşlarının, dostlarının, ailə üzvləri və tələbələrinin xatirələri yer alıb. Xalq rəssamı Tahir Salahov, akademiklər Vasim Məmmədəliyev, Cəmil Əliyev, tibb xidməti general-leytenantı Faiq Tağızadə, Mürsəl Qarayevin ailə üzvləri və yaxınları - nazir Əbülfəs Qarayev, qardaşı övladları Fərəc Qarayev, Züleyxa Qarayeva, nəvələri unudulmaz şəxsiyyət haqqında düşüncələrini bölüşüblər. Film doktor Qarayevlə tanışlığı olmayan insanların təsəvvüründə belə onun işıqlı simasını yaradır.

Tədbirin davamında çıxış edən Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri, akademik Əhliman Əmiraslanov bildirib ki, Mürsəl Qarayev virtuoz cərrah idi: "Cərrahiyyə elminin bütün sahələrinə dərindən bələd olan Mürsəl Qarayev neçə-neçə cərrahlar nəslinə nümunə olub. Onun belə peşəkar cərrah kimi yetişməsində ilk təcrübəsinin müharibə dövrünə təsadüf etməsi də rol oynayıb. Çünki cərrahların yetişməsi üçün müharibələrin rolu böyükdür. Müharibə elə bir yerdir ki, cərrah kimsədən məsləhət almadan, vaxt itirmədən qərar verməyə məcburdur. O da cəbhədə, ağır şəraitdə əməliyyatlar edərkən çox vaxt təkbaşına qərar verməyə məcbur olurdu. Təbii ki, digər mühüm səbəb onun tanınmış pediatr Əbülfəz Qarayevin ailəsində doğulması idi. Mürsəl müəllim öz ailəsinin içərisindən başlayaraq, çox gözəl məktəb keçib və daha çox hərbi-səhra cərrahı kimi tanınırdı. Zamanında Mürsəl müəllim çox tanınmış, əhali arasında əfsanələşmiş insane idi. Hətta o, doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmədiyi zamanlarda belə, biz onu professor kimi qəbul edib tanıyırdıq".

Əhliman Əmiraslanov cərrahla bağlı xatirələrini də bölüşüb.

Mürsəl Qarayevin yaxın qohumu - Xalq artisti, kinorejissor Oqtay Mirqasımov çıxışı zamanı filmin yaradıcı heyətinə təşəkkür edib. Bildirib ki, belə sənədli filmlərin çəkilməsi Azərbaycan xalqının həyatında mühüm rol oynayan ziyalıların xatirəsinin yaşadılması və gənc nəslə çatdırılması baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. O, Azərbaycanın elm, mədəniyyət tarixinə töhfələr vermiş Qarayevlər və Mirqasımovlar nəslinin davamçısı olmasından qürur duyduğunu dilə gətirib. Vurğulayıb ki, Mürsəl Qarayev onun üçün həmişə nümunə və parlaq bir obraz olub: "O, çox gözütox insan idi, çox məğrur, mərhəmətli və sadə idi. Başını asanlıqla əyməzdi, amma xəstələrin yanında hər zaman başı aşağı dayanardı. O, hərbçi olaraq, döyüşkən, inadkar, dönməz ruha sahib idi. Mən onu hər zaman özümə örnək bilmişəm, onunla hər zaman fəxr etmişəm".

Fövqəladə Hallar nazirinin birinci müavini, tibb xidməti general-leytenantı Faiq Tağızadə xatirələrini bölüşərək, Mürsəl Qarayevin müəllim kimi gözəl xüsusiyyətlərindən söz açıb. Bildirib ki, o, öz nəslinin parlaq təmsilçisi idi: "Azərbaycan cərrahlıq məktəbinin qızıl nəslinin nümayəndəsi olan Mürsəl müəllim ən çətin, çıxılmaz vəziyyətlərdə belə hökmən bir çıxış yolu tapırdı. Böyük məktəb keçən cərrah qeyri-peşəkarlığa qarşı sərt bir şəxsiyyət idi. Görünür, müharibəni keçməsi, hərbi-səhra cərrahlığı təcrübəsi onda tez və qeyri-adi çıxış yolları tapmaq vərdişi yaratmışdı".

Daha sonra "Doktor Qarayev" kitabının müəllifi və filmin ssenari müəlliflərindən olan tanınmış şair və tərcüməçi Səlim Babullaoğlu çıxış edib. O, filmin ərsəyə gəlməsi, həmçinin, tərtibçisi olduğu "Doktor Qarayev" kitabı ilə bağlı düşüncələrini bölüşüb: "Hər bir ailə kiçik bir cəmiyyət, miniatürdə xalq deməkdir. Mən 15 il öncə - Mürsəl Qarayevin 85 illik yubileyində onun həyatını, fəaliyyətini araşdırıb, kitab kimi işləyərkən Qarayevlər ailəsinə daha da yaxın oldum və onların uzun bir dövrdə cəmiyyətimizə nə qədər faydalı şəxsiyyətlər yetişdirdiyinin şahidi oldum. Qarayevlər ailəsinin bu ənənəsi hələ də davam edir. İndi də bu nəslin nümayəndələri yorulmadan Azərbaycana, onun dövlətçiliyinə və xalqın rifahına xidmət edirlər".

O vurğulayıb ki, Mürsəl Qarayev həyatını ləyaqətlə, peşəsini sevə-sevə yaşayıb: "O hesab edirdi ki, həkim mütləq vətənpərvər və gözütox olmalıdır. Heç nədən qorxmamalıdır. Gənc həmkarları ilə zəngin təcrübəsini bölüşər, gənclər də onunla tez-tez məsləhətləşərdilər. "Mürsəl" adının qarşısındakı etimoloji izah onun "rəsul" sözü ilə eyni kökdən olduğunu deyir. Mürsəlin "seçilmiş", "xilaskar", "elçi", "göndərilən" mənalarını ortaya qoyur. Belə olmasaydı, onun etdiyi 5 mindən artıq uğurlu cərrahiyyə əməliyyatı nə idi bəs? Xəstələr onunla söhbətdən sonra əməliyyata qorxusuz girirdilər.

Mürsəl Qarayev musiqini çox sevir, ifa da edirdi, müharibədən sonra aldığı kontuziya sonradan onu musiqi ilə məşğul olmaqdan ayırmışdı. Ancaq onun bir ədəbiyyatçı, yazar ustalığına, dilinə vaqif olmasını mən bəzi elmi qeydlərindən və məktublarından hiss etdim ki, bunu, yəqin, çox az adam bilir".

S.Babullaoğlu filmin yaradıcı heyətinə, ssenari müəlliflərindən biri və həm də ekran əsərinin rejissoru olan Əməkdar artist Rafiq Haşımova, operator Rüfət Süleymanova təşəkkürünü ünvanlayıb.

Tədbirin sonunda Mürsəl Qarayevin ailəsi adından onun oğlu, Mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev çıxış edib. O, tədbirin təşkilatçılarına minnətdarlığını bildirərək vurğulayıb ki, ölkəmizdə tanınmış elm və mədəniyyət xadimlərinin yubileylərinin keçirilməsi ənənəsi Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Bu ənənə Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilir. Mürsəl Qarayevin yubileyinin keçirilməsi ölkə rəhbərliyinin, Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın ölkəmizin görkəmli insanlarının xatirəsinə diqqət və hörmətinin təzahürüdür.

Əbülfəs Qarayev təqdim olunan filmin və kitabın müəlliflərinə təşəkkür edib. Bildirib ki, hər bir xalqın görkəmli nümayəndələrinin tarixdə qalması üçün incəsənətin, mədəniyyətin böyük rolu var: "Kitabda və filmdə yaddaqalan anlar, xatirələr yer alıb, atamın fəaliyyəti əks olunub. Filmi izlədikcə, orada səslənən fikirləri eşitdikcə bir daha əmin oluruq ki, bu insan həyatını hədər yaşamayıb".

Sonda tədbir iştirakçılarına Səlim Babullaoğlunun "Doktor Qarayev" xatirə kitabı hədiyyə edilib.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2019.- 6 noyabr.- S.11.