Məhəmməd Əmin Rəsulzadədən yadigar qalan tar

Bakı Musiqi Akademiyasında Cümhuriyyətin şahidi olan 100 yaşlı tarın təqdimatı keçirilib

Noyabrın 26-da Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucusu, görkəmli dövlət xadimi Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin nəvəsi, Respublikanın Əməkdar rəssamı, ali məktəb müəllimi, tanınmış ziyalı Rais Azər oğlu Rəsulzadə ilə görüş keçirildi.

Elmi-tədqiqat laboratoriyası tərəfindən təşkil olunan görüşdə BMA-nın elmi və yaradıcılıq işləri üzrə prorektoru, Əməkdar incəsənət xadimi, fəlsəfə üzrə elmlər doktoru, bəstəkar Gülnaz Abdullazadə, Xalq artisti, professor Ramiz Quliyev, laboratoriyanın müdiri, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Nuridə İsmayılzadə, Rəsuzadə ailəsi haqqında araşdırmaların müəllifi, yazıçı-jurnalist Nəcibə Bağırzadə, laboratoriya əməkdaşları, akademiyanın müəllim və tələbələri iştirak etdilər.

Görüşün əsas mövzusu Rəsulzadə ailəsinin yadigarı, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaşıdı olan 100 illik tarın bərpası və təqdimatı idi.

Ü.Hacıbəylinin ölməz musiqisi ilə başlayan görüşü N.İsmayılzadə açaraq, qonaqları salamladı. Bildirdi ki, M.Ə.Rəsulzadənin oğlu Azər Rəsulzadəyə məxsus olan bu tarın çanağının daxilində "1917" yazılmışdır. Görünür, tar həmin ildən Məhəmməd Əmin Rəsulzadədə olmuş və sonra kiçik oğlu Azər bəyə yadigar qalmışdır. Tar Azər Rəsulzadənin vəfatından - 1993-cü ildən indiyə qədər çalınmadığı üçün təmirə ehtiyaclı olmuşdur. Rais müəllim tar haqqında görkəmli ifaçı və yaxın dostu Ramiz Quliyevə məlumat verəndən sonra, özünün xahişi ilə tarın təmiri-bərpası Bakı Musiqi Akademiyasının elmi-tədqiqat laboratoriyasında həyata keçirilmişdir. Alət laboratoriyanın təmir-bərpa sexinin təcrübəli ustası Musa Mahmudov tərəfindən oktyabr-noyabr aylarında yüksək keyfiyyətdə təmir olunmuşdur. Artıq alət ifa üçün tam yararlı vəziyyətdədir: "Rəsulzadələr ailəsinin müqəddəs yadigarı olan bu tarın təqdimat mərasimində onun səsini, "ürək sözlərini" dinləyəcəyik".

Professor G.Abdullazadə çıxış edərək Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə mədəniyyət quruculuğu, Ü.Hacıbəylinin jurnalist fəaliyyəti haqqında məlumat verdi, onun demoktratik ruhlu ziyalı kimi milli azadlıq ideyasının təbliğatçısı olduğunu vurğuladı.

Xalq artisti R.Quliyev 2018-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi münasibətilə tədbirlər silsiləsini xatırlatdı. ABŞ-ın Çikaqo şəhərində keçirilən növbəti yubiley tədbirinə Rais Rəsulzadə ilə birlikdə dəvət aldığını, bu möhtəşəm tədbirdə Azərbaycan musiqisini ifa etdiyini bildirdi. Yubiley münasibətilə Çikaqoda təsis olunan medalı tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırdı.

Tədbirin ən maraqlı və təsirli məqamı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaşıdı kimi görüşdə "iştirak edən" qədim tarın uzun illərdən sonra ilk dəfə səslənməsi oldu. R.Quliyev tərəfindən tarda ustadanə ifa olunan "Bayatı-Şiraz" muğamı və "Bu dünyadan" mahnısı tədbir iştirakçıları tərəfindən rəğbətlə qarşılandı. Sonra R.Quliyev 1955-ci ildə özünün ilk dəfə çaldığı tarın mizrabını R.Rəsulzadəyə bağışladı və xahiş etdi ki, mizrab həmişə bu yadigar tarın üzərində saxlanılsın: "Mən sənət yoluna ilk dəfə bu mizrabla qədəm qoymuşam. Onu indiyə qədər əziz bir xatirə kimi qorumuşam. Amma bu gün həyatımın bu əziz xatirəsini Rəsulzadənin tarına bağışlayıram. Mən fəxr edərəm ki, bu yadigar tar həmişə elə bu mizrabla da çalınsın".

"Bu tar atamla birlikdə sürgün həyatı yaşayıb"

Rais müəllim çıxışında Rəsulzadələr ailəsindən yadigar qalan tarın tarixçəsi haqqında məlumat verdi. "Bu tar ailəmizin ayrılmaz, əziz üzvüdür. Hətta vaxtilə Gəncə həbsxanasına da düşüb".

R.Rəsulzadə məlumat verdi ki, atası Azər bəy 1937-ci ildə öz anası Ümbülbanu xanımla Qazaxıstana sürgün olunanda on altı yaşı vardı. "Özləri ilə çox şey götürməyə icazə verilmədi. Azər bəy özü ilə yalnız bu tarı götürdü. Tar onunla birlikdə ömrünün sonunacan siyasi sürgündə yaşadı. Atam deyirdi ki, bu tar onun ən yaxın qəlb sirdaşıdır. Tar vətəndən uzaqlarda onun üçün yeganə vətən yadigarı və həmdəmi idi. Hər dəfə tarı sinəsinə alıb dilləndirəndə həm şərəf duyurdu, həm də həsrət yanğısı keçirirdi. Bu tarın səsi onun üçün xalqın səsi, vətənin bir parçası demək idi. Azər bəy 1993-cü ildə qürbətdə dünyasını dəyişdi. Mən ailəmin sürgün həyatı yaşadığı Karaqandadan qayıdanda bu tarı özümlə vətənə gətirdim. İndiyə qədər onu ailəmizin əziz yadigarı kimi və atamın sürgün həyatının, məşəqqətli vətən həsrətinin şahidi kimi qoruyuram. Bu tar atam Azər bəydən mənə qalan müqəddəs bir dəyərdir, tarixi yadigardır. Mən çox şadam ki, atamın vəfatından sonra təmirə ehtiyaclı vəziyyətə düşən, uzun illər dillənməyən bu tarı dahi Üzeyir bəyin adını daşıyan məşhur təhsil və sənət ocağında - Bakı Musiqi Akademiyasında çox yüksək səviyyədə təmir etdilər, onu yenidən ifa etmək üçün yararlı vəziyyətə gətirdilər".

"Azər Rəsulzadənin ən çox sevdiyi muğam "Bayatı-Şiraz" idi"

Tədbirdə Rəsulzadələr ailəsi haqqında araşdırmaların, kitabların müəllifi, yazıçı-jurnalist, şairə Nəcibə Bağırzadə Azər Rəsulzadənin həyat səhifələrindən maraqlı məlumatlar verdi. Azər bəyin rəssamlığından, sənətə marağından, əsərlərinin taleyindən, vətənpərvərliyindən danışdı. Arxiv araşdırmalarından əldə etdiyi faktları diqqətə çatdırdı. Bildirdi ki, Azər bəyin ən çox sevdiyi və ifa etdiyi muğam "Bayatı-Şiraz" idi.

"Həmin tar, həmin muğam... Bu gün burada "Bayatı-Şiraz"ı dinləyəndə düşündüm ki, həmin tarın səslənməsi də, həmin muğam da Məhəmməd Əminin övladı Azər bəyin ruhuna böyük ehtiramımızı ifadə etdi. Bəlkə bu tarın sədasını, onun bağrından qopan "Bayatı-Şiraz"ı Azər bəyin nigaran ruhu da eşitdi və şad oldu. Bu tarda Azər bəyin özünün, atası Məhəmməd Əminin, anası Ümbülbəyimin sığalı, əllərinin izi qalıb. Mən usta Musanın təmir haqqında məlumatını dinləyəndə bir sözündən çox təsirləndim. Dedi ki, tarda çatlar var idi. Mənə elə gəlir ki, o çatlar illər boyu boş yerə tara düşməyib və əslində, o çatların mənası bir başqadır. Onlar Rəsulzadə ailəsinin, övladlarının, nəslinin ürək çatlarıdır. Onların qəlbinin ağır siyasi, mənəvi təzyiqlərdən aldığı çatlardır... Azər bəy qürbətdə bu tarla nəfəs alıb. Bu tar Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin, azadlıq ideyalarının tərcümanıdır. Mən bu ailənin həyatını dərindən öyrəndikcə bilmişəm ki, Azər bəy necə bir istedadlı şəxsiyyət, vətənpərvər ziyalı olub. Kim bilir ağır həyat şəraiti, vətən ayrılığı, çətin maddi və mənəvi durum onun nə qədər arzularını, istedadlı işlərini yarımçıq qoyub... Yaxşı olardı ki, gənclər tariximizlə yaxından maraqlansınlar, şəxsiyyətlərimizi daha yaxşı tanısınlar".

"Tar da ziyalılarımız kimi repressiyalara məruz qalıb"

Daha sonra elmi-tədqiqat laboratoriyasının aparıcı elmi işçisi olaraq, mən çıxış edərək Üzeyir Hacıbəylinin tar haqqında tədqiqatlarından, XX əsrdə onu siyasi-ideoloji basqılardan qorumasından, bəstəkar və pedaqoq olaraq tarın ifaçılığı, tədrisi və yaşaması uğrunda mübarizəsindən, vaxtilə tara, muğama və onunla əlaqədar milli operalara qadağa cəhdlərindən danışdım. Bildirdim ki, tarın yaşamasında görkəmli ustad sənətkarların da, ziyalıların böyük xidmətləri olub. Azərbaycanın Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Nəriman Nərimanov, Hüseyn Cavid, Mikayıl Müşfiq, Cəfər Cabbarlı, Bədəl bəy, Mirzə Ələkbər Sabir, Seyid Hüseyn kimi maarifçi ziyalılarının, şair, yazıçı və alimlərin evində həmişə tar olub, tar səslənib. Vaxtilə bölgələrimizdəki ziyalıların, sadə əməkçi insanların da mənzillərində divardan tar asılıb, çalınıb. "Oxu, tar" deyən Mikayıl Müşviq güllələndi, amma evindəki tarının səsini kəsə bilmədilər. Bu alətin səsi, tembri, pərdə quruluşu, kökü xalqımızın musiqi yaddaşının, muğam təfəkkürünün, onun bədii duyumunun tarixi qəlibləridir. Azərbaycan tarına olan böyük xalq sevgisi bu tarı əsrlər boyu şovinist hücumlardan, repressiyalardan qoruyub. Yəqin ki, M.Ə.Rəsulzadənin vətən, millət sevgisi ilə Azərbaycan tarı arasında tarixi bir körpü, ideal bir bağlılıq var.

Milli dəyərlərə ehtiramla

Qeyd etdim ki, tədbirimiz özündə bir çox müqəddəs dəyərləri bir araya gətirmiş oldu: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, Cümhuriyyətin yaşıdı olan, Rəsulzadələrin ideya rəmzi və şəxsi ailə yadigarı olan tar, AXC-nin 100 illiyi münasibətilə yubiley medalı, M.Ə.Rəsulzadənin nəvəsi, Ü.Hacıbəylinin adını daşıyan sənət ocağı və ustad R.Quliyevin ifasında Azər bəyin sevdiyi Bayatı-Şiraz.

Əməkdar incəsənət xadimi, professor Arif Əsədullayev belə gözəl tədbirin elmi və tərbiyəvi əhəmiyyətini qeyd elədi, milli alətlərin və ifaçılıq ənənələrinin qorunması barədə dəyərli tövsiyələrini diqqətə çatdırdı. Bildirdi ki, bu yolda Bakı Musiqi Akademiyası həmişə öncül mövqeyi ilə seçilir. A.Əsədullayevə görə milli dəyərlərimiz bu gün də biganəlikdən, bəzi naşılardan qorumaq lazımdır.

Tədbirin sonunda Rais Rəsulzadə ailəsinin yadigarı olan tarın təmir-bərpasına və təqdimatına görə təşəkkürünü bildirdi.

Ariz ABDULƏLİYEV

Ü.Hacıbəyli adına BMA-nın dosenti, aparıcı elmi işçi

525-ci qəzet.- 2019.- 29 noyabr.- S.14.