Tüdorların uğurları və bədbəxtliklər seriyası

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Marqaret Ceymslə danışmalı idi, o artıq 13 yaşına girən oğlan idi, həm də kral idi. O bilməli idi ki, anası onu, qüvvəsi məğlub edilən Fransa ilə ittifaqa girməyə sövq etməkdə necə dəhşətli səhv etmişdir (Axı 1525-ci ildə İtaliyadakı Pavia şəhərində gedən döyüşdə fransızlar ispanlara məğlub olmuş, Fransa kralı I Fransisk əsir düşmüşdü. O, əsirlikdən Fransa sarayına, anasına yazırdı: "Namusdan başqa hər şey əldən getmişdir". Əsirlikdən o, yalnız iki oğlunu - 8 yaşlı dofin Fransiski və 6 yaşlı Henrini İspaniyaya girov verməklə, bir il sonra azad olub, Fransadakı taxt-tacınaa qayıtmışdı).

Ceymslə anasının görüşü çox mehriban idi. Ceyms anası qarşısında diz çökdü, anası isə onu öpdü. Marqaret oğluna dedi: "Mən Arçibaldla, Anqus qrafı ilə nikahımın ləğv edilməsini əldə etməyə çalışıram". Oğlu dedi: "Mən düşünürdüm ki, siz barışmısınız". "Yox, qətiyyən. Mən ürəyimdə onunla barışa bilmərəm. Qardaşım da mənə çox acıqlıdır və mən onun dostluğunu itirmişəm".

Ceymsin gənc sifəti çox ciddi idi. "Əgər şura lordları sənə qarşı çevrilsə, biz tək qalacağıq, Ledi Ana. Əgər sən qraf Anqusun arvadı deyilsənsə, fransızların seçdiyi regent deyilsənsə, İngiltərə kralının sevimli bacısı deyilsənsə, sənin heç bir təsirin olmayacaqdır". "Həm də qraf Anqusla yaşaya-yaşaya, onun arxasında boşanmağa cəhd edirsənsə, o, təhqir olunacaqdır".

"Mən bilirəm. Mən azad olmaq istəyirəm. Mən Arçibalddan azad olmaq istəyirəm".

"Sənin məşuqun var?"

Marqaret oğlunun əsaslı hirsi qarşısında başını aşağı dikdi. "Mən azad olmaq istəyirəm". Oğlu dedi: "Mən isə azad deyiləm. Məni o saxlayır və Şura lordları saxlayır. Əgər sən hakimiyyətini itirsən, mənim işim həmişəkindən daha pis olacaqdır. Sən biabır olacaqsan və onlar məni öz dustaqları kimi saxlayacaqlar. Onlar məni onun ögey oğlu kimi hesab edəcəklər". Sonra əlavə etdi: "Sən çox səhv etmisən. Sən bizi məhv etmisən".

1525-ci ilin yayı

Marqaret lordlar şurasına olan bütün təsirini itirmişdi. O, Stirlinq qəsrində dul qadın kimi təkcə yaşayırdı.

Bu vaxt Meri bacısına yazdı ki, "Qardaşımız özünün bastard oğlunu Henri Fitteroy kimi kübar etdi. Kiçik oğlan hersoq edildi - Riçmond hersoqu və Somerset hersoqu və beləliklə, krallıqda ən böyük hersoq oldu. O, mənim ərim Çarlzdan böyük torpaqlara və gəlirə malikdir. Çarlz deyir ki, Harri öz varisi kimi onu Fitteroy (ingiliscə "krallığa yararlı, layiq" deməkdir, həm də "kralın oğlu" mənasını verir - müəllif) adlandırmışdır ki, o, İngiltərə taxt-tacı irsinə sahib olsun. Harri sənin oğlunu heç də varis kimi adlandırmır. Adamlar hətta indi soruşurlar ki, Ceymsin atası həqiqətənmi mərhum kraldır? Əgər sən indi əxlaqsızlıq edirsənsə, əvvəllər də bunu edə bilərdin. Bunu eşitmək çox acıdır, - mən onu təkrar etməyə peşmanam. Mən istəyirəm ki, sən qraf Anqusla barışasan. Hamı onun haqqında yüksək fikir söyləyir. Sən Papaya müraciətini geri götürə bilərsənmi?

Əlbəttə, kraliça Henri Fitteroyun - bastardın şərəfləndirilməsinə görə çox əzab çəkir və indi Meri Keyrey də öz uşağı ilə yenə bir yerdədir və hər kəs bilir ki, bu da, kralın körpəsidir. Onun bacısı Anna Boleyn həmçinin saraydadır və kral hər gün onların biri və ya başqası ilə olur, onlar daim onun diqqət mərkəzindədirlər və Katerina bunu olduqca çox həssaslıqla hiss edir. O, öz rəqiblərinin arasında yaşayır və indi o, bastard oğlanın sarayda saxlandığını görür, elə bil ki, bu diqqət onun qızı, həqiqi printsessaya verilmişdir. Printsessa Mariya Ladlou qəsrinə getməlidir. Çünki o, Uels printsessası elan edilməmişdir. Mən görə bilmirəm ki, nəyə görə bu edilməyib, lakin Çarlz deyir ki, ingilislər heç vaxt qadının taxt-tacda olmasını istəməyəcəklər. Beləliklə, heç kəs bilmir ki, nə baş verəcəkdir, ən azı, kraliça da bilmir.

Bu artıq xoşbəxt saray deyildir. Boleynlərin iki qızı özlərinin həzz almaq arzularında və Harrini əyləndirməkdə tam sərbəstdirlər. Gözə çarpan qızğınlıq göstərirlər. Onlar idmanla, rəqslə, musiqi çalmaq və bəstələməklə məşğul olurlar, ov edirlər, qayıqda gəzirlər və kralla mazaqlaşırlar. Lakin kraliça çox yorğun görünür. Mən özüm də həmçinin bundan yorulmuşam. Mən bunların hamısından yorulmuşam".

1526-cı ilin yazı

Harri Arçibalda göstəriş verdi ki, Marqaretin rentalarını və gəlirini versin, onları özünə saxlamasın. Harri ona deyirmiş ki, Marqaretə icazə verilməlidir ki, o, öz oğlu ilə görüşsün. Qardaşı Marqareti bağışlamışdı, istəyirdi ki, bacısı xoşbəxt olsun.

Meri Edinburqdakı Holiruudhauzda yaşayan bacısına yazırdı: "Sən, yəqin ki, eşitmisən, Boleynin qızı Meri Keyrey də oğlan uşağı doğmuşdur. Bizim qardaşımız krala bu, çox xoşdur, hər bir kişiyə xoş olar ki, sağlam bastard övladı olsun. Onlar onu Henri adlandırmışlar. Lakin uşaq Merinin ərinin soyadı olan Keyreyi daşıyacaqdır. Bu, kraliçanın alçaldılmasını Fitteroy adlı digər bastarda görə bir qədər azaldır. Hər kəs bilir ki, onların atası kraldır. Bu da kraliçanın səhvi olmalıdır, çünki əri ilə onun bircə uşağı vardır və o da zəif bir qızdır.

Boleynin qızı Merinin qardaşımızın diqqətini itirmək üzrə olduğu görünür. Kral indi açıqca onun bacısı Anna Boleynə meyl edir. Bu qız saray ətrafında kraliçalıq edir, elə bil ki, sarayda doğulmuşdur. Harri onu nahara və rəqsə aparır, elə bil ki, o, kraliçadır.

Mən indiyədək düşünə bilmirəm ki, bu qız onun məşuqəsidir. Qız daim onun qolundan tutur, dodaqları da ona dəyir, şirnikləndirmək üçün onun əllərini öz nazik belinə qoyur, lakin ona icazə vermir ki, bədəninə toxunsun. Elə görünür ki, qız onu dəlicəsinə sevir, lakin görünür, günaha yol verməyəcəkdir. Qız ona valeh olmasa, çətin ki, o, özünə gələ bilsin. O, yeni şeirlər yazır, lap oğlan uşağı kimi tam sevincə qurşanmış, məhəbbətin yüksək zirvəsinə nail olmağa çalışır. Katerina isə oruc tutur və öz ruhu üçün dua edir".

Marqaret dul kraliça idi. Lakin birinci növbədə və ən vacib olanı Arçibaldın arvadı idi. O şübhə etmirdi ki, nikahlarını Arçibald həmişəlik davam etdirmək istəyir. Ceyms heç vaxt imkan verməyəcəkdir ki, o, hakimiyyəti ələ keçirsin. Marqaret oğluna dedi ki, mən sənin azad olmağını istəyirəm. O, bədbəxt kimi görünürdü və anası dedi: "Fransalı Fransisk azad olmuşdur və heç kəs düşünmürdü ki, o, nə vaxtsa azad ola bilər". I Fransisk öz oğullarını, dofin Fransiski və atası öldükdən sonra II Henri adı altında kral olacaq Henrini girov kimi verməklə İspaniyadakı bir il çəkən əsirlikdən 1526-cı ildə azad ola bilmişdi.

Sonra Ceyms pıçıltı ilə anasına dedi: "Sən ordu qaldırmaq istəyirsənmi?" "Hə". "Sən öz şərəfinə and içmisənmi?" Onlar bir anlığa bir-birini bərk qucaqladılar. "Mənə görə geri qayıt, Ledi Ana, geri qayıt" - sözlərilə oğlu anası ilə olan söhbətini bitirdi.

1526-cı ilin payızı

Stirlinq qəsrində yaşayan Marqaret Katerinaya məktub göndərdi: "Sənin israrına görə, mən açıq şəkildə qraf Anqusla, o, Şotlandiyaya dönəndən bəri arvadı kimi yaşayıram, baxmayaraq ki, o, indi Edinburqdadır və mən Stirlinqdəyəm, biz uzaqlaşmamışıq və Vatikandan mənim boşanmağım barədəki məsələnin irəliləməsi barədə heç nə eşitməmişəm. Hər şeyə görə, mən bilirəm ki,bu məsələ rədd ediləcəkdir və mən Arçibaldın arvadı kimi yaşayacaq və öləcəyəm. Lakin Arçibald səninlə və mənimlə olan razılaşmanı pozmuşdur. O, mənim oğlumu, həm də mərhum kralın bacısı oğlunu həbsdə saxlayır. Ceymsə, Duqlasın adamlarından olan silahlı mühafizəçilərsiz kənara çıxmağa icazə verilmir, o, yalnız şəhər ətrafında ov edə bilir. Gənc kralla öz adamları ilə görüşməyə də icazə verilmir. Sənə yalvarıram, bunları kral qardaşıma söylə və ondan xahiş et ki, Ceymsə azadlıq vermək barədə qraf Anqusa göstəriş versin. Sən məndən nə xahiş etmişdinsə, hamısına əməl etdim. Ceyms cəzalandırılmamalıdır".

Meri yenə bacısına yazırdı: "Hamı deyir ki, Keyrey bastardının doğulması sübut edir ki, kral məhsuldardır və o, yenidən evlənsə? oğula və legitim varisə malik ola bilər. Harrinin taxt-taca malik olması birbaşa Allahın müdaxiləsidir. Bu qadın onu tərk edə bilməz. Yepiskop Fişer deyir ki, nikahı qanunsuz elan etmək üçün heç bir əsas yoxdur".

Londondakı bacısı inanırdı ki, kral nikahına son qoya bilər və ondan azad olanlar yenidən evlənə bilərlər. Bacısı güman edirdi ki, nəzərdə tutulan bu namizəd isə Anna Boleyndir.

Arçibald isə Marqareti Edinburqa, oğlunu görməyə dəvət etdi. O da Londondan eşitmişdi ki, indi boşanmaya icazə verilə bilər və o, Marqaretə düzgün və hörmətlə yanaşmalıdır. Marqaret Arçibalda qarşı döyüşü uduzmuşdu və o, oğlu Ceymsi və qızını yenidən görmək imkanına görə xoşbəxt idi.

Holiruudhauz sarayında Arçibald arvadına dedi: "Sən həmişə eyni olaraq qalırsan. Daim gözəl". Marqaret dedi: "Mən çalışdım ki, səndən uzaqlaşım". "Mən bilirəm, mən isə çalışdım ki, sənin yanına gəlim. Onlar mənim üstümə əl qoymuşdular".

Onlar bir-birinə baxdılar. Marqaret dedi: "Mən səni itirmişdim. Allah məni bağışladı və ümid edirəm ki, sən də məni bağışlayacaqsan. Mən nə pula, nə də İngiltərənin köməyinə malik idim. Mənim heç bir planım yox idi". O, ərinin əlini tutub, onun yanaqlarından öpdü və dedi: "Gəl Marqaretdən (onların qızından - müəllif) ötəri adam göndərək və hamımız xoşbəxt olaq".

1527-ci ilin yayı

Marqaretin şadlığına rəğmən onların dördü də Linlisqou sarayında bir yerdə yaşayırdı və xoşbəxt idi.

Arçibald Şuranı idarə edirdi. Onlar İngiltərədən və Avropadan xəbərlər alırdılar. Artıq Marqaret Arçibalddan nə vaxtsa boşanmayacaqdı.

Meri yenə məktub göndərmişdi. "Boleynin qızı Anna saraydan atasının evinə çəkilmək qərarına gəlmişdir və Harri ona öz əli ilə tez-tez məktub yazırdı, yalvarırdı ki, geri qayıtsın. Katerina heç nə demirdi, elə hərəkət edirdi ki, guya heç bir səhv şey olmamışdır. Həmişə olduğu kimi, o, yenə də Harrini sevir. Annanın bacısı Meri və anası Elizabet Boleyn (indi o, Ledi Roçforddur) kraliçanın otaqlarına qulluq edirlər.

Bəs nəyə görə Boleynin qızı Heverdə gizlənir? Mən eşitmişəm ki, o, yalnız öz otaqları və köməkçiləri verilsə, geri dönəcəkdir. Elə bil ki, o, printsessa kimi doğulmuşdur. O, mənimkindən də böyük otaqlar istəyir. Sən maraqlanmalısan ki, onun otaqlarının xərcini kim verir.

Mən sənə deyə bilərəm ki, biz necə bədbəxtik, Harridən və Anna Boleyndən savayı. Bu qız taxıldan olan yem axuruna bağlanmış inəkdir. Biz eşitdik ki, sən ərinin yanına qayıtmısan və harmoniyada yaşayırsan. Buna görə mən çox şadam. Kraliça deyir ki, sən ona ümid vermisən, nəhayət, ərinlə barışmısan. Bu, möcüzəyə bənzəyir".

Anna Boleyn çoxlarının düşündüyü kimi, heç də sadəlövh bir qız deyildir. O, saray həyat tərzindən, buradakı intriqalardan baş çıxarırdı, kiminsə ayağının altını qazmaq və bundan fayda götürmək təcrübəsinə yiyələnmişdi. Axı Anna Fransa sarayında tərbiyə almışdı. O, burada yeddi il ərzində Fransa kraliçasının ledisi olmuşdu. Digər tərəfdən o, intellektdən də xali deyildi, saray əyləncələrini mükəmməl qaydada mənimsəmişdi, olduqca hazırcavab idi, hətta kralın yanında da sərbəst hərəkət etməyi ilə başqalarından fərqlənirdi. Hətta kralın məşuqəsi olan bacısından da öz məlahəti, lətafəti ilə tam fərqli idi. Bu gənc qızın Fransa sarayında yaşaması heç də əbəs getməmişdi.

(Ardı var)

Telman ORUCOV

525-ci qəzet.- 2019.- 19 oktyabr.- S.22.