Azərbaycan kinosu yeni inkişaf mərhələsində
Bu il 121 yaşını qeyd edən Azərbaycan
kinosu mədəniyyət salnaməmizdə özünəməxsus
yerə sahibdir. Həm sovet dövründə
müxtəlif vaxtlarda, həm də müstəqilliyin ilk illərində
bu sahə çətin sınaqlardan keçib.
Bununla yanaşı, milli kino sənətinin tarixində
dəyərli ekran nümunələrinin ərsəyə gəldiyi,
istedadlı, təcrübəli kino xadimlərinin yetişdiyi
mühüm inkişaf mərhələləri olub. Mədəniyyətimizin
böyük hamisi, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin sovet Azərbaycanına
rəhbərlik etdiyi dövrdə kino salnaməmiz bir çox
maraqlı, məzmunlu örnəklərlə zənginləşib.
Ulu öndərin müstəqil Azərbaycana rəhbərliyə
qayıdışından sonra, mədəniyyətimizin digər
sahələri kimi, kino sənayesində də canlanma
yarandı.
Dövlət tərəfindən kinonun inkişafına
dəstək göstərilməsi Prezident İlham Əliyevin
rəhbərliyi ilə həyata keçirilən mədəniyyət
siyasətinin də mühüm istiqamətlərindən
biridir. Bu
baxımdan son on ili milli kino sənətimizin
tarixində əlamətdar mərhələ kimi səciyyələndirmək
olar. Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamı
ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan kinosunun 2008-2018-ci
illər üzrə inkişafına dair Dövlət
Proqramı" bu sahənin inkişafında mühüm rol
oynayıb. Dövlət proqramında nəzərdə
tutulmuş məsələlərin həlli istiqamətində
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən diqqətəlayiq
layihələr həyata keçirilib. O cümlədən,
ötən illərdə ekran əsərlərimizin beynəlxalq
festivallarda daha geniş miqyasda və uğurlu iştirakı
bu dövrün mühüm nəticələrindən biridir.
Sənədə
əsasən, mövcud problemlərin həlli, kino sənayesinin
yenidən qurulması ilə bağlı C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm"
kinostudiyasında istehsal prosesinin təşkili,
yarımçıq filmlərin tamamlanması, yaradıcı
və texniki potensialın müəyyənləşdirilməsi
və inkişaf etdirilməsinə diqqət
artırıldı. "Xəzər dənizi"
pitçinq (kino layihələrinin təqdimatı və
müdafiəsi) layihəsinin icrası, ilk dəfə Kann
kinofestivalında Azərbaycanın iştirakı, xarici
mütəxəssislərlə müştərək layihələrin
dəstəklənməsi və digər addımlar bu sahəyə
göstərilən qayğının nəticələrdir.
Bundan əlavə, gənc rejissorların "Azərbaycanfilm"
kinostudiyasına cəlb edilərək yeni filmlərin çəkilişi,
2012-ci ildə Azərbaycan Prodüserlər Gildiyasının
yaradılması və aparıcı kino şirkətlərinin
birləşdirilməsi, kino istehsalında daxili imkanlardan daha
səmərəli istifadə edilməsi qarşıya məqsəd
qoyuldu və bu proses tədricən həyata keçirildi.
2011-ci ildən
"Azərbaycanfilm" kinostudiyasına rəhbərlik
etmiş Əməkdar incəsənət xadimi Müşfiq Hətəmov
bildirir ki, Prodüserlər Gildiyasının yaradılması
ölkəmizdə prodüser kinosunun inkişafı istiqamətində
atılan növbəti addımlardan oldu: "Bu qurumun təşkilində
əsas məqsəd özəl və dövlət
studiyalarının, o cümlədən, aparıcı
prodakşn şirkətlərinin birgə əməkdaşlığını
təmin etmək idi. Əgər bir prodakşnda
texnika, digərində mütəxəssis varsa, biz onları
bir araya gətirməklə həm maliyyənin ölkə
daxilində qalmasına, həmçinin, şirkətlərin
davamlı fəaliyyətinə şərait yaratdıq.
Kino şirkətləri arasında sıx əlaqənin
qurulması sahənin inkişafına təkan verəcək
amillərdəndir".
Gənclərə
yaradıcı meydan
Bununla bərabər, "Azərbaycanfilm"in nəzdində
"Gənc sinemaçılar" klubunun yaradılması,
istedadlı gənclərin bu kluba cəlb olunması öz həllini
uğurla tapdı. Kino sənətinə həvəs
göstərən gənclərə özlərini sınamaq
üçün imkanların yaradılması da bu
proqramın bir hissəsini təşkil edirdi. "Azərbaycanfilm" kinostudiyası 2014-cü ildə
qısametrajlı bədii film ssenariləri müsabiqəsi
elan etdi. Həmçinin, 2013-cü ildə
Azərbaycan Prodüserlər Gildiyası "Geniş
baxış" adlı tammetrajlı bədii film
üçün ssenari müsabiqəsini keçirdi".
Bu müddət ərzində "Azərbaycanfilm"
kinostudiyası film istehsalı ilə yanaşı, beynəlxalq
layihələr çərçivəsində xarici şirkətlərlə
təcrübə mübadiləsi aparıb. Yerli
kadrların yetişdirilməsi və dəstəklənməsi
məqsədilə layihə və təlimlər həyata
keçirilib. Müxtəlif ölkələrdə
yaşayan, təhsil alan, fəaliyyət
göstərən gənc azərbaycanlı rejissor, ssenarist və
operatorlar "Azərbaycanfilm"də film çəkmək
üçün dəvət olunub. Onların
iştirakı ilə 10-dək qısametrajlı bədii filmdən
ibarət "4.1. Şəhər motivləri"
və "40-cı paraleldə" kinoalmanaxları ərsəyə
gətirilib.
Milli animasiya tarixində ilk dəfə
çoxseriyalı cizgi filmlərinin istehsalı
reallaşıb. Bundan əlavə, bir sıra sənədli
və qısametrajlı filmlər məhz gənc mütəxəssislər
tərəfindən ekranlaşdırılıb.
Film sənayesində fərqli təmayüllərin
yaranması və inkişafı zərurəti nəzərə
alınaraq reallaşdırılan müxtəlif səpkili
müsabiqələr bu sahədə yeniliklərə də
üfüq açıb. "Bu meydan, bu ekran", "Kino və
tənqid", "Vətən and yerimizdir",
"Yenifilm.az", "Xəzər", habelə cizgi filmləri
üçün ssenari, Azərbaycan Prodüserlər
Gildiyasının "Geniş baxış" tammetrajlı
bədii film üçün ssenari müsabiqələri bu mənada
diqqətəlayiq layihələrdəndir. Bu
müsabiqələrə gənc rejissorlar və prodüserlər
tərəfindən yüzlərlə kino layihəsi təqdim
olunub. Münsiflər heyəti tərəfindən
seçilən işlər əsasında müstəqil
prodüser mərkəzlərində Mədəniyyət
Nazirliyinin dəstəyi ilə 23 qısametrajlı film çəkilib.
Son illər yeni kinematoqrafçılar nəslinin beynəlxalq
təcrübədən yararlanması üçün Mədəniyyət
Nazirliyi tərəfindən 10 nəfər gənc Rusiya, Türkiyə,
Kanada və İngiltərəyə göndərilib. 2017-ci ildə
Ümumrusiya Kinematoqrafiya Universiteti ilə əməkdaşlıq
çərçivəsində nazirliyin dəstəyi ilə
azərbaycanlı bir neçə gəncin kino ixtisası
üzrə bakalavr səviyyəsində təhsil almaq
üçün Rusiyaya göndərilməsi təmin edilib.
Tarixi
yaddaş və mədəni irsə sayğı
Dövlət
sifarişi ilə "Azərbaycanfilm"də lentə
alınan "Dolu" (2012), "Nabat" (2014) bədii
filmləri Qarabağ müharibəsindən bəhs edir. "Nabat" filmi dəfələrlə beynəlxalq
festivallarda iştirak edərək müxtəlif mükafatlara
layiq görülüb. Bu da Azərbaycanın
haqq səsinin dünya ictimaiyyətinə
çatdırılması baxımından böyük önəm
kəsb edir. Həmçinin, dövlət sifarişi əsasında
çəkilmiş "40-cı qapı",
"Çölçü", "Axınla
aşağı", "Qırmızı bağ",
"İçərişəhər", "Qisas almadan
ölmə", "Sonuncu", "Nar bağı" və
s. filmlər son illərin maraqlı ekran əsərlərindəndir.
Bu filmlərin bir çoxu Fransa, Almaniya, İngiltərə,
ABŞ, Kanada, Avstraliya, Yaponiya, Çin, Rusiya və Hindistanda
keçirilən beynəlxalq festivallarda 200 dəfədən
çox nümayiş etdirilib, "Ən yaxşı
film", "Ən yaxşı rejissor işi",
"Ən yaxşı aktyor işi", "Ən
yaxşı ssenari" kimi nominasiyalarda mükafat qazanıb.
Uzun fasilədən sonra ilk dəfə olaraq "Azərbaycanfilm"də
uşaq filminin ("Dərs", 2015) çəkilməsi
müasir kino salnaməmizdə hadisəyə çevrildi. Filmdə
müasir Azərbaycan yeniyetmələrinin formalaşması,
onların daxili dünyası və tərbiyə edilməsi
kimi məsələlərə toxunulur. Uşaqlar
üçün 3D formatda "Cırtdan və sehrli xalat"
cizgi filmləri istehsal olunub.
"Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində
fəaliyyət göstərən "Salnaməfilm",
"Yaddaş", "Azanfilm", "Mozalan"
studiyalarında da maraqlı ekran əsərləri ərsəyə
gəlir. Xüsusilə "Salnaməfilm"də Azərbaycanın
Milli Qəhrəmanlarına həsr olunan silsilə filmlər,
"20 Yanvar" ("Silahdaşlar"), "Cümhuriyyət
tələbələri" kimi sənədli filmlər milli
tarixi yaddaşın təbliğində xüsusi əhəmiyyətə
malikdir. Tariximizin şanlı səhifəsi olan Xalq
Cümhuriyyətinin kino salnaməsinin yaradılmasına bu sahədə
çalışan digər qurumların ekran işləri,
özəlliklə Bakı Media Mərkəzində çəkilən
"Əbədi ezamiyyət", "Sonuncu iclas" kimi
maraqlı filmlər də mühüm töhfə olub.
Hazırda dünyada müştərək filmlərin
çəkilməsi tendensiyası geniş yayılıb.
"Azərbaycanfilm" kinostudiyası da
müxtəlif ölkələrin kino şirkətləri ilə
birgə layihələrin həyata keçirilməsini diqqətdə
saxlayır. Azərbaycan və Türkiyə
kinematoqrafçılarının birgə istehsalı olan
"Mahmud və Məryəm" (2013) filmi, Rusiya
kinematoqrafçıları ilə "Qorxma mən səninləyəm.
1919" (2013) bədii, alman mütəxəssisləri
ilə birlikdə Qarabağ atlarından bəhs edən
"Sarılar" (2016) sənədli və başqa filmlər
ərsəyə gəlib.
60-dək
ölkədə 230-dan çox festivalda iştirak
Kino sahəsində həyata keçirilən islahatlar tədricən
öz bəhrələrini verməyə başlayıb. Azərbaycan
kinosunun sorağı dünyanın bir çox
festivallarından gəlir. Birinci
vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü
və himayəsi ilə 2011-2016-cı illərdə Kann
kinofestivalında ölkəmizin xüsusi pavilyonu fəaliyyət
göstərib. Minlərlə festival
iştirakçısının ziyarət etdiyi milli pavilyonda
yeni filmlərimiz nümayiş olunub.
Ötən
dövrdə Azərbaycan paytaxtı da beynəlxalq film
festivallarına ev sahibliyi edən şəhərlərin
sırasına qoşulub. Bakı Beynəlxalq
Turizm Filmləri Festivalı və Bakı Beynəlxalq
İdman Filmləri Festivalı bu xüsusda yaddaqalan layihələr
olub.
Bundan əlavə, milli kinonun beynəlxalq aləmdə təbliği
də diqqət mərkəzində saxlanılır. Rusiya,
İtaliya, Fransa, Türkiyə, İran, Macarıstan,
Gürcüstan, Braziliya, İngiltərə, Koreya, Özbəkistan
və Tacikistanda Azərbaycan kinosu günləri keçirilib.
Müxtəlif xalqların kinosevərləri kino mədəniyyətimizin
zəngin ənənələri ilə tanış
olmaq imkanı əldə ediblər.
Ümumiyyətlə,
kino sahəsinin inkişafı ilə əlaqədar Dövlət
Proqramının həyata keçirildiyi 10 il ərzində
"Azərbaycanfilm" və digər dövlət
studiyalarında, eləcə də müstəqil kino müəssisələrində
300-dən artıq bədii, sənədli və cizgi filmi
çəkilib. İstehsal edilən 60-dan
çox ekran əsəri 59 ölkədə
keçirilmiş 231 beynəlxalq film festivalında iştirak
edərək müxtəlif nominasiyalarda 138 mükafat
qazanıb. Təkcə 2019-cu ilin birinci
yarısında 10 filmimiz 30 dəfə beynəlxalq festivallarda
iştirak edib.
Yeni hədəflərə
doğru
Milli kinematoqrafiyanın müasir tələblər səviyyəsində
inkişafını təmin etmək üçün kino sənayesinə
yeni dövrün çağırışları kontekstində
yanaşılması zəruridir. Məlum olduğu kimi, Prezident
İlham Əliyev tərəfindən 1 mart 2019-cu il tarixində "Azərbaycan
kinematoqrafiyasının inkişafı ilə bağlı bəzi
tədbirlər haqqında" sərəncam imzalanıb. Sərəncamda
Mədəniyyət Nazirliyinə Azərbaycan Respublikası
Kinematoqrafçılar İttifaqının və digər
aidiyyəti qurumların təkliflərini nəzərə
almaqla "Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişaf
Konsepsiyası"nın hazırlanması
tapşırılıb. Bu məqsədlə
tanınmış kino mütəxəssislərindən, bu
sahədə fəaliyyət göstərən ictimai təşkilatların
və müstəqil prodüser mərkəzlərinin
nümayəndələrindən, dövlətin kino sahəsinə
məsul şəxslərindən ibarət İşçi
qrupu yaradılıb. Ölkədə
kinematoqrafiya sahəsində uğurlu fəaliyyət göstərən
dövlət və özəl kino istehsalı, eləcə də
nümayişi müəssisələrinə, bu sahədəki
ictimai təşkilatlara müvafiq məktublar göndərilərək
sözügedən Konsepsiya ilə bağlı təkliflərini
nazirliyə təqdim etmək xahiş olunub. "Azərbaycanfilm"
kinostudiyası, "Salnaməfilm", Bakı Media Mərkəzi,
"Nərimanfilm", "Ultra production", Azərbaycan
Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqı,
"Sinema" Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzi və
s. qurum və müəssisələrin, bu istiqamətdə fəaliyyət
göstərən ictimai təşkilatların, eləcə də
müstəqil kino mütəxəssislərinin təklifləri
dinlənilib, mövcud vəziyyət, film sənayesinin yenidən
qurulması, inkişafı ilə bağlı problemlər və
s. məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi
aparılıb. Təqdim olunan təkliflər
vaxtaşırı olaraq müəlliflərin iştirakı
ilə İşçi qrupu tərəfindən müzakirə
edilib.
Bundan əlavə,
konsepsiyanın hazırlanmasında beynəlxalq təcrübənin
öyrənilməsi məqsədilə İşçi
qrupunun üzvləri Litva, Macarıstan və Gürcüstanda
səfərdə olub, bu ölkələrin kino sənayesinin
iştirakçıları ilə görüşlər
keçirib, kinematoqrafiya sahəsindəki vergi, gömrük və
digər imtiyazlarla bağlı təcrübələri təhlil
ediblər. Bütün təkliflər nəzərə
alınmaqla hazırlanmış "Azərbaycan
kinematoqrafiyasının inkişaf Konsepsiyası"nın layihəsi ölkə
başçısına təqdim olunub.
Onu da əlavə edək ki, kino haqqında yeni qanunun qəbul
edilməsi də bu sahənin inkişafı üçün
gündəm mövzularındandır. Mədəniyyət
Nazirliyinin Kinematoqrafiya şöbəsindən verilən məlumata
görə, yeni qanun layihəsi baxılması
üçün Milli Məclisə təqdim olunub. Təbii ki, qanunun qəbulu kino sənayesinin
inkişafına müsbət təsir edəcək.
Bununla bərabər,
ölkə başçısının yuxarıda qeyd olunan
sərəncamına əsasən, dövlət sifarişi ilə
film istehsalını həyata keçirmək, həmçinin,
milli kinematoqrafiya sahəsində fəaliyyət göstərən
şəxslərə dəstək olmaq, onların
yaradıcılığını stimullaşdırmaq və
yeni yaradıcı qüvvələri kinodramaturgiya sahəsinə
cəlb etmək məqsədilə bu ilin mart ayında bədii,
sənədli və animasiya filmi ssenariləri müsabiqəsi
elan olunub. Müsabiqəyə hər hansı
janr məhdudiyyəti olmadan vətənpərvərlik, milli-mənəvi
və ümumbəşəri dəyərlər, uşaq və
gənclər, eləcə də müasir həyatın digər
prioritet mövzuları əhatə edən 200-dək film layihəsi
təqdim edilib. Ssenarilər
tanınmış kino mütəxəssislərindən ibarət
münsiflər heyəti tərəfindən təhlil edilib və
18 ssenari istehsal imkanlarından asılı olaraq film çəkilməsi
məqsədilə seçilib.
Bu gün dövlətin sahəyə diqqət və
qayğısı, o cümlədən, sənətdə
öz sözünü deməyə başlayan yeni
istedadlı yaradıcı nəslin yetişməsi və təbii
ki, bu sənətə illərini vermiş kino xadimlərinin təcrübə
və bacarığından səmərəli istifadə milli
kinematoqrafiyanın inkişafı üçün yeni bir mərhələ
və yaradıcılıq üfüqləri açır. Üstəlik, kinolentin
yaddaşına köçürülməli o qədər
aktual mövzu var ki...
Lalə ƏLƏKBƏROVA
525-ci qəzet.- 2019.- 21 sentyabr.- S.18.