"Məsəllər, deyimlər" təqdim olundu

Dünən AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında (MEK) professor Qulu Məhərrəmli və Rafiq İsmayılovun "Məsəllər, deyimlər" etimoloji lüğətinin, Şəhla Əhmədovanın "Koroğlu" dastanının lüğəti" kitablarının təqdimat mərasimi keçirilib.

Mərasimdə millət vəkilləri, ziyalılar, tanınmış elm xadimləri və media nümayəndələri iştirak ediblər.

Mərasimi giriş sözü ilə açan professor Qulu Məhərrəmli təqdim olunan kitablar haqqında məlumat verib. Q.Məhərrəmli burada R.İsmayılov və Elxan Nəcəfovun birgə hazırladıqları "Dilçilik və ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti" ilə "Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti" kitablarının da təqdimatı keçirildiyini diqqətə çatdırıb. Kitabların hər birini lüğətçilik elminə böyük töhfə adlandıran natiq, onların yalnız ali məktəblərdə, bu sahənin mütəxəssisləri tərəfindən deyil, eləcə də orta məktəb müəllim və şagirdləri, filologiya elmi ilə maraqlanan hər kəs üçün yararlı olacağını vurğulayıb.

"Dilçilik və ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti"ndə Azərbaycanın orta ümumtəhsil məktəblərində Azərbaycan dili və Ədəbiyyat fənlərinin tədrisində istifadə olunan 1600-dən çox terminin izahı verilib. Lüğət orta məktəb şagirdləri, müəllimləri və abituriyentlər üçün nəzərdə tutulub.

"Məsəllər, deyimlər" etimoloji lüğəti haqqında müfəssəl məlumat verən professor deyib ki, kitabda bir sıra mənbələrlə yanaşı, professor Musa Adilovun, Beydulla Hüseynovun, Bəşir Əhmədovun və Ayzek Azimovun tədqiqatlarından da istifadə olunub.

Q.Məhərrəmli qeyd edib ki, Rafiq İsmayılovla birgə beş ildən bəri üzərində işlədikləri "Məsəllər, deyimlər" etimoloji lüğətində ana dilimizdə işlənən bir çox məsəl, deyim və idiomatik ifadələrin, geniş yayılmış çoxlu sayda frazeoloji vahidlərin etimologiyası, məna xüsusiyyətləri araşdırılmış və işlənmə məqamı izah olunub.

Eyni zamanda, kitabda tədqiqata cəlb edilmiş ifadələr tarixi planda işıqlandırıldığı üçün həmin ifadələrin yaranma şəraiti, bu ifadələri meydana çıxaran situasiya, hadisə və rəvayətlər barədə də qısa bilgi verilib.

Bildirilib ki, bu kitabda toplanmış ifadələrin filoloji təsnifatını vermək çətindir. Frazeoloji ifadələr, məsəllər, atalar sözləri, tarixi deyimlər, məşhur misralar-bunlar hamısı xalqın tarixən sınaqdan çıxardığı həyat müşahidələrinin bədii ifadəsidir. Lakin kitabda toplanmış ayrı-ayrı məqalə başlıqlarını birləşdirən iki cəhət var: obrazlılıq və etimoloji tarixçə.

"Başqa lüğətlərdən fərqli olaraq bu kitab, sadəcə, sorğu nəşri deyil, onu boş vaxtlarda zövq almaq, biliyinizi və dünyagörüşünüzü artırmaq üçün oxuya bilərsiniz. Bu bilgilər isə ünsiyyət prosesində-istər anlamada, istərsə də özünüifadədə insanı həmişə daha uğurlu, daha cazibədar və daha özünəgüvənli göstərir".

Tədbirdə çıxış edən akademik Nizami Cəfərov yeni nəşrlərlə bağlı fikirlərini bölüşüb, müəlliflərə uğurlar arzulayıb: "Bu gün təqdim olunan kitabların hər biri ayrı-ayrılıqda dilçiliyimiz üçün kəşfdir. Lüğətçilik dilçiliyin çox da maraq və diqqət göstərilməyən hissəsidir. Halbuki lüğətçilik çox mükəmməl və lazımlı sahədir. Xüsusən terminoloji lüğətlərə ehtiyac böyükdür. Lüğətlərin hər birinə nəzər salanda görünür ki, müəlliflər kifayət qədər lüğətçilik məktəbi keçiblər. Bu lüğətlər dilçilik tarixində görülmüş böyük işlərdəndir".

Şəhla Əhmədovanın "Koroğlu" dastanının lüğəti dastan araşdırması baxımından da çox əhəmiyyətlidir. Bu, dilçilik və ədəbiyyatı özündə birləşdirir. Dastanlarımızın dilinin araşdırılması, öyrənilməsi və bu cür tədqiqatlar vasitəsilə gələcək nəsillərə çatdırılması olduqca əhəmiyyətlidir".

"Koroğlu" dastanının lüğəti kitabının müəllifi, "Məsəllər, deyimlər" etimoloji lüğətin redaktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Şəhla Əhmədova kitabın araya-ərsəyə gəlməsindən danışıb, deyib ki, kitabda "Koroğlu" dastanı dilçiliyin, lüğətçiliyin obyekti kimi təhlil edilib. Müəllif bu kitabda zəhməti olan hər kəsə təşəkkürünü bildirib.

"Məsəllər, deyimlər" etimoloji lüğətinin rəyçisi professor Məmmədəli Qıpçaq kitab haqqında fikirlərini bölüşüb: "Bu cür tədqiqatlar konyuktiv dilçilikdə mənbə kimi çox dəyərlidir. Lüğətçilik işi çox çətin işdir. Onun öhdəsindən gəlmək hər tədqiqatçının, alimin işi deyil. Böyük səbr, zəhmət və peşəkarlıq tələb edir. Məsəllər və deyimlər haqqında belə bir lüğətin tərtib olunması çox mühüm hadisədir. Buna çoxdan ehtiyac vardı. Müəlliflərə bunun üçün təşəkkür düşür".

Sonra çıxış edənlər lüğətlərin məziyyətlərindən söz açıb, müəllifləri təbrik ediblər.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2019.- 30 yanvar.- S.8.