Böyük söz adamının 70 yaşına

Budur, çox dəyərli bir insanın - akademik, Xalq yazıçısı Kamal Abdullanın 70 illiyi gəlib yetişdi: heç bilmədik bu yubiley nə vaxt gəlib çatdı...

Kamal müəllim Azərbaycan ziyalılarının ötən əsrin 60-cı illərində dünyaya göz açmış, elə doğulduğu gündən xalqın dərdini könüllü şəkildə öz üzərinə götürmüş nəslindəndir. Moskvada oxumağı ona xeyli üstünlük gətirmişdi, dünya şöhrətli alimlərdən bilik almaq - onların içərisində M.M.Quxmanı, Ə.Makayevi, B.Serebrennikovu, N.Hacıyevanı və onlarla digər dilçiləri qeyd etməliyik - bu alimlərin içərisində baş çıxarıb tezliklə Azərbaycan dilində cümlənin aktual üzvlənməsindən əsər yazıb uğurla müdafiə eləmək hər adama müyəssər olmur. Əslində, Kamal müəllim linqvistik bazanı öz Alma Materində mənimsəmişdi. Görün, ona doğma universitetdə kimlər dərs demişdi: professorlar M.Şirəliyev, Ə.Dəmirçizadə, M.Hüseynzadə, F.Zeynalov, Ə.Abdullayev və başqa korifeylər. Əslində, Avropa təhsilli B.Çobanzadənin şagirdləri olan bu alimlərdən dünya dilçiliyinin, o cümlədən, müasir türkologiyanın əsaslarını əxz eləmişdi Kamal müəllim. O, sonrakı nəsildən - bütün universitet elmi nümayəndələrindən dərin zəkaları ilə seçilən, mərhum akademiklərdən A.Axundov, T.Hacıyev, Ə.Abdullayev, Y.Məmmədov və bu gün yaşayan A.Ələkbərli kimi alimlərdən öyrənmişdi dilçiliyin əsaslarını. Kamal müəllimin ziyalı kimi yetişməsində onlar mühüm rol oynamışdılar. Doğmaca dayısı Ə.Sultanlı və yaxın qohumları A.Axundov, Y.Məmmədov da Kamal müəllimin yetişməsində öz yardımlarını əsirgəməmişlər. Lakin atalarımızın bir kəlamı var: quyuya su tökməklə quyu sulu olmaz, gərək quyunun özündə su olsun. Kamal müəllim öz suyu olan, ancaq bu sudan səmərəli istifadə etməklə elmdə səbatlı addımlarla qətiyyətlə irəliləyən alimlərimizdəndir. Onun doktorluğu, heç şübhəsiz, türkologiya elmində yeni söz idi. Ona görə də keçmiş sovetlər birliyinin elm mərkəzlərindən biri olan Moskvada gənc yaşlarında müdafiə edib elmlər doktoru oldu. O sonralar bu istiqaməti uğurla inkişaf etdirərək dilçilikdə yeni sahə olan mətn dilçiliyinə keçdi və mətnin təhlilində öz məktəbini yarada bildi. Onun rəhbərliyi altında mətn dilçiliyi sahəsində adlı-sanlı alimlər yetişdi, onlara rəhbərlik edərək linqvistik məktəbini yeni mərhələyə qaldırdı.

Kamal müəllimin elmin təşkilindəki bacarığı onun BSU-yə rəhbər təyin edilməsilə parlaq şəkildə üzə çıxdı. Az bir müddətdə Kamal müəllim BSU-nu sözün əsl mənasında dirildib ayaq üstə qoydu, faktiki olaraq müstəqillik illərində ölü universiteti canlandırdı, onu nəinki respublikada, həmçinin, dünyada qabaqcıl universitetlər arasına çıxartdı, tezliklə bu universitet orada keçirilən saysız-hesabsız konfrans, simpozium və çoxsaylı ictimai-sosial tədbirlərlə diqqət çəkib, sanballı universitetlərdən birinə çevrildi. Bu universitetin rektoru olduğu zaman bir ucu Avropa (Berlin Humboldt universiteti), bir ucu Asiyaya (CXR-da Universitet) gedib çıxan, keçmiş MDB ölkələrində (Ukraynada, Belarusda, Moskvada, Yekatrinburqda və s.) fəaliyyətə başlayan Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedraları onun təhsilin bilicilərindən olduğunu sübut edir.

Kamal müəllimin yaradıcılıq diapazonu o qədər intəhasızdır ki, bunu bir məqalədə açıb göstərmək çətindir. 2000-ci illərin əvvəllərində Almaniyanın Maynts universitetilə birgə "Dədə Qorqud və Nibelunqlar nəğməsi" adlı tədbirlər layihəsi son dərəcə yüksək elmi dəyər kəsb edirdi. Bu tədbir çərçivəsində xeyli maraqlı məruzələr edildi, Bakıda alman qorqudşünaslarının (professorlar H.Buşoten, Z.Hartmann və b.), Mayntsda dünya dədəqorqudçularının və nibelunqşünaslarının iştirakı ilə keçirilən simpozium və konfranslar elmin böyük təntənəsi oldu. Bu iki xalqın eposlarında oxşar və fərqli məqamlar geniş təhlil olundu, onlarca məqalə və əsər yazıldı, bu iki dastan müqayisəyə cəlb edildi, oxşar (Dədə Qorqudda Təpəgöz, Nibelunqlarda Haqen) və fərqlər, alman eposunda qəhrəmanların həlak olması, Azərbaycan eposunda isə qəhrəmanın qalib gəlməsi səhnələri müqayisəli şəkildə araşdırıldı. Məlum oldu ki, türk dünyasının iki möhtəşəm alimi - Türkiyədə sayın M.Ergin, Azərbaycanda isə hörmətli K.Abdulla nəinki bu sahədə söz sahibləridir, həm də böyük elmi məktəbin yaradıcılarıdır.

Kamal müəllimin yaradıcı təbiəti onun ölkədə multikulturalizm sahəsinə rəhbərlik etdiyi dövrdə də özünü yüksək nəticələrlə göstərdi.

Kamal müəllim 70 illiyi münasibətilə yaradıcılığını bir yerə toplayaraq semiotik mənada 7 cildliyini çapa hazırlayıb: hər on ilə bir cild! Onlardan 3-ü artıq işıq üzü görüb. 1-ci cildə romanları, 2-ciyə roman, povest və hekayələri, 3-cü cildə isə şeirləri, tərcümələri, esseləri və pyesləri daxil edilib.

Birinci cilddəki giriş xarakterli məlumatlardan belə başa düşmək olur ki, bu nəhəng alimin yaradıcılığını 7 cildə yerləşdirmək çətindir. Ona görə də mən onun 7 cildliyini semiotik mənada başa düşürəm, çünki ürəyi həmişə xalqı ilə döyünən bir yaradıcı insanın külliyyatını 7 cildə yerləşdirmək qeyri-mümkündür. Kamal müəllimin reqalilərini, təhsil və elm sahəsində gördüyü titanik işləri bu cildlərə sığışdırmaq olmaz. Onun saysız-hesabsız çıxışları, auditoriyada və bundan kənarda gördüyü işləri onun tələbələri davam etdirəcəklər. Məsələn, "birgünlük xəlifəlik" ideyası, "auditoriya plus"u, tələbələrin pedaqoji praktikasının qaçqın məktəblərində keçirilməsi neçə-neçə müəllimin və valideynin ürəyindən oldu! Bu, həm də Azərbaycanın rayonlarına böyük köməkdir. Bu xətlə bizim bir dəstə müəllim Mingəçevirdəki qaçqın məktəbində olarkən bunun əyani şahidi oldum. Təzə tikilmiş məktəbin akt zalında şəhərin xarici dillər müəllimləri toplaşmışdı, onların sevinclərinin həddi-hüdudu yox. Mən bu hissləri Sovet dönəmində universitetimizin məktəbə yardım komissiyasının təşkil etdiyi səfərləri zamanı keçirmişdim. Kənd və rayon müəllimi öz müəllimlərinin onların görüşünə gəldiklərini eşidincə necə xoşbəxt olduqlarını onların dilindən eşitmək gərəkdir. Bu görüşlərdə həyəcanlı sual-cavablar olurdu, universitet illəri yada düşür, neçə-neçə xatirə beyinlərdə canlanırdı. Bunların hamısının bir alqışı vardı: sağ olsun Kamal müəllim ki, bizi də yada salır!

7 cildliyin birinci cildində Kamal müəllimlə bağlı verilmiş məlumatları oxuduqca adamın ürəyi sevinclə dolur. O neçə-neçə xarici qurumların fəxri üzvüdür, neçə-neçə mükafatların sahibidir, Əməkdar elm xadimidir, Azərbaycanın Xalq yazıçısıdır, elmi qurumların rəhbəri və üzvü, neçə-neçə sanballı kitabların və məqalələrin müəllifidir, əsərləri dünyanın bir neçə dilinə tərcümə olunub. Rusiyada, Türkiyədə, Almaniyada, Ukraynada, Braziliyada, Fransada, Misirdə, Amerikada və başqa ölkələrdə tanınan yazıçımız və alimimizdir. Onun ölkəmizin ali təltifinə - "Şöhrət" ordeninə layiq görülməsi əməyinə verilən yüksək mükafatdır.

Əziz və dəyərli Kamal müəllim, Sizi bu yubiley münasibətilə ürəkdən təbrik edir, Sizə uzun ömür, can sağlığı və yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Fəxrəddin VEYSƏLLİ

525-ci qəzet.- 2020.- 8 dekabr.- S.13.