İnsanlığı olduğu kimi sevmək...
ŞAHANƏ
MÜŞFİQİN TÜRKİYƏDƏ ÇIXMIŞ
ŞEİRLƏR KİTABI HAQQINDA DÜŞÜNCƏLƏR
İl
başladı, əli qələm tutanların hamısı
bir-birinə "yeni yaradıcılıq uğurları
arzulayıram" dedi, bir də baxdıq ki, ilin ikinci
ayındayıq...
Yaratdıqlarımızı
yeni yaradacaqlarımızla yan-yana düşüncə tərəzimizə
qoyub gözləyirik ki, görəsən, hansı tərəf
ağır gələcək? Yaradıcılıq prosesinin bu
"gözləmə rejimində" anlayırıq ki,
baharın ilk nəsimi telimizi daramasa, heç nə yazası
deyilik, ən yaxşısı, indiyədək
yazdıqlarımızla könlümüzü
ovundurmaqdır...
Tarix boyu
bədii yaradıcılığa iki bucaqdan baxılıb:
"Yaratmaq" və "yaradılmaq". İncəsənəti
yaradanlar yaratdıqlarının həmişə əsiri
olub. Bunu belə əsaslandırıblar: "İnsan hissləri
ilə yaradır, bu, inkaredilməzdir!" İnsanı
ağıl aqil, hisslər dahi edir. Odur ki, hisslərə əsaslanan
sənət nümunələri tarixə qələbə
çalmaqda haqlıdır. Haqsızlıq isə
yaradıcılığı həzin duyğulardan ayrı
hesab etməkdir.
İlin
ikinci ayında, fevralın soyuğunda
duyğularımızı dilləndirən,
üzümüzü güldürən, könlümüzü
ovudan bir xəbər aldıq: "Şahanenin masalı"
Türkiyədə, "Bengü" nəşriyyatında
Ülkü Taşlıovanın çevirisində
işıq üzü gördü.
Gel, sana
masal anlatayım,
Bu
masalın iki kahramanı olsun:
Biri sen
ol, biri ben...
Sen bana
inan, ben masalıma...
- deyən
Şahanənin bütün "masalları"nın
şahzadəsi də özüdü, cadugəri də,
çoban qızı da... Çoban qızının
bayatılarında eşqi oxuyuruq, cadugərin cadularında
ayrılığı... Şahzadə isə ovcundakı
"qızıl alma"sını - "bəxt
alması"nı heç kimə qıymır, büküb
ovcunda saxlayır, hər şeirində, hər hekayəsində,
hətta, yazdığı hər publisistik məqalədə
belə bu almanın dəyərindən bəhs etməyə
çalışır. Çalışır, amma sonuncu
uğura - özünü bütünlüklə eşqə
təslim etmək məqamına çatıbmı?! Bu
sualın cavabını bir özü bilir, bir onu Yaradan... Bizə
təxmin etmək düşür... Mənim təxminimə
görə isə, hə... Şahanənin ən böyük
eşqi insanlıqdır; o, insanlığı olduğu kimi
sevir... Yoxsa niyə yazardı ki:
Gel sana
masal anlatayım;
Cenneti de,
cehennemi de
göstereyim
sözlerimle,
Allahdan,
İblisten söz açayım...
Yazmaqda
haqlıydı; cənnət də, cəhənnəm də
insanın ovqatıdır, iblis də, mələk də
insanın içindəki sonsuz savaşın qəhrəmanlarıdır...
Və Şahanənin böyük eşqi bu savaşın
hakimi olmaq yerinə, qurbanına çevrilməyə
hazırdır... Amma, onun "dostu olan yıldızlar"
"sevda denizinde" bir-birinə gülümsərkən
"gülücüklere boğduğu dünya"nın
sakini olmaq xoşbəxtliyin ən incə halıdır... Bu
incəliyin saflığında güzgülənən
eşq özünü qurban desə də, niyyət duası
heç vaxt qəbul olmur; müqəddəslərin müqəddəsini
qurban demək günah sayılır...
Şahanənin
"Deniz sevgisi" şeirində Xəzəri görməmək
mümkün deyil... Əminəm ki, "Şahanenin
masalı"nı oxuyan türkiyəli oxucular əlləri
çatmasa da, xəritədə Xəzəri axtaracaqlar,
internetdə Xəzərin dalğalanmasına baxmağa tələsəcəklər...
Çünki Şahanə Xəzərə olan sevgisini bu
şeirdə əsl butalı aşiq kimi anladıb... Sevgisinin
ünvanını dünyanın ən gözəl mavisinə
- Xəzərin rənginə bənzədib.
O mavi
gözlerde
Sevgisizliyi
unuttu,
Kendini
kaybetti,
Onu
sevdi...
...
Ünvanı mavi olan bir sevginin özü nə rəngdədir,
görəsən?.. Elə bu sualı düşünüb
gülümsəyirdim ki, "Şahanenin masalı"nın
növbəti səhifəsində "Aşkın
rengi"ni oxudum. Hər gün yaşadığımız
eyni hadisələr bəzən o qədər adiləşir
ki, əslində, həyatımızın önəmli nəsnələri
olduğunu unuduruq. Məsələn, hər gün eyni
dayanacaqda avtobus gözləyirik, eyni qapıları
açırıq, barmaqlarımız eyni nömrəni
yığır... Adlarını sadalamağa belə ərindiyimiz
bu kiçik epizodlar, əslində, hər gün səhifələrində
cızma-qara etdiyimiz ömür kitabımızın var
oluşunun səbəbləridir... "Aşkın rengi"
şeirindəki avtobus dayanacağı da Şahanənin
şair kimi qəfil "kəşf etdiyi" ipucudur. O, bu
ipucuna inanıb yumağı-gününə məna qatan hər
şeyi axtarmağa çıxır. Tapdığı isə
nəinki gününü, bütün ömrünü mənalandıran
eşqdir... Və onun "pembe rengi"dir...
Bana
sorarsan
Pembedir
benim aşkım...
Hangi pembe
mi?
Bilmem,
Pembe
işte...
Mesela,
beyazın saflığını
içinde
barındıran bir pembe...
"Gözü
kara", "kırmızı gibi
çılğın", "gökyüzü kadar
duru", "sarı ihtiraslı" sevgisini "Aşka
name" şeirində danlayan Şahanənin ərkini bir
oxucu kimi duymamaq eyib olar. Şeiri oxuduqca Şahanəyə
mesaj yazmaq istədim... İstədim yazam ki, öz eşqini
danlamağı sənə kim öyrətdi, ay başına
dönüm? Adam adama bunu qıymazdı, sən eşqi
tanıyan oxucuna bunu qıyırsan ha... Amma yazmadım o mesajı.
Bilirdim ki, bütün cavablar şeirin içindəki
misralarda şifrələnib. Odur ki, "Aşka name"ni iki
dəfə, üç dəfə, sayını unutduğum
qədər oxudum. Şifrəni sındırdığım
andakı xoşbəxtliyimi
çılğınlığıma qatıb Şahanənin
misralarını ucadan söylədim:
Ve ne acayip
iş be...
Mutluyuz
çılğınlar gibi...
"İstanbulu
anarken" Orhan Veli üçün darıxmaq da şair qəribliyiymiş,
deyəsən... 2017-ci ildəki İstanbul səfərindən
ona yadigar qalan duyğuları, xatirələri dəstələyib
bir şeirə yığıb Şahanə. İki il sonra
Bayburtda dilinə gətirib və dinləyənlər xəyalən
İstanbulda "yalnızların balıkçı
türküsü"nü söyləməkçün
darıxıblar... Fikirləşirəm ki, görəsən,
heç Şahanəyə bu sualı verən olubmu:
"İki ildi hisslərinin ağuşunda əzizlədiyin
qoca İstanbula hansı ninniləri söyləyirsən uyutmaq
üçün?" Yox, bu sualı da Şahanəyə də
mesajla göndərməyəcəyəm. Qoy cavabı da iki
il sonraya qalsın...
Və
Şahanənin o möhtəşəm, o doğma şeiri:
"Bir kızım gelecek dünyaya..."
Bütün
mermilere cevap ateşi olacak
Mırıltıları,
Ve
bütün tankları ezip geçecek
Korkak
adımları...
Dünyadakı
bütün müharibələrə qarşı göyərçin
əlləri olan bir qızcığaz... Bütün
ataların ölümünə üsyan kimi doğulan
övlad... Böyümədən anasının şeirlərini
əzbərləyən ikinci ömür...
... Hər
baxdığım güzgüdə özümə söyləyəcəyim
ümid müjdəsidir Şahanənin "bir kızım
gelecek dünyaya" misrası... Bu ümidin "pembe
aşklara yazılan name" olduğundan da əminəm... Bir
gün bu əminlik üçün qollarımızı
açacağıq və bütün dünyanı
qızımız kimi qucaqlayacağıq. Axı, hər ikimiz
- Şahanə də, mən də bütün ümidlərin
nazını çəkməkdə çoxdan finiş xəttindəyik,
qalıb mükafatımızı almaq...
... Əllərini qoru, Şahanə...
Bütün sevgilər əllərdə günəşlənir...
Şəfa VƏLİ
525-ci qəzet.- 2020.- 19 fevral.- S.19.