Milli mətbuatın dövlətçilik ənənələri - IV yazı

Ümummilli lider Heydər Əliyevin mətbuata müstəsna diqqət və qayğısı, dövlətin uğurlu media siyasəti 1993-cü ildən bəri ölkəmizdə demokratik KİV-in inkişafında yeni mərhələ oldu.

Ulu öndərin qərarları ilə mətbuat üzərində əvvəlcə hərbi senzuranın, sonra bütövlükdə dövlət senzurasının ləğv edilməsi müharibə şəraitində yaşayan və quruculuq yollarında yenicə addımlayan zəif bir ölkənin siyasi durumu ilə ziddiyyət yaratsa da, dünyaya inteqrasiya və demokratik dəyərlərə qovuşmağın önəmli yolu idi.

İndi tarixi ənənə və dövlətçilik mövqeyinin qorunmasında önəmli xidmətlərə sahiblənmiş Azərbaycan milli mətbuatı 145-ci ildönümünü qeyd etməyə hazırlaşır. Prezident İlham Əliyevin iyunun 30-da imzaladığı "Azərbaycan milli mətbuatının 145 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" sərəncam bu tədbirin dəyərini bir daha artırmış oldu. Bu ərəfədə xalqımızın dövlətçilik və türkçülük ənənələrinin qorunmasında və inkişaf etdirilməsində milli mətbuatımızın apardığı mübarizə tarixini oxucularımızla bölüşmək istədik.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin dövlətçilik kursunun reallaşmasında müstəqil mətbuatın rolu

Keçən əsrin 90-cı illərində baş verən hadisələr, xüsusən də XX əsrin sonlarında baş verən ən böyük hadisə - SSRİ-nin dağılması Cənubi Qafqazı da böyük maraqların toqquşduğu məkana çevirmişdi. Eyni zamanda, "Böyük Ermənistan" xülyası ilə zəhərləndirilmiş Ermənistanın Azərbaycana təcavüzkar addımları elan olunmamış müharibəyə çevrilmişdi. Bir milyon insan yurd-yuvasından qovularaq qaçqın olmuş, Qanlı 20 Yanvar faciəsindən sonra, əsrin Xocalı qətliamı, Bağanıs Ayrım kimi faciələri baş vermişdi və dünya ictimaiyyətinin gözləri qarşısında bu təcavüz davam etməkdə idi. Dünyaya demokratiya dərsi keçən Qərbin böyük strateji maraqları fonunda bu terror hadisələri nəinki görünmür, hətta birmənalı olaraq olmamış kimi unudulurdu. Azərbaycana maraq ildən-ilə böyüsə də, Moldovada (Dnestryanı) və Gürcüstanda (Cənub Osetiya və Abxaziya) baş verənlərdən təşvişə düşüb, beynəlxalq tribunalarda gur səslə danışanlar Azərbaycanın başına gətirilən faciələrdən danışmaq belə istəmirdilər. Eyni məzmunlu təcavüzkar hadisələrə fərqli reaksiya o demək idi ki, "keçən əsrin 90-cı illərində Qərb dövlətlərini Azərbaycan torpaqlarının işğalından çox, ölkəmizdəki enerji ehtiyatları maraqlandırırdı".

Təcavüz və ziddiyyətlərin hökm sürdüyü, böyük strateji maraqların toqquşduğu, daxili sabitliyin olmadığı, ölkənin parçalandığı bir zamanda Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldi və Azərbaycanın gələcəyinə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdü. Ümummilli lider 1993-2003-cü illərdə müstəqil Azərbaycanın yeni milli inkişaf strategiyasını yaratmaqla, millətimizin adının və imzasının imzalar içərisində təsdiqinə müvəffəq oldu. Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi Azərbaycanın ABŞ-dakı ilk səfiri Hafiz Paşayevin təbirincə desək, "Azərbaycan "G üçlüyü" (Geography, Geology, Geopolitics) ölkəsi" olaraq bütün Qafqazın və bölgənin aparıcı dövləti olduğunu təsdiq etdi.

Təbii ki, bu sırada qonşu dövlətlərlə münasibətlərin qurulması və inkişafı önəmli yer daşımaqda idi və qardaş Türkiyənin danılmaz və strateji mövqeyi Ulu öndər üçün olduqca önəmli olmuşdur. Azərbaycanın Türkiyə Cümhuriyyəti ilə əlaqələrinə xüsusi əhəmiyyət verən Ümummilli lider H.Əliyev məhz bununla əlaqədar bir fikri dönə-dönə təkrarlayırdı: "Azərbaycan... dünyanın bütün ölkələri ilə əməkdaşlıq arzusundadır. Lakin onu Türkiyə ilə xüsusi münasibətlər bağlayır. Biz eyni kökdən boy atmışıq, ümumi cəhətlərimiz çoxdur. Biz iki ölkədə yaşayan bir xalqıq və öz birliyimizi möhkəmləndirməliyik".

Ümummilli lider Heydər Əliyevin 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə qayıdışı isə bütün sahələrdə olduğu kimi, eləcə də ölkələrimiz arasında hərtərəfli əməkdaşlığın inkişafında yeni mərhələ olmuşdur. Bu mövqe əslində, Heydər Əliyevin siyasi fəaliyyətinin Naxçıvan dövründən diqqət mərkəzində idi. O dövrün mətbuat orqanlarını, eləcə də tarixi sənədləri vərəqlədikcə bir daha sübut olunur ki, Ulu öndər tutduğu yoldan heç vaxt dönməmiş, həmişə sadə xalqla bir olmuş, cəmiyyətin və xalqın problemlərini həll etməyə çalışmış və bunu bir rəhbər kimi özünün ümdə vəzifəsi hesab etmişdir. Əslində, Naxçıvana qayıdışın mahiyyətində də bu amil dayanırdı. Təbii ki, hökumətə bağlı və ciddi nəzarət altında olan mətbuat orqanlarında - "Kommunust", "Sovet kəndi", "Həyat" və digər qəzetlərdə bu qayıdışın motivləri tamam başqa çalarda dəyərləndirilmişdir. Üstəlik, o vaxtlar Azərbaycan tarixində önəmli yer tutan və yeni bir tarixin yazıldığı, blokadanın boğduğu Naxçıvan haqqında məlumatların verilməsinə belə, ciddi yasaq qoyulmuşdu. Hətta o dönəmin "Kommunist" qəzetində məsələnin siyasi tərəfi bir yana, Naxçıvanda gedən quruculuq işləri, Türkiyə ilə Naxçıvan arasındakı körpünün tikintisi, Naxçıvan aeroportunun yenidən qurulması kimi əhəmiyyətli layihələr haqqında xəbərlər barmaqla sayılacaq dərəcədə az olmuşdur. Amma bir sıra mətbuat orqanları, xüsusən də yeni dövri nəşrlər bu məsələdə real və demokratik mövqedə dayana bilmişdilər. "Aydınlıq", "Azadlıq", "İki sahil", "Ədalət", "Yurddaş", "Səs", "Mədəniyyət", "Respublika", "Vətən səsi", "Naxçıvan" kimi qəzetlərin səhifələrində Naxçıvanla bağlı dərc edilən xəbər və materiallarda xalqın azadlıq səsi eşidilməkdə, böyük siyasətçiyə rəğbət duyulmaqda idi.

Naxçıvanla bağlı xəbərlərə qoyulan qadağalar qorxu və təpki hissləri aşılasa da, bu qəzetlərin məsul işciləri, eyni zamanda, o dövrdə də Azərbaycan jurnalistikasının fədakar nümayəndələri olan Mirzə Əsgərov ("Azərtac"ın müxbiri), Əmir Mustafayev ("Respublika" qəzetinin baş redaktor müavini, sonralar "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktotu), Vüqar Rəhimzadə ("İki sahil" qəzetinin baş redaktoru), Əhməd İsayev ("Respublika" qəzetinin baş redaktoru), Şahmar Əkbərzadə ("Mədəniyyət" qəzetinin baş redaktoru), Teymur Əhmədov ("Vətən səsi" qəzetinin baş redaktoru, sonralar "Respublika" qəzetinin baş redaktoru), Möhsün Möhsünov ("Şərq qapısı" qəzetinin əməkdaşı), Mais Səfərli ("Yurddaş" qəzetinin baş redaktoru), Eldar Baxış ("Səs" qəzeti), Xeydəddin Qoca ("Açıq söz" qəzetinin redaktor müavini) və başqaları Naxçıvan həqiqətlərinə və Heydər Əliyevin fəaliyyəti ilə bağlı olan xəbərlərə müntəzəm yer ayırmalarını özlərinin vətəndaşlıq və jurnalist borcu adlandırırdılar. Maraqlıdır ki, bir sıra ümumittifaq mətbuatında, o cümlədən, mərkəzi mətbuatda da hadisələrə real və ədalətli münasibətlərin ortaya qoyulması gündəmdə olmuşdur. Ara-sıra da olsa "Pravda", "İzvestiya" kimi mərkəzi mətbuat orqanlarının Naxçıvan reallıqlarına səhifələrində yer ayırması həm də Heydər Əliyev dühasının qüdrətindən irəli gəlirdi. Yeri gəlmişkən qeyd edilməlidir ki, bu baxımdan "Heydər Əliyevin hələ Naxçıvana qayıdışından xeyli əvvəl "Teatralnaya jizn" (1989) jurnalı üçün Andrey Karaulova verdiyi tarixi müsahibə" bu yolda ciddi bir nümunə sayıla bilər.

Heydər Əliyevin Naxçıvana qayıdışı onun siyasi arenaya yenidən qayıdışı olduğu kimi, həm də bütün Azərbaycanın xilası oldu. Başqa sözlə desək, böyük siyasətçiyə siyasi iradə və güc verən Naxçıvan, onu siyasi arenaya qaytarmaqla özünü də yox olmaq təhlükəsindən xilas etdi. Eyni zamanda, "Bütün səyini, gücünü və siyasi fəaliyyətini Naxçıvanın ərazi bütövlüyünün qorunması istiqamətində gedən gərgin mübarizəyə həsr edən Ulu öndər əməli və uzaqgörən fəaliyyəti ilə daim xalqın yanında olduğunu, onun taleyini və gələcəyini düşündüyünü özünün önəmli vəzifəsi kimi təsdiq etdi".

Ulu öndər Türkiyə ilə hərtərəfli əməkdaşlığın genişlənməsinə, siyasi-iqtisadi və elmi-mədəni maraqlarını reallaşmasına xüsusi əhəmiyyət vermiş, bu istiqamətdə aparılan kursun yüksələn xətt üzrə inkişafına nail ola bilmişdir. Eyni zamanda, "Azərbaycanın yeni müstəqilliyi Türkiyənin Cənubi Qafqaz siyasətində önəmli yerə sahibləndiyini təsdiqləmişdi". Burada digər məsələ "Azərbaycanın sahib olduğu enerji ehtiyatları həm Türkiyənin enerji ehtiyaclarının qarşılanması, həm də özünün enerji sahəsində tranzit ölkə olması üçün mühüm rol oynamışdır. Bu, həm də o demək idi ki, böyük enerji ehtiyatlarına malik olan Azərbaycan bu resursları Türkiyə vasitəsi ilə bütün Avropaya çıxara bilərdi. Mərkəzi Asiya respublikalarının enerji ehtiyatlarının Türkiyəyə çatdırılması da, Azərbaycan vasitəsi ilə reallaşa bilərdi. Bu da Azərbaycanın tranzit ölkə ola bilməsini təsdiqləyirdi.

Azərbaycanda xalqın inadlı təkidindən və 1993-cü ilin prezident seçkilərindən sonra Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi dövrdə Azərbaycanla Qərbin enerji şirkətləri arasında neft müqaviləsinin imzalanması danışıqları gedirdi və aparılan müzakirələrdə Rusiyanın mövqeyi önəmli idi. Onu razı salmaq, həm də Azərbaycanın daxilində kifayət qədər güclü olan və Rusiya ilə əməkdaşlığı önəmli hesab edən qüvvələrin mövqeyini yumşaltmağa, ən önəmlisi də Ermənistan-Azərbaycan arasındakı Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Rusiyanın mövqe və dəstəyinin alınması prinsipial məsələ olaraq qalırdı. Hələ 1992-ci ildə erməni qüvvələrinin Naxçıvana hücumları zamanı Türkiyənin müdaxiləsinin gündəmə gəlməsi rusların "üçüncü dünya müharibəsinə səbəb ola biləcəyini" açıqlaması soyuq müharibə dövrünün başa çatdığı vaxtlarda ilk dəfə Türkiyə ilə Rusiya arasında bir qarşıdurma ehtimalını gündəmə gətirmişdi.

Bütün bunları siyasi fəaliyyətinin Naxçıvan dövründə yaşayan və yaxşı bilən Ümummilli lider Heydər Əliyev özünün praqmatik siyasəti ilə Rusiya tərəfinin də razılığına nail oldu. Eyni zamanda, hakimiyyətə qayıdandan sonra da Azərbaycanın xarici siyasətini müstəqillik, praqmatizm, balanslaşdırma, daxili siyasətinin isə sabitlik və azərbaycançılıq prinsipləri əsasında qurdu. Maraqlıdır ki, bu dönəmdə xaricə ilk rəsmi səfərini reallaşdıran Ulu öndər bu mötəbər missiyasına da Türkiyədən başlamışdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Türkiyəyə 1994-cü il fevralın 8-də başlayan səfəri də bu qəbildən dəyərləndirilə bilər. Fevralın 11-dək davam edən ilk rəsmi səfər respublika mətbuatında, o cümlədən, "Xalq qəzeti"ndə ikitərəfli əlaqələrin inkişafında yeni mərhələ kimi təqdim olunur.

Yazıdakı materiallar Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi ilə çap olunub.

Namiq Əhmədov

525-ci qəzet.- 25 iyul.- S.18.