Şeirsiz yaşaya bilməmək...

YUSİF NƏĞMƏKARIN 65 YAŞINA

Yusif Məhəmməd oğlu Mədətov - Yusif Nəğməkar! Bu ad ədəbi ictimaiyyətə də, poeziya həvəskarlarına da yaxşı tanışdır.Şairi tanıtdıran, sevdirən nədir? Şeir kitablarımı? Şeirlərinə yazılan mahnılarmı? Özünün oxucularla, şeiri sevənlərlə mütəmadi ünsiyyətimi? Ya bəlkə bircə şeirimi ki, o şeir illərdən bəri dildə-ağızda gəzib-dolaşsın? Açığını deyim, bunların heç biri... Məncə, şairi tanımaq, sevmək, onun şair olduğunu etiraf etmək rus şairi Sergey Yeseninin bu misralarına haqq qazandırır ki: "Bəli, şair olmaq odur ki, gərək, Pozmayıb həyatın ilk qanununu, Öz damarlarından qanı çəkərək Vurub isidəsən özgə qanını". Yusif Nəğməkarın da şairliyi elə bu misralardakı həqiqətlə səsləşir. Onun şeirlərini oxuyur və hiss edirsən ki, o şeirlərdə sən də varsan, sən də belə düşünürsən, o misralar - o şeir sənin də hissindən, duyğundan xəbər verir. Əslində, Azərbaycan şeiri elə bunun üstündə qurulub. Və Yusif Nəğməkar da dədə-baba şairlərimizin bu ənənəsinə sadiq qalır.

"Bu il 65 yaşı tamam olan, 40 ilə yaxın bədii yaradıcılıq yollarında yorulmadan irəliləyən Yusif Nəğməkardan bizim müasir poeziyaya nələr bəxş olunub" sualını verməmək də olar. Amma qırx və altmış beş rəqəmləri ömrün ucalıq və qocalıq dövrünün hesabatıdırsa, sual yerindədir. Bu suala cavabı ancaq onun şeirləri cavab verə bilər.

Onsuz gülüşüm də, qəmdi, nisgildi,

Ağıya köklərəm könül tarımı.

Anam torpaq geymiş həsrətdi indi,

Gizlədin anamın paltarlarını.

Gizlədin, görməyim bircə gülünü,

Açılmır könlümün gülü haçandır.

Gizlədin donunun o çil-çilini,

O ipək mirəsdi, o çil də andır.

Tutun o dəsmalın siz yasını da,

Evində hər şeyə hopurmuş insan.

Əbədi tənhalıq "libasını" da,

Ana itirəndə tapırmış insan.

Uşaqlıq çağıma qaytarın məni,

Analı günlərin tamını duyum.

On iki taxtalı tuman üstünə,

Gətirin bir anlıq başımı qoyum.

Yusifin ana həsrətilə yazdığı bir şeirdə nə parlaq təşbihlər, nə də metaforalar var. Amma adi sözlər də deyil, ana həsrətini səmimi və ürək yanğısıyla ifadə edən bu şeirdə oğul-şair kədəri yetərincədlir.

Yusif Nəğməkara ilk xeyir-duanı unudulmaz Xalq şairimiz Rəsul Rza verib: "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin 30 aprel 1977-ci il nömrəsində "Təsadüf"adlı Yusif Nəğməkara həsr etdiyi məqaləsində Rəsul Rza yazırdı: "İiki yazısını oxuculara təqdim etdiyim Yusif Mədət (Nəğməkar) istedadlı gənclərdəndir... Yusif yavaşdan yazılarını oxuyur, nigaranlıqla mənə baxırdı. "Kor qızın mahnısı", "Yata bilmirəm", "Oktyabr"... Get-gedə diqqətim bu gəncin səsindən ayrıla bilmirdi. O, qovluqdakı son yazısını oxuyub qurtaranda səslər eşitdim:

- Sağ ol, bala!

- Yaxşı şeirlərdir.

Demə, biz bir kənara çəkilib, yazıları oxuyanda otaqdakı yazıçı yoldaşlar da səssizcə yaxınlaşıb Yusifi dinləyirlərmiş.

Bu gəncin yazı manerası, dili, bənzətmələri, mövzu axtarışları yaxşı təsir bağışlamışdı...

Yazıları... uğurlu bir yaradıcılıq yolundan xəbər verən şeir həvəslisi Yusif Mədətə (Nəğməkar) uğurlar olsun - dedik..."

Başqa bir görkəmli sənətkarımız - Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin isə Yusif Nəğməkarın şeirləri barədə iki geniş məqaləsi ilə tanışam. Bəxtiyar müəllim onun poeziyası barədə yazır: "Yusif həyatdakı hadisələrə, gördüyünə fəlsəfi yanaşmağı bacarır. Balaca bir şeirdi, deyir:

"Qızılgülün budağında

tikan bitib,

Qaratikan kolunda

yaşıl, sığallı yarpaq.

Zərifliyi qoruyan sərtliyə,

Sərtliyi gizlədən

zərifliyə bax!.."

Bu təzadda nə qədər fəlsəfi məna gizlənir. Bax, bu fəlsəfi mənanı tapmaq və onu şeirləşdirmək hər şairin işi deyil".

Yusifin Milli Qəhrəman Çingiz Mustafayevin xatirəsinə həsr etdiyi "Çingiz çini" poemasına Xalq şairi Ramiz Rövşən və akademik Nizami Cəfərov önsöz yazıblar. Onları təkrar etmək fikrində deyiləm. Amma onu demək istəyirəm ki, "Çingiz çini" poeması qəhrəmanlığın sərrast poetik dərkidir:

Torpağı getməyən yerə

Ayağı getdi.

Ayağı gedən yerə torpağı -

Dayağı getdi.

Çingiz hara getdisə

Qəlbiylə, özüylə birbaşa-

Elə Çingizsayağı getdi.

Yusif Nəğməkarın uşaq şeirlərinin “bal dadı” » Yarpaq.az

Lap bu yaxınlarda Yusif Nəğməkar mənə "Sevgi məbədi" adlı yeni şeirlər kitabını bağışladı. Son illərin sevgi şeirləri toplanıb bu kitabda. Adətən, yaş əllini, altmışı keçəndən sonra "payız sevgisi"ni qələmə alırlar: ömrün ötən illərinin solmayan xatirələri dilə gəlir, ilk məhəbbətin vüsalsız aqibəti yada salınır, ya da ürəkdə yeni bir sevda doğulur ki, o da təəssüf doğurur, çünki "yaş o yaş deyil ki..." (F.Qoca). Amma Yusif Nəğməkarın sevgi şeirlərində "payız duyğuları" ilə yanaşı, hələ cavanlığı ötüb keçməyən sevgi yaşı ilə üz-üzə gəlirik.

Gül-çiçəkli yaz kimisən,

Çöhrəsi bəyaz kimisən...

Ürəyim içində ürək,

Gözümdə muraz kimisən.

Aldığım nəfəsim bəlli,

Həsrətin nəvası bəlli.

Çarəmin sirri - sən adda,

Dərdimin dəvası bəlli.

İlahi eşq gendən gəlir,

Demə, yaşdan-sindən gəlir

Sənə gözəllik Tanrıdan,

Mənə həyat səndən gəlir.

Yusif Nəğməkar heç vaxt oxucularını intizarda qoymur. Hər yeni görüşündə də baxıb görür ki, oxucularının sayı az da olsa, artıb. Əslində, şair hər yeni kitabında və deyərdim ki, hər gözəl şeirində dünyaya yenidən gəlir.

Yusifin kitablarında onun xalqa, millətə məhəbbətini nişan verən onlarla şeir tapmaq olar. Bəxtiyar Vahabzadə poetik məktəbindən dərs alasan, ola bilməz ki, onun yolunu davam etdirməyəsən! Bir kitabında "Mənim millətimi hifz elə, Allah!" rubrikasında toplanan şeirlərin əksəriyyətində Bəxtiyar yolunu görürük. Amma bu yolda təqlidçilik yoxdur, davam var, yolun yeni cığırları var.

Elə mövzular var ki, artıq ənənəviləşib və hər bir şair o mövzuya təzədən müraciət eləyəndə yeni söz deməyə çalışır, amma buna müvəffəq olurmu? Çətinliklə. Yusif Nəğməkarın da "Xudafərin körpüsü" şeiri var. O bu ənənəviləşmiş mövzuda təzə söz deməyə cəhd edib və cəhdi uğurludur:

Bu qəm - çox çəkilən bir ah,

Heç susayıb içəni yox.

Körpüyə bir bax, ay Allah -

Üzərindən keçəni yox!

O körpünün daşı-sinə,

Adamlar - sinə dağıdır.

Batıb su zümzüməsinə,

Qəzəbim sinə dağıdır.

Araz üstdə, su üstdədir,

Su - aydınlıq, son dayağı.

İllər boyudur xəstədir -

Dərmanı - insan ayağı.

Vüsalın yolu nə sərtmiş!..

Dərdim dəryadan dərindir.

Üstünü ələmlər örtmüş

bu sinəm - Xudafərindir...

Yusif Nəğməkarın "Koroğlu heykəlinə" adlı bir şeiri də var və bunu onun ən sanballı şeirlərindən biri hesab etmək olar:

İgidi salamat, diri, sağ ucalt,

Ad var, sahibinin duz yükü deyil.

Koroğlu adında tuncdan dağ ucalt,

Yüzü Koroğlunun bir tükü deyil.

Bu heykəl meydanda, qılınc oyununda,

Qalxıb qan gölündən tabuta kimi.

Ancaq qiymətlidir tarix qoynunda

Mərdlik şərəfinə abidə kimi.

Abad tuta bilməz düşmən torpağı,

Zəfər idrakladır, səs ilə deyil.

Qıratın kölgəsi düşən torpağın

Koroğlu işığı kəsilən deyil.

Yusif Nəğməkarı bir şair kimi səciyyələndirən xüsusiyyətlərin biri və mənim fikrimcə, birincisi onun şeirlərindəki musiqililikdir. Çox maraqlıdır: o, əruzda da, hecada da, sərbəstdə də yazır və bu vəznlərin hər birində həmin xüsusiyyət itmir. Çünki musiqililik, poetik ritm, ahəng Yusif Nəğməkar şeirinin əzəli xüsusiyyətidir. Onun gözəl qoşmaları, gəraylıları, heca şeirləri var, xalq şeirinin poetik gözəllikləri onun şeirlərində də nəzərə çarpır. Ənənəyə bağlı şairdir Yusif Nəğməkar. Və bu yerdə düşünürsən ki, "Nəğməkar" təxəllüsü ilə onun şeirləri arasında uyğunluq yerinə düşür. Lap sonuncu şeirlərindən birində deyir:

Sərçeşmələr belə yumub-çiləməz,

Sən ağlama, qoy bulaqlar ağlasın!

Heç göylər də bu cür leysan ələməz,

Sən ağlama, qoy bulaqlar ağlasın!

Kövrək duyğun çiçəklənib sözündə,

Zərif təbin ləçəklənib üzündə,

Qoşa damla inci şehdi gözündə,

Sən ağlama, qoy bulaqlar ağlasın!

Yusifi bir şair kimi səciyyələndirən cəhətlərdən çox danışmaq olar. Onun ustadlara məhəbbəti, onlarla canlı ünsiyyəti, poeziyalarına münasibəti də maraqlıdır, dəyərlidir. Xalq şairi Rəsul Rzaya gözəl bir poema həsr edib. Ayrı-ayrı şeir-anımlar formasında qələmə alınan bu poema ustada həsr olunan əsərlər sırasında seçilir. İllər boyu Bəxtiyar Vahabzadə ilə dostluq edib, onun poetik məktəbindən dərs alıb. Xalq artisti Niyaməddin Musayevə həsr olunan "Ah-Naz - "Şahnaz" poeması da xoş təsir bağışlayır.

Çox danışmaq olar Yusif Nəğməkarın şeirləri barədə. Hətta bəzi şeirləri barədə tənqidi iradlar da bildirmək olar. Amma açıqca görürəm ki, o, 65 yaşına kamil bir şair kimi gəlib. Odur ki, mən Yusif Nəğməkara uzun ömür, cansağlığı və təbii ki, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram!

Vaqif YUSİFLİ

Filologiya elmləri doktoru

525-ci qəzet.- 2020.- 12 iyun.- S.13.