İşıq adam - Yazı

Həyatda ən çox güvəndiyim şəxs müəllimdir. Çünki onun silahı kitabdır və bu silahla istənilən düşməni çökdürmək mümkündür.

Oğüst Kont

Onun həyatını tanrınınmı deyək, taleyinmi deyək yazdığı olduqca maraqlı bir kitaba bənzətmək olar. Elə bir kitaba ki, hər sətrini həyəcansız oxumaq mümkün olmur.

Qara kabus kimi, ölüm qoxulu Böyük Vətən Müharibəsi adlandırdığımız 1942-ci il... Dünyaya gəlməsinə cəmi 10 gün qalmış atasını, dünyaya gələndən 6 ay sonra isə anasını itirən, hələ sümükləri bərkiməmiş körpəni tale sanki amansız imtahana çəkirmiş kimi davranırdı... Əgər mistikaya inansaq, bunun özündə də bir qanunauyğunluq olduğunu iddia edə bilərik. Həyata gəldiyi gündən ağır imtahanlarla üzləşən və bütün ömrünü başqalarından imtahan götürməyə həsr edən bir insanın taleyi bəlkə də belə yazılmalı idi? Ürfan fəlsəfəsi ilə məşğul olanlar, insanın adının, taleyinin və ömrünün hələ ana bətnində olarkən yazıldığını deyirlər... Dünyanın ən ağır günlərində, qanlı-qadalı illərdə dünyamıza göz açan körpənin adını Cahangir qoydular. İnsanların adları onların məzmunlarını ifadə edir deyən müdriklər heç də yanılmayıblar. O, ölkələr, vilayətlər fəth edən, qılıncını qan ilə suvaran çahangirlərdən biri olmadı. O, insanların ürəyində, qəlbində yurd-yuva salan, dərs dediyi tələbələrin könüllərini fəth etməyi bacaran bir fateh, bir Cahangir, Müəllim oldu...

Onun adı çəkiləndə istər-istəməz gözümüz önündə bir tamlıq, bütövlük obrazı canlanır. Bəlkə də biz bilmirik, ömrünün hər anını məngənədə sıxılıb, kövrükdə qızardılıb, zindan üstə döyülməyənlərdən yaxşı müəllim ola bilməzmiş? Bəlkə körpəliyinin, gəncliyinin hər ağır keçən günləri tanrının bir sınağıymış? Həyatı bir məktəbə bənzəyən bir insanın qismətinə düşmüş müəllimlik peşəsinin yolu belə ağrılı, acılı illərdən keçməliymiş?...

Dosye: Cahangir Əbdüləli oğlu Məmmədli 1942-ci ildə Ağdam rayonun Novruzlu kəndində dünyaya göz açıb. 1961-1963-cü illərdə Sovet ordusu sıralarında xidmət edib. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra 1964-cü ildə indiki Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olaraq, 1968-ci ildə həmin fakültəni əla qiymətlərlə başa vurub. Həmin ildən jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi kafedrasında baş laborant, baş müəllim, dosent vəzifələrində çalışıb. 1993-2005-ci illərdə Mətbuat tarixi və ideoloji iş metodları kafedrasının, 2005-ci ildən bu günədək Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi kafedrasının müdiridir.

C.Məmmədli 2003-2005-ci illərdə Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədr müavini, 2005 -2017-ci illərdə İctimai Televiziya və Radio Yayım Şurasının sədri olub. Hal-hazırda Bakı Dövlət Universiteti Elmi Şurasının, Universitet Tədris Metodiki Şurası İdarə Heyətinin, Jurnalistika fakültəsi Elmi Şurasının, BDU Seçki Komisiyyasının, BDU filologiya fakültəsi nəzdində Müdafiə Şurasının üzvüdür. Jurnalistika fakültəsi Tədris-Metodiki Şurasının sədridir. BDU Elmi əsərlərinin "Humanitar" elmlər üzrə, Elmi xəbərlərinin "Füyuzat" jurnalı redaksiya heyətinin üzvüdür. Filologiya elmləri doktoru, professordur.

Cahangir Məmmədli 2005-ci ildən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüdçüsüdür. Bakı Dövlət Universitetində ilin müəllimi, "İlin kafedra müdiri" nominasiyalarının qalibidir. İki dəfə Təhsil Nazirliyinin, üç dəfə Bakı Dövlət Universitetinin Fəxri Fərmanlarına layiq görülüb. Mətbuat Şurasının "Ali Media" mükafatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin "Zərdabi" mükafatları laureatı, "Fəlsəfə dünyası" Araşdırma Mərkəzinin diplomçusudur.

Professor Cahangir Məmmədli 20-yə yaxın kitabın, 300-dən yuxarı elmi, 600-dən çox publisistik məqalənin müəllifidir.

C.Məmmədlinin uzun müddətli elmi, pedaqoji fəaliyyəti Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən yüksək qiymətləndirilərək "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.

Cahangir müəllimin adı çəkiləndə istər-istəməz, insana qarşı doğmalıq hissinin daha çox olduğu, istiqanlı, insancıl bir müəllim obrazı göz önündə canlanır. Az müəllimin bəxtinə düşər ki, adı çəkiləndə məkanından və zamanından asılı olmayaraq, dərs dediyi tələbələri onun haqqında öz doğması, əzizi, ən yaxın adamı kimi düşünsün, ən gözəl sözləri deməyə çalışsın... Cahangir müəllim haqqında söz açarkən ilk növbədə "O, sevməyi bacaran bir insan obrazıdır" - desək fikrimizi daha dəqiq ifadə etmiş olarıq. O, doğulduğu el, oba kimi, bu vətəni sevdiyi kimi, bir el qızını sevməyi bacaran bir ər, əsl kişidir. O, öz sevgisindən təkcə böyüdüb boya-başa çatdırdığı 5 qızına deyil, dərs dediyi minlərlə tələbəsinə də pay verməyi bacaran bir müəllimdir... Cahangir müəllim nəvələrini bu millətin gələcəyi qədər sevən və düşünən qayğıkeş bir babadır, vicdanlı bir vətən övladıdır...

Deyirlər Allah bölməyi bacaran insanları sevər... Cahangir müəllim insanda ən dəyərli hiss olan sevgisini də, Allahın ona verdiyi bərəkəti də bölməyi bacaran nadir insanlardandır. O, dərs dediyi tələbəsinə qızım, övladım deməyi də, onlara atalıq hissini bağışlamağı da bacaran çox nadir insanlardandır. Onun haqqında düşünərkən ilk ağla gələn sual bu olur: "Görəsən, Cahangir Məmmədli də, qızıl teştdə çimizdirilib, tərxan böyüsəydi, bir qarnı ac, bir qarnı tox böyüməsəydi, yenə belə səmimi, belə müdrik, bu qədər insancıl ola bilərdimi? Təbii ki, onu yaxından tanıyanlar heç çəkinmədən insanlıq, xeyirxahlıq onun həyat kredosu, yaşam fəlsəfəsidir - deyərdilər. Cahangir müəllim vətəni ilahi eşqlə sevən "Vətəncan" bir insandır... (Vətən haqqında fikirləri...)

- Həyatda heç vaxt kimə isə bənzəmək, kimi isə təkrarlamaq istəməmişəm. Öz yolumun yolçusu olmağı, özüm olub, özüm kimi yaşamağı arzulamışam, ona can atmışam. Əslinə qalsa, heç kimin də həyatının, ömür yolunun mənə bənzəməsini arzu etmərəm. Atasızlıq, anasızlıq ağır dərddir. Bunu yaşamayanlar, bu hissin nə olduğunu başa düşə bilməzlər. Gönlündən keçəni deyə, ürəyin istəyəni ala bilmirsən... Özün, özünə qoyduğun qadağalarla yaşamağı öyrənirsən. Özündən başqa səni kimsə olduğun kimi anlamayacağını dərk edib özünlə həmdərd olursan... Hətta, bəzən, indinin özündə belə düşünürəm ki, mənim günahım nə idi ki, Allahım mənim uşaqlığımı əlimdən aldı?

Bilirsiniz, uşaq idim. Çıxış yolunu yaxşı oxumaqda, fərqlənməkdə görürdüm. Başa düşürdüm ki, yaxşı oxumasam, düşdüyüm bu "Qara dünyada" özümə bir ağ səhifə aça bilməyəcəm. O illəri xatırlayanda nələr yadıma düşür? Uşaqlığım... Elə bilirdim ki, adam da, ot kimi, ağac kimi bir şeydir. Yerdən çıxır... Onun atası, anası, valideynləri olmur... Məktəbdə valideyn iclası olanda, sinif yoldaşlarımın valideynləri iclaslara gələndə düşünürdüm ki, "görən mənimkilər haradadır? Niyə Allah onları mənim əlimdən belə tez alıb?" Bəzən, etiraz etmək, hayqırmaq istəyirdim... İstəyirdim Allahımın ətəyindən yapışıb, qaytar mənim valideynlərimi. Mən də atalı, analı olmaq istəyirəm, - deyəm.

Həyat, sanki, onu dəmir parçası kimi qızardıb, öz körüyündən keçirib həyata, bu günə hazırlayırdı... Bu gün elə insanlar var ki, onlar təkcə doğulduğu kəndin, elin, obanın deyil, bütövlükdə bir millətin mənəvi pasportuna çevrilib, adları təmsil etdikləri millətin adı ilə qoşa yazılır. Cahangir Məmmədli məhz millətin mənəvi sərvəti kimi mənəvi zənginliyimizin zirvəsinə yüksəlməyi bacaran az saylı ziyalılarımızdan, öz qələminin nuru, zəkasının gücü ilə xalqımızın mənəvi dünyasına işıq tutan az sayılı alimlərimizdəndir.

Gözümü açandan, gözüm yaxşı insanlar görüb. İnsanlardan yaxşı söz eşitdim, yaxşı əməllərinin şahidi oldum... Atasız, anasız böyüsəm də, ağrılı, acılı bir ömür yaşasam da, kimsədən acı söz eşitmədim. Ömrümün ilk çağlarında əmim oğlu Zeynal qolumdan tutdu, məni yıxılmağa qoymadı. Arxamız, dayağımız oldu. Bizi Allah yaratmışdsa da əmim oğlu Zeynal yaşatdı... Daha sonra tale qarşıma ən gözəl insanları çıxardı. Oxuduğum fakültədə ustadlarım, gözəl insanlar Şirməmməd müəllimin, Nəsir müəllimin hər zaman qayğısını, diqqətini öz üzərimdə hiss etdim. Arxasız, dayaqsız olduğum onlar mənə unutdurdular. Həm də onlar yaşam fəlsəfəmi müəyyənlişdirməkdə mənə örnək oldular. Həyatın yolunu göstərən bir işığa çevrildilər... Dərk etdiyim bu oldu ki, insan yalnız evi, övladları, yaxınları üçün yaşamamalıdır... Yaxşı insanlar harada yaşasalar da, bioloji cəhətdən qohum olmasalar da, bir ailənin üzvüdürlər... Mənə dayaq olanlar həm də, "arxasıza kömək ol ki, desinlər ki, dayaqdır, arxalıya yaxın durma, deyərlər ki, yamaqdır" - fəlsəfəsini mənə öyrətdilər... Beləliklə, mənim Cahangirlikdən, Cahangir Məmmədliyə gedən yolum başlandı...

Ömrünü jurnalist kadrların hazırlanmasına həsr edən professorun adı bu gün müasir Azərbaycan mətbuatı ilə qoşa çəkilir. Müsahibələrinin birində:

... Mən özümün ən maraqlı işimi universiteti bitirib universitetdə qalanda tapmışam: Müəllimlik! Bu peşəni dəfələrlə dəyişmək imkanım olub. Əməlli-başlı "yağlı" vəzifələrə dəvət olunmuşam. Amma 1968-ci ildən tapdığım tələbələrimi heç vaxt itirmək istəməmişəm. Tale elə gətirdi ki, Bakı Dövlət Universiteti yəqin ki, son mənzilə yola salacaq müqəddəs bir iş yerim olacaq. Müəllimlik bağrıma basdığım tələbələrin məkanı kimi mənə çox qiymətlidir.

Ömrünün 78-ci ilini yaşayan professor bu gün də 50 il öncə fəaliyyətə başladığı doğma Universitet auditoriyasına tükənməz enerji, böyük bir həvəslə getməkdədir.

- Yorğunluğumu iki şeylə çıxara bilirəm. Bir tələbələrim, bir də ki, nəvələrim mənə həm yorğunluğumu, həm də dərdlərimi unutdura bilirlər...

Profesor Çahangir Məmmədlinin jurnalistika fakültəsinin tələbələri üçün yazdığı "Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcürbəsi" adlı dərsliyi özünün dil, üslub, elmi potensialı baxımından sanbalı ilə seçilən, jurnalistika fakültəsinin müəllimləri və tələbələrinin stolüstu kitabı, məsləkdaşı olan bir kitabdır desək səhv etmərik.

Cahangir Məmmədli bu gün Azərbaycan filologiya elminin ən ünlü isimlərindən biridir. Onun Azərbaycan ədəbi tənqidinə, ədəbiyyatşünaslıq elminə həsr etdiyi "Dünya sözə qalacaq", "Çağdaş Azərbaycan nəsrinin inkişaf meylləri" və digər kitabları filologiya elminə verdiyi çox qiymətli xəzinə, müasir ədəbiyyatşünaslığın ən gözəl nümunələrindən sayıla biləcək qədər fundamental elmi nümunələrdir.

Deyirlər, yazarlar öz yazılarında özlərini ifadə edərlər. Məsələyə bu aspektdən yanaşası olsaq görərik ki, elmi, bədii publisistikanın geniş imkanlarından məharətlə istifadə etməyi bacaran professor, yazılarında özünü çox ustalıqla ifadə etməyi bacarıb. Xarakterindəki həlimlik, barışdırıcılıq, konkretlik, sülhpərvərlik Məmmədli yaradıcılığının leytmotivini təşkil etməklə özünü ifadədə olduqca şəffaf formada büruzə verir. Axıcılığı, aktuallığı və hadisələrə yanaşma tərzi fərqli olan yazıları onun nurlu simasının, geniş və təmiz ürəyinin parlaq cizgiləridir.

Cahangir Məmmədli siyasi publisistikanın yaradıcılarındandır. Onun ürəyinin odu, qələminin məhsulu olan "Vətənə sevginin ölçüsüzlük ölçüsü", "Demokratik mətbuatın Heydər Əliyev konsepsiyası", "Bakı Dövlət Universitetinin məzunu: Heydər Əliyev" sərlövhəli elmi publisistik məqalələri Cahangir Məmmədli talantının sərhədsizliyinin bariz nümunəsi sayıla bilər. Eləcə də ölkəmizin birinci ledisi - Azərbaycan Respublikasının I vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın həyat və çoxsahəli fəaliyyətinə həsr etdiyi elmi, siyasi məqaləsi siyasi publisistikanın ən yaxşı nümunəsi sayıla biləcək qədər mükəmməl bir əsərdir.

Söz sənətinin ən mahir simalarından biri kimi tanınan, sözün qüdrətinə inanan, sözə əhya verməyi bacaran Cahangir Məmmədli həyatının ən çətin məqamında da, xoş günlərində də sözə söykəndi. Sözün böyüklüyinə, ilahi qüdrətinə inanmağı bacardı. Sözlə qanadlanıb, ilahi yüksəkliyə qədər ucalan, sözü gözəlləşdirməyi bacaran nadir qələm sahiblərindən biri ola bildi. Cahangir müəllim bəlkə də yeganə insandır ki, qızları ailə quranda, ər evinə zəvvar olanda onlara ata payı, cehizlə yanaşı, bir məktub da verir... Bu məktubda o, qızlarına, ər evində davranış qaydalarını, ailəyə, vətənə və dövlətə olan münasibətlərini təkrar xatırladır. Bu məktubları, şərti olaraq Cahangir Məmmədli ailəsinin konstitusiyası da adlandırmaq olar...

Cahangir Məmmədli, həm də böyük inam, inanc adamıdır.

Mən Allahıma da, dövlətimə də, onun başçısına da çox inanıram. Məni yaşadan inamdır. İnanıram ki, bu gün düşmən tapdağı altında olan doğulduğum o torpaqlar, anamız, ən əziz övladlarımız qədər sevdiyimiz Qarabağımz azad olacaq. Mən, uşaqlıq, gənclik illərimin unudulmaz xatirələri ilə zəngin olan, hər gecə yuxumda xəyalən gəzdiyim o torpaqlara, daha yuxuda getməyəcəm. Hər hansı bir dağ başından kənardan baxmayacam. Həsrətində olduğum o torpaqları dizimi ataraq qucaqlayıb öpə biləcəm. Həm də, ən böyük arzum odur ki, bir zamanlar sinəsində gəzdiyim o torpaqlar məni ana kimi qucağına alsın. Mən doyunca öz anamın qucağında yata bilməmişəm. Heç olmasa doğulduğum, vətənim olan o tarpaqlarda rahat uyuya bilim...

Həyatında qara günlərinin sayı çox olsa da, qaranlıq səhifəsi heç olmadı Cahangir müəllimin. Onu insanların ömür yoluna nur çiləyən işıq adam da adlandıra bilərik. Böyük müəllim, ömrümüzə nur çiləyən işıq adam, yaşa var ol! Sizin kimi nurlu, Allaha yaxın insanların niyyətini tanrı da tez qəbul edir. Bir gün gələr, şəhid qanı ilə qızardılıb, qəhrəman əsgərlərin əli ilə Qarabağda qaldırılan üçrəngli bayrağımıza qürur hissi ilə baxaraq "Mən bu vətənin oğlu olduğum üçün fəxr edirəm" - deyərsiniz... İndi isə hələlik "Biz Sizin tələbəniz olduğumuz üçün Sizinlə fəxr edirik, Cahangir müəllim", - deməyi daha çox haqq edirik.

Elşən QƏNİ

525-ci.-2020.-qəzet.- 24 iyun.- S.19.