Doğma yazıçı,
sevimli hekayələr...
Bir neçə gündür,
yazı masamın üstündə qalın
bir kitab var. Düz 648 səhifə... Özü qalın, içindəki mətləblər
dərin...
Bu kitab bir neçə aydır məndədir. Amma həm müəllifin
məsuliyyəti, həm
də nə yalan deyim, kitabın
qalınlığı məni
gözləməyə vadar
edirdi. İndi isə utanmasam,
bütün dünyanı
bəlaya salan
COVİD-19 pandemiyasına təşəkkür
edəcəyəm. Nə var
ki, səbəb olduğu bu karantin günlərində
kitablarla dostluğumuzu
daha da sıxlaşdırmışıq.
Artıq
nə qalın kitablar, nə də "onu sakit başla, təmkinlə, ciddi şəkildə oxumalıyam"
dediyim müəlliflər
qorxudur məni. Vaxt bol, kitablar da
başucumda. Oxu, oxuya
bildiyin qədər.
Hə, 648 səhifəlik
bu kitabı bir neçə gündür oxuyur, gah vərəqlər arasında xəyala dalır, gah təəccüblənir, gah
heyrətlənir, gah sevinir, gah da
qüssəyə qərq
oluram. Bu, Xalq yazıçısı Elçinin
ötən il
çap olunmuş
"Qırx beş seçilmiş hekayələr"
kitabıdır. Yaşımdan
çox illər öncə yazılmış
bu hekayələrin bəziləri əvvəldən
tanış olsa da, hər
oxuduğumda fərqli,
yeni, orijinal hisslər yaşatmağa qadir ustalıqla qələmə alındığından
sanki indicə yazılıb və mən də elə indicə oxuyurmuşam kimi ilk maraq və həyəcan
içərisindəyəm.
***
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı,
roman janrını kitabları
ilə tanıdığım
ilk müəlliflərdən biri İlyas Əfəndiyevdir. Yadımdadır
ki, onun "Geriyə baxma, qoca", "Söyüdlü
arx", "Körpüsalanlar",
"Dağlar arxasında
üç dost", "Sarıköynəklə
Valehin nağılı"
romanlarını 5-ci sinfin
yay tətilində bir-birinin ardınca oxumuş, qalın dəftərimə qeydlərimi
yazmış, hətta
növbəti dərs
ilində "Ən sevdiyiniz əsər qəhrəmanı" adlı
inşada "Söyüdlü
arx"ın Nuriyyəsindən
bəhs etmişdim. Mənim İlyas Əfəndiyev sevgimi görən ədəbiyyat müəllimim
onda "onun oğlu da yazıçıdır"
demiş, Elçindən
bəhs etmişdi.
Sevdiyim yazıçının oğlu
ilə tanışlığım
belə başlamışdı.
Dərs ilində roman
oxumaq çətin olduğu üçün
əsasən, hekayələrə,
pyeslərə, bir az da vaxtdan oğurlayanda povestlərə üstünlük
verirdim. 6-cı sinifdə müəllimin bu tanışlığı
ilə Elçinin hekayələrini oxumağa
başladım. "Gümüşü,
narıncı, məxməri...",
"Baladadaşın ilk məhəbbəti",
"Bülbülün nağılı",
"Beş dəqiqə
və əbədiyyət",
"Sarı pencək"
və sair kimi hekayələri məndə bu yazıçıya maraqla
bərabər, sevgi də oyatmışdı.
Bu hekayələrin müəllifi Elçin artıq mənim ən sevdiyim ədiblərdən olan İlyas Əfəndiyevin oğlu olmaqdan çıxmış, maraqlı,
qeyri-adi, insanı hələ o yaşında
belə düşünməyə
vadar edən nasirə çevrilmişdi.
Elə həmin yay Elçinin "Ağ dəvə", "Mahmud və
Məryəm" romanlarını,
"Dolça" povestini
və digər əsərlərini oxumuş,
qeydlər götürmüşdüm.
***
Fikrimcə, müasir Azərbaycan ədəbiyyatının 1960-80-ci illərini Elçinin əsərləri olmadan təsəvvür etmək
mümkün deyil. Elçin yaradıcılığı
haqqında uzun illərdir yazılır, tədqiq olunur, yeni-yeni sözlər deyilir. Elçin isə deyir ki, "hər şeyi gərək yazıçının yazdıqları
desin". Həqiqətən də sonradan
tanıdığım qədəriylə
Elçin müəllim
öz əsərləri
haqqında çox danışmağı sevməz,
müsahibələrində belə yazdıqlarından
geniş bəhs etməz. Çünki yazan da, yazılan da göz önündədir.
Haqqında bəhs etdiyim
kitabın əvvəlindəki
ön sözlərin birində "Söz oxucunundur" deyir yazıçı. Bunu hələ
1984-cü ildə çap
olunan "Beş dəqiqə və ədəbiyyət" kitabına
yazdığı ön
sözdə demişdi,
yenə təkrar edir. Deməli, o vaxtdan bu vaxta yazıçının
ədəbiyyat, yazmaq,
yazıçılıqla, yaradıcılıq, oxucu-müəllif
münasibətləri haqqında
fikirlərində elə
bir dəyişiklik yoxdur. Əgər belədirsə, ön sözdə "niyə yazırıq?" sualına
verdiyi cavab da dəyişməyib:
"Yazıçı yazarkən
yalnız bir insan, bir fərd
kimi özünü ifadə etmir. Hərgah yalnız belə olsaydı, onda, bəlkə, doğrudan da, Füzulidən sonra, Balzakdan, Tolstoydan sonra yazmağın mənası
yox idi. Lakin hər bir yazıçı
özü ilə bərabər, öz xalqını da ifadə edir. Hər hansı bir yazıçının
yerinə başqası
gəlib onun xalqının hiss və həyəcanlarından, psixologiyasından,
əməl və arzusundan, gələcəyi
namin keçmişindən
və bu günündən yazmayacaq.
Bu - yalnız həmin xalqın öz doğma oğlunun işidir".
Bu mənada yazıçı
Elçin Azərbaycan
xalqının doğma
yazıçısıdır, deyə bilərik. Çünki
onun az
qala bütün əsərlərindən Azərbaycan
boylanır, onun torpağının, çiçəyinin,
yağışının özünüməxsus qoxusu,
insanının o tanış,
o bizdən ləhcəsi,
düşüncəsi, davranışı
"tökülür". Elçin yuxarıdakı fikrinə
ilk əsərindən hələlik
son əsərinə qədər
sadiq qalan, özündə, qələmində
azərbaycançılığı ən yüksək səviyyədə ehtiva edən yazıçılarımızdan
biridir.
***
13 may Xalq yazıçısı Elçin Əfəndiyevin ad günüdür. Onun ad günü üçün yazı yazmaq qərarına gələndə qəfildən əlimin altındakı kitabdan səslər eşitdim. Əvvəl-əvvəl təəccübləndim, sonra isə ürəklənib kitabı vərəqləməyə başladım. Gördüm Elçin müəllimin bütün qəhrəmanları sevinclə, həyəcanla səhifələrdən boylanırlar. Sən demə, onlar da yaradıcılarını yeni yaşı münasibətilə təbrik etmək istəyiblər. Öncə cavan bəstəkar S.Qayıbov ("Sarı pencək") əynindəki sarı pencəyi sığallayıb, ad gününə hazırlaşdığını dedi, sonra Molla Zeydulla, qucağında xoruz tutan Zərbala ilə birgə ("Kaşeyin taleyi") müəllifə sevgilərini göndərdi. Məleykə xanım ("Qatar. Pikasso. Latur.1968") "mən onun bundan sonra da yazdığı gözəl əsərlərlə sıralarımızı genişlədəcəyinə inanıram" dedi, Baladadaş ("Baladadaşın ilk məhəbbəti") onu bu qədər saf, səmimi, təmiz yaratdığı üçün müəllifə təşəkkürlərini çatdırmağımı istədi. Hər kəs sevincli ikən bircə Cavanşir ("Şuşaya duman gəlib") boynubükük dayanmışdı. Dedi ki, 28 ildir Şuşadan duman çəkilmir.
Bu qəhrəmanlara hamısının sözlərini müəllifə çatdıracağıma söz verdim. Amma soruşdum: bəs mənə inanmasa? Onda C.Səlimov ("Qırmızı ayı balası") güldü, dedi, "bizi yaradan yazıçı yaxşı bilir ki, möcüzə təkcə nağıllarda olmur".
***
Obrazlarına qoşulub, biz də "525-ci qəzet"in kollektivi olaraq, görkəmli yazıçımızı təbrik edir, ona möhkəm can sağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları diləyirik.
Şahanə MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2020.- 13 may.- S.13.