Müharibə və hərbi əxlaq
anlayışının sərrast təqdimatı
Hərbçi-jurnalist İbrahim Məsimoğlunun "Hərbi
əxlaqın dəyəri"
kitabı ordumuzla bağlı olmuş və müxtəlif halda yaşanılmış
hadisələrin, igid
döyüşçü həyatının, fədakar
hərbçi ömrünün
mənalı məqamlarının
publisistik biçimdə
təqdimi, yəni
real ordu güzəranına,
hərbi qulluqçuların
cürbəcür xidməti
fəaliyyət yollarına,
yüksək əxlaqi
göstəricilərinə peşəkar bir jurnalist baxışıdır.
Bədii sözün qüdrəti
ilə müqəddəs
hərbçi dünyasını
könüllərdə daim
yaşatmaq niyyəti,
acılı-şirinli biçimdə
yaşanılmış mərd
ömür səhifələrinin
örnək kimi təqdim edilməsi yaradıcılıq baxımından
təqdirəlayiqdir, çox
bəyəniləndir.
Həqiqətən vətəni sevmək
təkcə mənəvi
ucalıq deyil, həm də yüksək əxlaqi dəyərdir. Bu anlamda "Hərbi əxlaqın dəyəri"
kitabı milli mentalitetimizin yaşarılığı
üçündür. Bu və ya digər hadisəyə hərbi jurnalist münasibəti həm də müəyyən mənada tarixçi kimi söz demək
şansı yaradır,
mənəvi tərbiyə
ilə bağlı üzərimizə düşən
missiyanı ödəyir.
Kitabın adı əsas mətləbi önə çəkir. Ordu kontekstində aparılan
məfkurə mübarizəsində
bütün məqamlara
toxunulur. Daha çox
publisistik düşüncələr
qarşı-qarşıya qoyulur,
müqayisə edilir, obyektiv nəticələr
çıxarılır. Tarixi fakt və hadisələrə
duyğusal münasibətlərin
ədalətli və hikmətli mövqeyi ilə qarşılaşırıq.
Hər bir yazı bizi
mənən çox zənginləşdirir. "Lider tabor komandirimiz" məqaləsi polkovnik-leytenant
Qurban Qurbanovun hərbçi xarakterini açır. O, ordumuzun
məşhur 1-ci taborunun
ilk zabitlərindən olub.
Bu məqalə iki baxımdan diqqəti çəkir: kifayət qədər hazırlıqlı
zabitin komandirlik keyfiyyətlərinin hərbi
anda, dövlətə,
dövlətçiliyə sədaqət nümunəsi
kimi açıqlanması
və bu müharibədə iştirakçı
tərəflərin kimliyinə
aydınlıq gətirilməsi.
Müharibədə adi döyüş məqamları ilə yanaşı, bəzən
qəribə, bəzən
də başaçılmaz
anlar yaşanılır. Bu, təbii bir haldır. Silahın dil açdığı
məkanda əksər
hallarda ürəklər
rəhmsizliyə düçar
olur, yalnız qan tökülür.
Bəzən döyüşçünün
mənəvi dünyasında
hakim olan milli əxlaqi ölçülər
ağlasığmaz savaş
epizodlarında elə
qabarır ki, o ölçülərin pozulmazlığı
bizi hədsiz qürurlandırır. Axı,
biz mərdanə tərbiyə
almışıq: savaş
prosesində bəzən
elə qınaqlı vəziyyət yaranır ki, əsgərimiz düşməni arxadan
vurmağı özünə
kişilik hesab etmir. Ədalətsiz müharibə aparan
düşmənə bu
münasibət bir qədər mübahisə
doğura bilər.
Di gəl ki, dərindən düşünən
zaman döyüşçü
xarakterini, onun milli mənsubiyyətini nəzərə alaraq tərəddüd edirsən:
"... İmran İbrahimov şəhid olmuş silahdaşının
cəsədini çıxartmaq
cəhdi ilə özünü ön xəndəyə atdı.
Onu görən yox idi. Əl atıb şəhidin
çiynindən çəkə-çəkə
arxaya sürünürdü.
Birdən xəndəyin başına
bir muzdlu rus əsgəri gəlib çıxdı. Səksəkəli baxışlarla ona
doğru boylandı.
İmran
cavab verməyə hazır dayanmışdı.
Uzaqbaşı hər ikisi
eyni məqamda atəş aça bilərdi. Nədənsə, rus əvvəlcə
qımıldanmadı, əlinin
işarəsi ilə soruşdu ki, nə edirsən? İmran onu başa saldı
ki, şəhidi aparıram. Rus barmağını silkələyə-silkələyə onu hədələdi.
Amma ani olaraq arxasını
çevirib uzaqlaşdı.
İmkan olsa da, İmran onu arxadan vurmadı:
- Arxadan vurmaq kişlikdən deyil..."
Sözügedən yazıda xüsusi
vurğulanan bu mənəvi situasiya Daşaltı əməliyyatından
sonra Ağdərə,
Laçın, Kəlbəcər,
Ağdam, Füzuli döyüşlərinin iştirakçısı
kimi Qurban Qurbanovun həm özünün, həm də komandiri olduğu taborun döyüş yolu haqqında milli-mənəvi
dəyərlərə göstərilən
yüksək ehtiram nümunəsi olaraq tez-tez xatırlanırdı.
Bu ehtiram Qurban Qurbanovun timsalında bütün zabitlərə
şamil edilə bilər və edilməlidir...
Eyni fikirlər
"Əsl bayramlıq
haçan olacaq?" məqaləsi haqqında da deyilə bilər.
Müharibə yurd döyüşçüsünə
savaş meydanı açmaq deməkdir. Bu meydan mərdlərin döyüş dərsi meydanıdır. Qələbə ruhu ölməyənlər
bu dərsdən yaxşı qiymət alırlar. İşğalçı da qələbə
iddiasında olur, müdafiə olunan da. Di gəl
ki, ədaləti olan tərəfin ruhu sönmür. Daim gücünə güc qatır, qüdrətli ordu yaradır, nizami ordu ilə
ruhunu yüksəldir.
Mənim
fikrimcə, ədalətli
tərəfin hərbçilərinin
vətənpərvər adlı
silahı varsa, ədalətsizlikdən bezən
işğalçı tərəf
məğlubiyyətə məhkum
olacaq. Bu minvalla qalib ordunun əsgərləri qəhrəmanlıq postuna
sahib olurlar. İbrahim
Məsimoğlunun bu kitabında "Döyüşçü
haqqında söz"
məqaləsi
təkcə yurd
savaşı ilə bağlı fakt və hadisələrin sintezindən ibarət adi söz yığını
deyil, həm də bu günün
əsgərinə tövsiyə
xarakterli hərbi jurnalist kəlamıdır,
qəhrəmanlıq haqqında
düşüncələrdir: "Qəhrəmanlıq məcazi
mənada desək, insan varlığının
dərinliyində bir köz kimi işıldayır,
közərir, gözə
və ürəyə
işıq verir. Bu mənəvi qüvvə
hansı məqamda istəsən odlanır.
Aləmi öz alovuna bürüyür..."
Publisistika real hadisə və faktlara duyğusal münasibət formatında
qələmə alındığına
görə sanki jurnalistikanın göyqurşağı
kimi canlanır. "Hərbi əxlaqın dəyəri" kitabı
bu baxımdan diqqətimizi daha çox çəkir.
"Mənəvi ideal hərbi and içdikdən
sonra əsgərin mənəvi inkişafını
sanki layihələndirir",
"İdealsız yaşam
tərzi insana maraqsız bir dünya bəxş edir". "Əsgərin mənəvi
idealı onun vətəndaşlıq mövqeyi,
dünyagörüşü ilə sıx əlaqədardır". Ürəkdən gələn bu
mühakimələr bizi
çox düşündürür,
mənən cilalandırır.
Kitabın hər yazıdan-yazıya
güclənən bədii
dəyəri, gerçək
həyatımızla səsləşən
ideyalar bizi əsl vətənçi
kimi yetişməyə
həvəsləndirir.
Müharibə qan-qadadır. Müharibədə şəhid döyüşçülərin
ruhu da daim
səngərdə dolaşır.
Döyüşənlərə elə gəlir
ki, sağında-solunda
əsgərləşmiş ruhlar da vuruşurlar.
Qəhrəmanların ruhu səngərdə
daha qətiyyətlə
dayanır. Şəhid
döyüşçü, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Yunis Nəcəfovun ruhu kimi.
"Əsgərin mənəvi idealı"
məqaləsində bir
maraqlı tarixi döyüş məqamı
hədsiz dərəcədə
nikbin bir ovqat yaradır. Yaşam fəlsəfəsinin mahiyyəti
kimi düşündürücü
mənzərə ilə
üzbəüz dayanırıq.
"... Bəzən ən
ağır dəqiqələrdə
döyüşçülərimiz Yunisin müqəddəs ruhuna müraciət edərək ondan kömək istəyirlər:
"Səslə Yunis
ruhunu, tükənməsin
gücümüz". İntəhasız döyüşçü sevdası
çox güclü səslənir. Yurd eşqinə aparılan hərbi
əməliyyatları, savaş
gərginliyini, əsgərlərin
vətənsevərliyini, döyüş
əzmini, qələbə
ruhunu nəzərə
alanda oxucu belə odlu müraciətin təbiiliyinə
necə inanmasın?!
"Müharibədən yazmaq"
və "müharibə
anlarını yaşaya-yaşaya onu tarixə köçürmək"
- bu fikirlər o qədər də əks-məna daşımır.
Vətənçilik missiyasıdır. Hərənin öz qisməti
var. Müharibə anlarını
yaşayaraq yazanların
zəhməti çox
ağır olur.
Həm döyüşçü olmaq,
həm də hərb tarixçisi olmaq xüsusi bir cavabdehlik yaradır. Hər bir halda bu xidmət vətənə xidmətdir.
Peşəkar jurnalist İbrahim
Məsimoğlu ehtiyatda
olan bir zabit kimi 1993-cü ildə 701 saylı döyüşkən bir hərbi hissədə hərbi xidmətə başlayıb. Ağır səngər
həyatı yaşayıb.
Atəşkəs elan olunduqdan
sonra xidmətini "Azərbaycan Ordusu" qəzetində davam etdirib. Qələmi heç vaxt
bekar qalmayıb.
Yazdığı tarixi məqalələr
əsgərlərimizin döyüş
əzmi-nin, qələbə
ruhunun ifadəsi kimi ordumuza möhkəm
mənəvi dayaq verib. "Hərbi əxlaqın dəyəri"
kitabı da o
dayağın bir nümunəsidir.
Döyüşdə
yaralanan əsgərin köməyinə, söz yox ki, həmlə, yaxud müdafiə zəncirində
ona yaxın dayanan əsgər yoldaşı hər hansı
sanitar təlimatçısından daha tez çatır. Zəruri ilk yardım vaxtında edilərsə, yaralı döyüşün
qaynar nöqtəsindən operativ
şəkildə çıxardılarsa, onun
həyatı yaxşı xilas edilər.
Ağır döyüşlərdə bəzən belə
yardımlara imkan olmur
və imkansızlıq az sonra
bir ürək ağrısına çevrilir. Bu kitabda Azərbaycan əsgərinin
mənəvi keyfiyyətlərini tamamlayan
bir əsgər xarakteri
də obrazlaşdırılır. Əsgərin öz silahdaşına şəxsi sevgisi öz real ifadəsini tapır, Vətən naminə,
azərbaycançılıq naminə, insanlıq naminə mərd
addım atılır. "Nisgili yox olmayan ürək"
məqaləsində o məqamları
yaşayırıq:
"... qaranlıq çökəndən sonra çala-çuxur, dikdir yerləri sürünə-sürünə
keçərək təxminən 100 metrə yaxın məsafə
qət etdi. Düzənliyə çatanda dayandı. İri
bir daşa söykənərək
oturan və üzü
qana bulanmış qazaxlı Məzahir
Sadıqov gözünə sataşdı. Onu
görcək bir qədər ürəkləndi:
- Demək, tək deyiləm.
... Məzahir boğuq bir səslə, sözləri uzada-uzada
deyərək ona əl hərəkəti
ilə çıxıb getməyi işarə elədi:
- Mənə... baş qoşma... get...
Bu
sözlər Aslanın ürəyini titrətdi. Kədər
yükü çoxalsa
da, Məzahirə tərəf
sürünməyə gücü
çatdı və ona yaxınlaşan kimi təkidlə etirazını bildirdi:
“Yox...
ya birlikdə şəhid olacağıq, ya da birlikdə
çıxmalıyıq..."
"Ən böyük öyüncümüz", "Əsgərə ehtiram", "Səngər düşüncələri", "Qələmimiz süngü deyilsə" ... Kitaba daxil edilən bütün səngər yazıları istər məzmunu, istərsə də bədii dəyəri ilə çox qiymətlidir. Oxuduqca mənən qürurlanırsan. Mətin igidlərimiz barədə, qanlı-qadalı Qarabağ savaşımız barədə düşüncələr bizi bədbinlik girdabından elə çıxarır ki, dərhal əsgər libasını geyinib ordu sırasında durmaq istəyirsən...
Bayram MƏMMƏDOV
Ehtiyatda olan polkovnik-leytenant,
Əməkdar müəllim
525-ci qəzet.- 2020.- 8 oktyabr.- S.14.