Şəhidlik zirvəsi
Azərbaycan
tarixinə Qanlı Yanvar faciəsi kimi daxil olmuş 1990-cı
il 20 Yanvar hadisələrindən 30 il keçir.
Bu tarix Azərbaycanın
yaddaşına təkcə faciə kimi deyil, Azərbaycanın
istiqlal yolunun ilk zirvəsi, milli azadlıq istəyinin
oyanış günüdür. Bu, uzun illər sovet
imperiyasının əsarətində yaşayan xalqın
azadlıq səsini ucaltdığı, öz suverenliyi
uğrunda cəsarət nümayiş etdirdiyi şərəfli
bir tarixdir. Bu tarix həm də kimin kim olduğunu sübut edən
növbəti imtahan idi.
Azərbaycanın
azadlığı və ərazi bütövlüyü
uğrunda mübarizə tarixinə qəhrəmanlıq səhifəsi
kimi daxil olmuş, 1990-cı ilin 20 yanvarında ölkəmizə
qarşı ərazi iddiaları irəli sürən Ermənistanın
təcavüzkar hərəkətlərindən və
keçmiş SSRİ rəhbərliyinin onlara
havadarlığından hiddətlənən, Bakının
küçələrinə və meydanlarına
çıxaraq buna öz qəti etirazını bildirən
geniş xalq kütlələrinə qarşı sovet ordusunun
döyüş hissələrinin yeridilməsi Azərbaycanda
misli görünməmiş faciəyə gətirib
çıxardı. Həmin faciəli günlərdə
öz ölkəsinin, xalqının azadlığını,
şərəf və ləyaqətini hər şeydən uca
tutan mərd Vətən övladları canlarından keçərək
şəhidlik zirvəsinə ucaldılar. XX əsrdə
totalitarizmin törətdiyi ən qanlı terror aktları
sırasında 20 Yanvar cinayəti də var. Bu, bəşəriyyət
və insanlıq əleyhinə törədilmiş dəhşətli
əməl idi. Dinc əhaliyə qarşı həyata
keçirilən cəza tədbirləri zamanı 1949-cu ilin
Cenevrə Konvensiyasının, Beynəlxalq Hərbi
Tribunalın Əsasnaməsinin, Beynəlxalq İnsan
haqları Bəyannaməsinin, insan haqlarına dair digər
beynəlxalq aktların çoxsaylı müddəaları
pozulmuşdu. Bu məqamlar 20 Yanvar hadisələri ilə
bağlı aparılmış ən səthi təhqiqatlarda
da təsdiqlənir.
1990-cı
il yanvarın 19-da gecə Sovet İttifaqı Kommunist
Partiyası Mərkəzi Komitəsinin baş katibi Mixail
Qarbaçovun əmri ilə SSRİ Müdafiə Nazirliyi,
Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi və Daxili
İşlər Nazirliyinin qoşun hissələri Bakıya və
Azərbaycanın bir neçə rayonuna daxil oldu və əhaliyə
divan tutmağa başladı. Qorbaçovun fərmanı
qüvvəyə minənədək artıq (20 yanvar, saat
00:00) artıq 9 nəfər öldürülmüşdü.
Qoşunların qanunsuz yeridilməsi nəticəsində
Bakıda və ətraf rayonlarında 131 nəfər qətlə
yetirildi, 744 nəfər yaralandı. Həlak olanlar arasında
qadınlar, uşaqlar və qocalar, həmçinin, təcili
yardım işçiləri və polis əməkdaşları
da var idi.
20 Yanvar və
Azərbaycan tarixində ondan əvvəlki faciəli hadisələr
XX əsr boyu xalqımıza qarşı yeridilən
düşünülmüş siyasətin növbəti təzahürü
idi. Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı,
sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycan ərazilərinin
tədricən ilhaq olunması, nəticədə ölkənin
ərazisinin 125 000 kvadratkilometrdə 87 000 kvadratkilometrə qədər
azalması, sovet rəhbərliyinin havadarlığı ilə
başlayan Dağlıq Qarabağ hadisələri, azərbaycanlıların
Ermənistan ərazisindəki əzəli torpaqlarından
qovulması bu siyasətin mərhələləridir. Bəşəriyyət
və insanlıq əleyhinə törədilmiş dəhşətli
əməl idi. Dinc əhaliyə qarşı həyata
keçirilən cəza tədbirləri zamanı 1949-cu ilin
Cenevrə Konvensiyasının, Beynəlxalq Hərbi
Tribunalın Əsasnaməsinin, Beynəlxalq İnsan
haqları Bəyannaməsinin, insan haqlarına dair digər
beynəlxalq aktların çoxsaylı müddəaları
pozulmuşdu. Bu məqamlar 20 Yanvar hadisələri ilə
bağlı aparılmış ən səthi təhqiqatlarda
da təsdiqlənir.
Ulu
öndər Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə
qayıtdıqdan sonra bu məsələ yenidən gündəmə
gəldi, 20 Yanvar hadisələrini lazımınca qiymətləndirmək
yolunda ciddi addımlar atıldı. "20 Yanvar faciəsinin
4-cü ildönümünün keçirilməsi
haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər
Əliyevin 5 yanvar 1994-cü il tarixli fərmanı ilə Milli
Məclisə 20 Yanvar hadisələrinə tam siyasi-hüquqi
qiymət verilməsi tövsiyə olundu. Milli Məclisdə
müzakirələrin yekunu olaraq 1994-cü il martın 29-da
"1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş
faciəli hadisələr haqqında" qərar qəbul
edildi. Qərarda deyilir: "Azərbaycanda vüsət
tapmış milli azadlıq hərəkatını boğmaq,
demokratik və suveren bir dövlət yaratmaq amalı ilə
ayağa qalxan xalqın inam və iradəsini qırmaq, milli mənliyini
alçatmaq və belə bir yola qədəm qoyan hər
hansı xalqa sovet hərbi maşınının gücünü
nümayiş etdirmək məqsədilə 1990-cı il
yanvarın 20-də Sovet Silahlı Qüvvələrinin
Bakı şəhərinə və respublikanın bir
neçə rayonuna yeridilməsi, nəticədə haqq və
ədalətin müdafiəsi naminə küçələrə
çıxmış silahsız adamların qəddarcasına
qətlə yeridilməsi Azərbaycan xalqına qarşı
totalitar kommunist rejimi tərəfindən hərbi təcavüz
və cinayət kimi qiymətləndirilsin".
Bu gün
də Ulu öndərin layiqli siyasi davamçısı, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 20
Yanvar faciəsinin 30 illiyi ilə bağlı sərəncam
imzalayaraq Azərbaycan Respublikasının ərazisində və
ölkəmizin hüdudlarından kənarda 20 Yanvar faciəsinin
otuzuncu ildönümünə həsr olunmuş anma mərasimlərinin
keçirilməsi qərarını verib.
1990-cı ilin yanvar qırğını nə qədər faciəli olsa da, Azərbaycan xalqının iradəsini, milli azadlıq uğrunda mübarizə əzmini qıra bilmədi. Həmin müdhiş gecədə həlak olan vətən oğulları Azərbaycanın tarixinə parlaq səhifə yazdılar, xalqın milli azadlığı, müstəqilliyi üçün yol açdılar. Bakının ən yüksək nöqtələrindən birində hər bir azərbaycanlı üçün müqəddəs and yerinə çevrilmiş bir yer var. Bu, 20 Yanvar qurbanlarının və Ermənistanın hərbi təcavüzünə qarşı döyüşlərdə həlak olanların dəfn edildiyi Şəhidlər xiyabanıdır. Hər il yanvarın 20-də minlərlə insan Vətənin azadlığı və suverenliyi uğrunda canlarından keçmiş Azərbaycan oğul və qızlarının əziz xatirəsini ehtiramla yad etmək üçün bu müqəddəs məkanı ziyarət edir. Nəsillər dəyişəcək, lakin Vətən oğullarının xatirəsi ürəklərdə əbədi yaşayacaq.
Allah şəhidlərimizə rəhmət eləsin!..
Afət ABDULLAYEVA
Qubadlı rayon
qeydiyyat şöbəsinin rəisi
525-ci qəzet.- 2020.- 17 yanvar.- S.7.