"Əsas hədəfim Vətənə qayıdaraq ölkəmin inkişafına maksimum töhfə verməkdir"

Müasir dövrdə hər bir ölkənin davamlı inkişafında ali təhsilin müstəsna rolu danılmazdır. Sürətli dəyişikliklərin baş verdiyi hazırkı vaxtda məhz ali təhsil hər ölkənin davamlı inkişafının başlıca hərəkətverici qüvvəsi hesab olunur. Buna görə də, son illər Prezident tərəfindən ali təhsilin əlçatanlığının artırılması, ölkədə yüksək ixtisaslı, peşəkar kadrların hazırlanması, ali təhsildə rəqabət mühitinin formalaşdırılması sahəsində mühüm qərarlar qəbul olunub.

Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2018-ci ilin noyabrında imzalanmış "2019-2023-cü illər üçün Azərbaycan Respublikasında ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabətliliyinin artırılması üzrə Dövlət Proqramı"nı ali təhsil sahəsində qəbul olunan ən mühüm qərarlardan biri kimi göstərmək olar.

Bu proqram strateji əhəmiyyət kəsb edən sahələr üzrə milli kadrların yetişdirilməsi baxımından çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın ali təhsil sisteminin daha da gücləndirilməsinə yönələn bu proqramın icrası nəticəsində təhsilin doktorantura səviyyəsində xaricdə təhsil və təcrübənin maliyyələşdirilməsi ilk dəfə həyata keçirilir.

Bu gün Azərbaycanda ölkənin ali təhsil sisteminin dünya standartlarına uyğun kadrlarla təmin olunmasına, dünyanın ən yaxşı ali təhsil müəssisələrinin doktorantura səviyyəsini bitirən kadrlara böyük ehtiyac var. Məhz bu proqram sayəsində xaricdə təhsil alan və fəlsəfə doktoru dərəcəsi olan yüksək ixtisaslı kadrlar təhsillərini başa vurduqdan sonra Azərbaycana qayıdaraq müqavilə tərəfdaşı olan yerli ali təhsil müəssisəsində pedaqoji fəaliyyətə cəlb ediləcəklər. Məhz bu yolla da Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrinın kadr potensialı gücləndiriləcək.

Ölkənin gələcək inkişaf prioritetlərini özündə əks etdirən proqram çərçivəsində doktorantura təhsilini müvafiq xarici ali təhsil müəssisələrində davam etdirmək hüququ qazanan gənclərdən biri də İnci Şıxəliyevadır. O, hazırda Dövlət Proqramı çərçivəsində Türkiyənin İstanbul Universiteti Molekulyar Biologiya və Genetika bölümündə doktorantura (PhD) təhsili alır.

İ.Şıxəliyeva 1989-cu ildə Göyçay şəhərində anadan olub. 2006-cı ildə Bakıdakı 5 nömrəli tam orta məktəbi bitirib. 2006-2010-cu illərdə Bakı Dövlət Universitetində biologiya fakültəsində bakalavr təhsili alıb. "Bərk məişət tullantılarının seqreqasiyası və utilizasiyası" (İçərişəhər bölgəsində pilot proyekt) mövzusu üzrə ilk elmi işini həyata keçirib. 2011-2015-ci illərdə isə Türkiyənin Hacettepe Universitetində magistr təhsili alıb. Hacettepe Universiteti Biomühəndislik bölümü - magistr/dövlət xətti və Türkiyə bursları təqaüdçüsü olaraq magistratura təhsili ərzində sümük iliyi və yağ toxuması kök hüceyrələri ilə çalışıb və toxuma mühəndisliyi mövzusunda tezis çalışmasını tamamlayıb. Hazırda "2019-2023 Dövlət Proqramı" təqaüdçüsü İstanbul Universitetinin Molekulyar Biologiya və Genetika bölümündə (PhD) insan yağ toxuması, diş kök hüceyrələri, eyni zamanda, filamentli göbələklər üzərində tədqiqatlar aparır. Bir semestr ərzində ERASMUS təqaüdçüsü olaraq tədqiqatlarını İtaliyanın Peruca Universitetində (Department of Chemistry, Biology and Biotechnologies Section of Biochemical and Biotechnological Sciences) davam etdirmək üçün bu ölkəyə dəvət olunub.

İ.Şıxəliyeva deyir ki, elmə uşaqlıqdan maraq göstərib: "Elmi və oxumağı uşaqlıqdan sevirəm. Bakalavr təhsilim zamanı isə təəssüf ki, elmin sadəcə nəzəri istifadəsini gördüyümüz üçün tam qavraya bilmirdik. 3-cü kursda Firuzə Sultanzadə ilə tanış oldum. Ekologiya dərslərimizi verən BDU müəllimimizdən elmin praktik tətbiq sahəsinin də olduğunu öyrənməyə başladım. Tədqiqatlara və elmə marağımı isə anam (ədəbiyyat müəllimi) hər zaman motivasiya edirdi və Türkiyədə təqaüd imkanı elanını görüb qeydiyyatdan keçməyimə səbəb olan da anamdır. Əsl elm və tədqiqatlarla isə Hacettepe Universitetində tanış oldum və məşğul olmaq istədiyim işin bu olduğuna qərar verdim. Öyrətmək və daima yeni bir şeylər öyrənmək məni mənəvi olaraq daha çox həvəsləndirir".

Onun sözlərinə görə, "2019-2023 Dövlət Proqramı" təqaüdü, ilk növbədə, tələbəyə maddi məsələləri düşünmədən sadəcə elmi tədqiqatlarla məşğul olmaq imkanı verir. Üstəlik, təhsilimiz davam edərkən artıq bildiklərimizi Azərbaycandakı universitetlərdə paylaşmağa fürsət yaratdı ki, bunlar da bizə motivasiya verən şərtlərdir: "Dövlət Proqramı təqaüdçüsü olduqdan sonra akademik fəaliyyət öhdəliyini nəzərə alaraq həyata keçirdiyim tədqiqatın nəzəri hissəsini necə daha asan və aydın şəkildə çatdıra biləcəyimi düşünürəm. Bəzən hətta dərs proqramını və "tələbələrimə göstərərəm" düşüncəsiylə tədqiqatlarımdan kənar müxtəlif mikroskopik görüntülər də əldə edirəm. Yəni Dövlət Proqramı sadəcə tədqiqatçı olaraq deyil, eyni zamanda, müəllim kimi düşünməyə başlamağıma da səbəb oldu".

İ.Şıxəliyevanın dediyinə görə, İstanbul Universiteti Molekulyar Biologiya və Genetika bölümündə təhsilini davam etdirir: "İnsan kök hüceyrələri və bitki patojenləri olan "Fusarium" göbələkləri üzərində çalışıram. Müxtəlif qidalar vasitəsilə biz bu göbələklərin ifraz etdiyi mikotoksinlərə məruz qalırıq. Ancaq bu toksinlərin insan hüceyrələri üzərinə olan təsirləri bilinmir. Mən də hazırda məhz bu təsirləri aydınlaşdırmaq üçün hüceyrə və molekulyar səviyyədə tədqiqatlar aparıram. Kök hüceyrələr regenerativ tibbin gələcəyidir və olduqca böyük potensial daşıyan hüceyrələrdir. Dünyanın bir çox yerlərində kök hüceyrələrin klinik istifadəsinə artıq başlanılmışdır və müxtəlif xəstəliklərin terapiyasında çoxsaylı eksperimental klinik çalışmalar da davam etdirilir. Düşünürəm ki, mənim kimi kök hüceyrələri ilə çalışan mütəxəssislərdən ibarət komanda yaradaraq bu sahəni Azərbaycanda inkişaf etdirmək olduqca vacibdir. Tərəfdaş ali təhsil müəssisəsi olan Xəzər Universitetində bu sahədə çalışmaq üçün yeni kadrların yetişdirilməsini hədəfləyirəm".

İ.Şıxəliyeva vurğulayıb ki, biologiya və genetik tədqiqatlara hazırda bütün dünyada maraq artıb: "İlk növbədə, bunun səbəbini dəyişən iqlim şəraiti və inkişaf edən texnologiyalar ilə izah edə bilərəm. Təəssüf ki, dünyanın əhalisi artdıqca yaşadığımız planetə zərərlərimiz də hər gün artır və təbii ki, təbiət tərəfindən bütün bunlara müxtəlif geridönmələr olur. Son 2 ildə də bu, SARS-CoV 2 virusu vasitəsi ilə oldu. Eyni zamanda, Antraktida buzların əriməsi ilə də bir sonrakı illərdə donmuş vəziyyətdən "oyanan" müxtəlif viruslarla və onların səbəb olduğu xəstəliklərlə qarşılaşacağımız elm insanları tərəfindən xəbərdarlıq olaraq bildirilir. Bunlarla bağlı çoxsaylı yeni elmi məqalələr hər il dərc olunur. Bütün bu səbəblərə görə biologiya və tibb sahələrinin daha sürətli inkişafına ehtiyac var".

Onun sözlərinə əsasən, pandemiya, təbii ki, bütün dərs proqramlarının onlayn davam etdirilməsinə səbəb oldu. Sentyabr ayından etibarən tədrisin əyani başlanması gözlənilir: "Əslində, laboratoriyada səhərdən axşama kimi çalışan bizlər üçün bu, yaxşı bir fürsət oldu. Çünki hazırda sadəcə vacib tədqiqatlar aparan insanlar öz elmi işlərini davam etdirirlər və bu da laboratoriyalara girən insanların sayının 70 faiz azalması deməkdir. Elmi araşdırma aparanlar üçün mövcud şəraitdəki problem həftəsonları universitetə gedə bilməməyimiz və xaricdən alınan reaktivlərin gec gətirilməsidir. Pandemik situasiyanın tələbə-müəllim münasibətlərinə bir təsiri olduğunu düşünmürəm".

Gələcək planlarından söz açan İ.Şıxəliyeva bildirib ki, doktorantura təhsilindən gözləntisi müstəqil şəkildə elmi tədqiqatlar, təcrübələr aparmaq idi, buna da artıq nail olub: "Elmi rəhbərimin, demək olar ki, heç bir müdaxiləsi, iştirakı olmadan təcrübələrimi həyata keçirirəm. Digər gözləntim isə həyata keçirdiyim araşdırmalarımın nüfuzlu elmi jurnallarda çap olunmasıdır. Ümid edirəm ki, bu il ərzində bu hədəfimə də çatacağam. Əsas hədəfim isə, Vətənə qayıdaraq ölkəmin inkişafına maksimum töhfə verməkdir. Ən vacib hədəflərimdən biri də çalışdığım sahə üzrə xarici ölkədə aldığım bilik və təcrübəni Azərbaycanda tətbiq edə bilməkdir. Buna əlavə olaraq, Azərbaycanda da kök hüceyrə tətbiqini klinik inkişaf etdirərək dünya miqyaslı həyata keçirilən eksperimental tədqiqatlarda yer almaq istəyirəm".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2021.- 10 avqust.- S.13.