Bir ovuc tut

Esse

Ümidsizlik insanın özünə qarşı hazırladığı sui-qəsdlərin ən qorxulusu, mənəvi intihardır, deyir Sartr. Dəhşətli həqiqət var bu deyimdə. Ümid bitdisə, insanın yaşamaq üçün səbəbi də bitir. Amma iynə ucu boyda bir işıq görəndə ona sarılıb yaşamağa davam edir. Xüsusilə son ilyarımlıq dönəmdə bizi ümidsizliyə sürükləyən hadisələrə şahidlik edirik.

Əvvəlcə virus dünyanı cənginə aldı. Ölməyəcəyinə inandığımız insanların bir xəstəxana küncündə təkbaşına can verdiyini gördük. Bir-birinin ardınca başlayan müharibələrə şahid olduq. Zəfərimizi qeyd etdik, hər şey düzəldi deyərkən yenidən "oyunların" ortasına düşdük. Sonra Türkiyədə meşə yanğınları başladı, milyonlarla ağac, hektarlarla ərazi külə döndü, minlərlə heyvan tələf oldu. Bunu həzm etməyə fürsət tapmamış Azərbaycanda meşə yanğınları başladı. Onsuz da müxtəlif şirkətlərin, iş adamlarının qənim kəsildiyi meşələr bir az da odun zavalına gəldi. Çox keçmədi ki, Əfqanıstanda baş verənlər bütün dünyanı silkələdi. Bunlardan ən dəhşətlisi hakimiyyəti ələ keçirən terror rejimindən qaçıb Kabil Hava Limanında təyyarənin qanadlarından, təkərlərindən yapışıb ölkəni tərk etmək istəyən gənclərin bir qədər sonra yüksəklikdən yerə çırpılıb tikə-tikə olmaqları idi. Mənim üçün dünyanın ən qara epizodlarından idi o görüntülər. Həmin şəxslər ümidlərini kəsdikləri yerdən qaçarkən, ümid etdikləri yerdən parçalandılar. Dünyada bir xaos hökm sürür. Bir tərəfdən də qlobal istiləşmə Yeri ciddi təhlükə ilə üz-üzə qoyub. Bütün bunlar baş verərkən "dünyanı idarə edən güclər" qazanaltı qalamağa davam edirlər. Bəzən müzakirə açılır, "filan ölkədə baş verən hadisədən, filan qitədə alovlanan yanğından, zəlzələdən, aclıqdan və s. bizə nə" deyə. Dünya bir ovuc insandan ibarət deyil, oksigenin səbəbi yerli meşələr deyil, "mənə dəyməyən ilan min yaşasın" deyərək dünyanı qoruya bilmərik. Artıq elə bir vəziyyətdir ki, getdiyimiz hər yerdə, söhbət etdiyimiz hər kəsdən, sosial şəbəkələrdən dayanmadan neqativ məlumatlar alır və ya oxuyuruq. Belə xəbərlər beyni öz həndəvərinə qədər işləyənlərdən başqa hər kəsi narahat edir. Hal belə olunca içimizdəki ümidsizliyin ərazisi hər keçən gün genişlənir. Elə hesab edirik ki, dünyanın ən bərbad dönəmini yaşayırıq. Qətiyyən belə deyil. Tarixə boylananda görürük ki, kainat bu gün yaşadıqlarımızdan daha dəhşətli olaylara şahid olub. Viruslar, ardı-arası kəsilməyən milyonların öldüyü savaşlar, sellər, yanğınlar, zəlzələlər, üsyanlar, inqilablar... və daha nələr, nələr. Sadəcə olaraq biz dünyanın inkişaf etmiş dönəminə düşdük, yaşadığımız illər ərzində texnologiyanın ən yüksək şəkildə irəlilədiyini gördük, ünsiyyətlər, alış-verişlər, münasibətlər, istənilən yerlə əlaqə əlimizdəki telefonun bir düyməsinə toxunmaqla həll edəcək qədər asanlaşdı. Dövrün üstünlükləri ayaqlarımızı uzadıb dünyanı seyr etməyə əlverişli şərait yaratdı. Qəflətən fəlakətlər başladı, hamımız panikaya qapıldıq. Çünki baş verəcək fövqəladə hallara hazır deyildik, daha əvvəl də yaşamadığımız üçün immunitet formalaşdırmamışdıq. Ona görə də, indi nəsə olanda beynimizdə fəlakət ssenariləri yazırıq, dünyanın sonu kimi davranırıq. Hər gün bir az daha pessimistləşirik. Amma vəziyyət düşündüyümüz qədər dəhşətli deyil. Unutmayaq ki, dünya Hitlerin, Stalinin əlindən salamat qurtulub bu günlərə gəlmiş dünyadır. Heç nə əbədi deyil. Yaxşı və pis nə varsa, gecə ilə gündüz kimi bir-birini mütləq əvəz edir, dəyişir. İnsanı düşdüyü ümidsizliyin pəncəsindən nə qurtara bilər? Bir musiqi, bir kitab, bir film, bir tablo, bir gülüş, bir toxunuş, bir dost əli, bəzən isə şirin bir tut... hə, tut! İranlı rejissor Abbas Kiyarustamın "Gilənarın dadı" (Taste of cherry) adlı əfsanəvi filmində özünü öldürmək istəyən Badii bəyin qarşısına çıxan Bakari bəyin hekayəsidir ümid! Deyir ki, sizə yaşadığım bir hadisəni danışacağam. Yeni evlənmişdim. Başımızda xeyli bəla vardı. Bir gün elə bezdim ki, hər şeyi sonlandırmağa qərar verdim. Bir səhər şəfəq sökülmədən bir ip götürüb maşına mindim. Özümü öldürməyi beynimə qoymuşdum. Tut ağacları ilə dolu bir bağa çatdım. Bağın ortasında dayandım. Hava hələ də qaranlıq idi. Bir ağacın altında dayanaraq ipi ilişdirməyə çalışdım. Bir dəfə, iki dəfə, üç dəfə deyərkən bacarmadım. Ardınca ağaca çıxdım və ipi möhkəmcə budağa düyünlədim. Bu vaxt əlimin altında yumşaq bir şey hiss elədim. Tutlar! Ləzzətli, şipşirin tutlar. Birini yedim, iri və sulu idi. Ard-arda bir neçəsini də yedim. Birdən-birə günəşin dağların arxasından yüksəldiyinin fərqinə vardım. Heyrətlə baxdım, möhtəşəm mənzərəyə, əsrarəngiz bağa. Bir qədər sonra məktəbə gedən uşaqların səslərini eşitdim. Məni görüb ayaq saxladılar. Yaxınlaşıb ağacı silkələməmi istədilər. Tutlar budaqlardan yerə səpələndi. Uşaqlar yeyərkən onları baxdım və özümü çoxdandır olmadığım qədər xoşbəxt hiss elədim. Bir az da evə aparmaq üçün topladım. Arvadım hələ də yatırdı. Oyananda o da tutdan yedi. Onu seyr etmək çox xoşuma gəldi. Özümü öldürmək üçün evdən çıxmışdım, tutla geri qayıtdım. Bir tut həyatımı qurtardı. Sadəcə bir tut həyatımı qurtardı, deyir Bakari bəy. Həqiqətən də insanı ipdən alacaq bir filmdir. İzləyərkən içim işıqla doldu. İnsan bu günlərə ümidsizlikdən ümid yaradaraq gəlib çıxıb. Dərvişdən soruşurlar çətin dönəmdən keçərkən nə etməliyik? Deyib ki, sonsuzadək sürməyəcəyini bilməli, imtahan olduğunu düşünməli, daha betəri olmadığı üçün şükür etməli, pis günlərdə yanında olanlara sarılmalı, yanında olmayanlardan uzaqlaşmalısan. Ümid budur, fərqinə varmaq, ən qaranlıq gecənin belə ömrünün bir parça şəfəqə qədər olduğuna inanmaq, hər şeyin və hər kəsin müvəqqəti olduğunu bilməkdir!

Türkan TURAN

525-ci qəzet.- 2021.- 24 avqust.- S.12.