General Hacı Zeynalabdin Tağıyev həzrətlərinin nitqi

Novruz bayramı münasibətilə Rəbiüləvvəl ayının 20-sində təsadüf edən eydi-novruzun (Novruz bayramının) birinci günü Hacı Zeynalabdin Tağıyev həzrətlərinin qız məktəbi imarətində "Bakı cəmiyyəti xeyriyyəsi" və nəşri maarif cəmiyyəti" sədri xadimi-millət və piri mömtəhn (sınanmış təcrübəli ağsaqqal) Hacı Zeynalabdin Tağıyev və qaziyi-velayəti Baku (Bakı vilayət qazisi) Ağa Mirməhəmməd Kərim Hacı Mircəfərzadə həzəratının təhti-riyasətində (rəyasəti altında) mükəmməl bir rəsmi-təbrik (təbrik mərasimi) tərtib olunurdu.

Cəmiyyətin nəfinə (xeyrinə) isə iki min manatdan ziyadə pul cəm olundu.

Rəsmi-məskurda (qeyd olunan mərasimdə) Bakı qorodanaçalniki, qubernatoru, şəhər idarəsi rəisi və İran qonsulu və Bakı şəhərinin əyanı-əşrəfi və ürəfasından (ziyalılarından) daha bir xeyli adam mövcud idi.

Rəsmi-qəbula təşrif gətirən zəbati-möhtərəmə məktəbin qayət derruba bir surətdə zinətlənmiş və döşənmiş olan salonunda Hacı və qazi həzrətləri tərəfindən kəmalişouğ və məhəbbətlə qəbul olunurdular.

Qaziyi-vilayət Ağa Məhəmməd Kərim həzrətləri məqamına münasib nitq söyləyib imperator və imperatoriça həzəratının əmrlərinə xeyir-dua etdilər.Vəd hazerin cürbəcür şirniyyat və həlviyyat ilə müzəyyən olunmuş süfrəyə dəvət olundu.

Lakin bu məclisdə insanı ən çox fərəhnak və xoş hal edən orada bir çox darülfünun qurtarmış və mühəndis, təbib və yurist müsəlman cavanlarının mövcud olması idi ki, bu müsəlmanların ümdə xoşbəxt olmağının yeganə səbəbləridir.

Hacı qonaqlar ilə bərabər, vidalaşıb gedərkən birdən-birə dala qayıdıb məclisdə qalan müsəlmanları böyük zala dəvət etdirib orada özünün boyu bərabəri mükəmməl və müzəyyən və çarçabədə əksini göstərib dedi ki;

- Övladlarım! Bu əksimə bir diqqət ilə baxın, görün orada nə görərsiniz?

Cəmaət sükut ilə təsvirə təmaşə edərkən həşdad sinnində piri-mümtəhən Hacı Həzrətləri buyurdular ki;

- Övladlarım! Görüyorsunuzmu ki, bənim sağ əlim dini-islamın qüknu və mədari-iftixari olan Qurani-əzim oşşənin və mədari-iftixari olan Qurani-əzim oşşənin üstündədir. Və sol əlimdə dutduğum isə qəzetədir. Övladlarım! Bənim sizə axırıncı nəsihətim budur ki, bu Quranı həmişə sağ və qəzetəyi isə sol əlinizdə tutub millətə sadiq sədaqətlə xidmət edəsiniz. Bu əsnada Hacı gözləri yaş ilə dolmuş ikən hazeruna "Xudahafiz" edib məclisdən təşrif apardılar.

Hacı ağanın bu gözəl porməni (mənalı) həkimanə kəlamı bənə o qədər təsir elədi ki, indi o nəsihəti hər an qəlbimdən çıxarda bilmirəm. Oxucularım! Böylə bir nəsihət bir vəqtə qədər heç bir alimin ağzından eşidilməmişdir. Zənnimizcə (fikrimizcə), bu gözəl nitqi tariximizə qızıl mürəkkəb ilə yazıb bir əsərinamə (faydalı əsər) olaraq həmişə mühafizə etməliyik. Çünki bir parə şəxslər Quranı tutanda zəmanənin indiki ağlar halını bilmərrə unudurlar. Qəzetə tərəfdarları olanların bəzisi isə nəinki bir Quranı, hətta bütün islamiyyəti böylə yaddan çıxarırlar.

"İşıq" qəzeti, 1911, № 9

Hacı Zeynalabdin Tağıyev haqqında bu yazı Fərrux Ağasıbəylinin 2001-ci ildə "Xaqani" nəşriyyatında çap olunmuş "O bizə şərəfdir, biz ona övlad" kitabından götürülüb.

Axund Hacı Molla Ruhulla Məmmədzadə həzrətlərinin 62 yaşında qətlə yetirilməsi ilə əlaqədar dəfn mərasimində deyirdi:

"Həzərat, bən əlli ildir ki, dad-fəryad edirəm, cəmaət, oxuyun, balalarınızı oxudun, bu gün böylə müsibətlərə düçar olmayaq. Budur, bu gün haman elmsizliyin nəticəsidir ki, böylə qanlı vəqanı görürük, ancaq bu müsibətə minlərcə kişilər boyunları çiyinlərində ağlayırıq. Ağlamaqla bir əlac olmaz, lakin sizdə də təqsir yoxdur, sizi əvvəldən ağlamağa öyrətmişlərdir. Budur, min ildir ki, iki dünyanın ağası olan İmam Hüseynə ağlayırsınız, nə hasil olur, halbuki o həzrət sizin ağlamağınıza möhtac deyildir. Ağlamaq biz müsəlmanların evini yıxdı, bərbad eylədi, ayaqlar altına saldı, paymal etdi...

Müsəlman qardaşlar, böylə işləri görəndə bən sizi cansız bir heykəl hesab edirəm, çünki siz ağlamaqdan başqa bir şeyi bacarmayırsınız və ağlamaq ilə islamın evini yıxdınız. Ümidim ancaq bu gördüyünüz balaca mütəəllimlərədir. Bunlardan dad olacaqdır".

"İşıq" qəzeti, 21 yanvar 1912-ci il

Hacı Zeynalabdin Tağıyev sözünün ağası idi. Bakıda ilk dəfə qızlar məktəbi tikdirmiş, onun saxlanılmasına daim kömək etmişdir. Onlarla gənc azərbaycanlını xarici ölkələrdə öz pulu hesabına oxutdurmuş, Bakı Texniki məktəbinin tikilməsinə 150 min manat, Kommersiya məktəbinin inşasına isə 50 000 manat pul vermişdir. Zeynalabdin Tağıyev Bakıda ilk dəfə teatr binası, türmə, bez fabrikləri və s. tikdirmişdi.

Bu gün Müzəffər Ali Baş Komandanımız Birinci vitse-prezidetlə birlikdə vətənimizin işğaldan azad olunmuş rayonlarına tez-tez baş çəkir, yaxın zamanlarda bu ərazilərdə abad, müasir yaşayış məskənlərinin salınacağını həmişə əminliklə vurğulayırlar. Çox istərdik ki, müasirimiz olan imkanlı insanlar da Hacı Zeynalabdin Tağıyev ənənələrinə sadiqlik nümayiş etdirib bu məsələdə Prezidentimizin və Dövlətimizn yanında olsunlar.

Mustafa bəy Əlibəyov

525-ci qəzet.- 2021.- 4 dekabr.- S.16.;17.