Dilçilik elmimizdə seçilən imza

Tanınmış alim, pedaqoq və tərcüməçi Mayil Əsgərov 60 yaşın astanasında

Mən onu beş ildən bir az artıqdır ki, tanıyıram. Amma ömür yolunu vərəqlədikcə, haqqında danışılan söz-söhbəti dinlədikcə halallıq, mərdlik və səxavətlə ucalmış bu insanı çoxdan tanıyırmış kimi bir təəssürat yaşayıram.

Tovuz elinin sinəsinə qızılgül kimi sancılan Bozalqanlı kəndinin geniş darvazasından əsrlər boyu kimlər keçməyib, kimlər adlamayıb?.. Axı, torpaq da insan kimidir, - deyirlər...

Hər adamın öz dövrü var, hər dövrün öz adamı. Ötən əsrin 62-ci ilində Tovuz rayonunun Bozalqanlı kəndində dünyaya gələn Mayıl Binnət oğlu Əsgərov şərəfli ömrünü yaşayır. Mayıl müəllim Bozalqanlını özü üçün rəsmi rəmz seçməsə də, doğulduğu kənd onun üçün əbədi inanc yeridir.

Keşməkeşli ömür yolunu özündən yaxşı heç kəs xatırlamır.

"Qızmar yay mövsümünün sonu, qızılı payızın ilk ayının ilk günündə bar-bərəkət rəmzi sayılan bu kənddə dünyaya göz açmışam. İndi 60 yaşımın ucalığından baxıb yenə də bu yurdu ruhumun əbədi beşiyi sanıram... Lap yeniyetmə yaşlarından səyahətə çıxmaq, vətən torpağını qarış-qarış gəzib, onun bütün gözəlliyini göz yaddaşıma köçürmək arzusunda olmuşam. Bəlkə elə ona görə də mənim ömür yolum ucu-bucağı görünməyən, nəhayətsiz yollardan başlayır... Bir gün müəlliməm, bir gün alim, bir gün isə dilçi-tərcüməçi...

...Orta məktəbdə oxuyarkən bir neçə ictimai iş tapşırdılar mənə: divar qəzetinin buraxılışı, komsomol komitəsinin katibi, həmkarlar təşkilatının sədri və sair və ilaxır. Bircə yadımda qalan odur ki, əlavə işlər dərslərimə mane olmurdu.

Məktəbi əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra universiteti seçmədim. Əvvəlcə istehsalatda - rayonumuzun sement zavodunda çalışdım, daha sonra Sovet ordusu sıralarında xidmət etdim. 1983-cü ildən isə ali məktəb həyatım başladı. Çox tanınmış, görkəmli alim və pedaqoqlardan dərs aldım. Bu təhsil ocağını bitirdikdən sonra çox yerlərdə çalışdım. Lakin 2000-ci iidən əsas iş yerim AMEA Nəsimi adina Dilçilik İnstitutu oldu".

Alimlərdən söz açmaq üçün şəxsi tanışlıq bir o qədər vacib deyil. Onların həyatı və taleyi açıq kitabdır. İntəhası bu kitabı səhifə-səhifə, sətir-sətir dərindən-dərinə oxumaq və təmkinlə təhlil etmək bacarığı gərəkdir. Mayıl Əsgərov da, məhz bu qisim alimlərdəndir. Tanınmış alim adıçəkilən institutda bütün pillələri adlayaraq şöbə müdiri vəzifəsinədək yüksəlib: Sosiolinqvistika və psixolinqvistika şöbəsinin müdiridir.

İnsan var ki, vəzifəsi yüksəldikcə özü xalqdan uzaqlaşır. Bununla da xalqın nəzərində kiçilir. Belələrinin adi gələndə ürəyimizi bir qış şaxtası titrədir. İşdir, dar günündə bir məsləhət üçün ona müraciət etsən, ömründə bir də bu səhvə yol verməzsən. İnsan da var vəzifəsi böyüdükcə, xalqa enir, bununla da ətrafdakıların nəzərində doğmalaşır, yüksəlir. Adı gələndə narahat fikirlər səni tərk edir. o, xalq arasında "yaxşı adam" adı qazanır. O, yüksəldikcə insanlarla ünsiyyəti artır. Biz Mayıl müəllimi "yaxşı adam" adı qazananlar sırasında görürük. Eşitdiklərimiz bir həqiqətdir ki, gəncliyindən ləyaqətli, hörmətcil, təvazökar, səmimi, sadə alim müsbət keyfiyyətlərinə yenə də sadiq qalib, onları bir az da mükəmməlləşdirib.

Məndən soruşsalar ki, Mayıl müəllimin bir insan kimi ən ümdə xüsusiyyəti nədir, tərəddüdsüz deyərdim: Mülayimliyi! Mülayimlik isə daxili mədəniyyətdən və təvazökarlıqdan doğur. Tövazö - ən böyük insani keyfiyyətdir. Sokratdan soruşdular: Səncə, ən böyük adam kimdir? Dedi: - Özü haqqında kiçik fikirdə olan. Dedilər: - Bəs ən kiçik adam kimdir? Dedi: - Özü haqqında böyük fikirdə olan.

Ustad Xəstə Qasım sazını dərdli sinəsinə sıxıb deyirdi:

Ta ki mənə mədh eləmə dünyanı,

Ha bu dünya bir bekara dünyadı.

Hələ Adəm ilə Həvvadan qabaq

Bir üzü ağ, biri qara dünyadı...

Mayıl Əsgərov isə üzüağ dünyanın adamıdı.

Elə bil, bir ovuc qumdur, qum saatına sığışıb ömrümüz... Bu saatın dar boğazından narın qum dənələritək hiss olunmadan anlar, dəqiqələr, saatlar axıb-keçir ömrümüzdən-günümüzdən... Və bu amansız zaman axarının qarşısını almaqda acizdi insan... Bəs onda dünyanın əşrəfi sayılan insanın qüdrəti nədədir? - əlbəttə, yazıb-yaratdığı əsərlərində, araya-ərsəyə gətirdiyi elmi yeniliklərində.

M.Əsgərovun elmi tədqiqatlarının nəticələri indiyədək çap etdirdiyi 30 kitabında, o cümlədən, neçə-neçə dərs vəsaiti, dərslik və 70-dən artıq elmi məqalədə öz əksini tapıb. Moskva, Sankt-Peterburq, Ufa, Elista, Çadır-lunqa, Ankara, İstanbul, İzmir, Urfa, Nigde, Alma-Ata, Atıran, Nursultan və başqa şəhərlərdə keçirilmiş nüfuzlu elmi məclislərdə Azərbaycanı təmsil edib.

Mən Mayıl müəllimin məruzələrində, çıxışlarında, ümumən nitqində aydın təzahür edən iki cəhəti xüsusi vurğulamaq istəyirəm. Birincisi, bu nitqin dilimizin zənginliyi baxımından çox dolğun və eyni zamanda, çox səlist, dürüst, dəqiq olmasıdır. İkincisi də, bu səlisliyin, dürüstlüyün içində bəzən gizlənən, bəzən açıq görünən yumor hissidir.

"...Atamın səxavətindən, əliaçıqlığından çox şeylər danışırlar ki, qulaq asanda heç vaxt heyrətlənmirəm. Bilirəm ki, Dədə Şəhriyar demişkən:

Mənim atam çörəkli bir kişiydi,

El əlindən tutmaq onun işiydi..."

Bu gün oğul Mayıl ata Binnətin yolunu həvəslə davam etdirir, hamıya əl tutur, insanların qayğısına qalır. Qədim Şərq fəlsəfəsində deyilir ki, öz dünyəvi həvəsinə qələbə çalan, Allahdan əvəz istəyən adam bilikli və şüurludur. Öz nəfəsinin səsinə qulaq asan, bununla belə Tanrıdan mərhəmət gözləyən insan qeyri-kamildir. Belə insanları əsərləri və davamçıları olmayan barsız ağaca bənzədirlər. Bu cəhətdən Mayıl müəllimin bəxti gətirib. Təmsil etdiyi dilçilik və tərcüməçilik sahəsi üzrə onlarla tələbəsi onun yolunu davam etdirir.

Mayıl Əsgərovun məktəbinə daxil olmaq, bu məktəbin müdavimi olmaq, onunla tez-tez canlı ünsiyyətdə olmaq, fikir alıb, fikir vermək, onun aurasından ziya almaq insanı zənginləşdirir, saflaşdırır. Kollektivin bizim kimi üzvləri, məhz belə duyğular keçirir, onun rəvan, həlim, insanın ürəyinə sakitlik, arxayınlıq təlqin edən danışığını dinləməyə, onun insanlıq, alimlik, idarəçilik məktəbindən hər gün yeni bir şey öyrənməyə tələsirik.

Xalqın dilinə sevgi, bəlkə də bütün sevgilərin əsasıdır. Elm, bilik o qədər böyük həzz mənbəyidir ki, o, insana hər şeyi - fiziki iztirabı, necə qocaldığını belə unutdura bilir. Elmi məsələlər nə qədər dərin və genişdirsə, onun əməli səmərəsi bir o qədər böyük olur.

Ömür yolunu ümid yoluna bənzədirlər. Mayıl müəllim bu yolu qəlbinin işığı, gözünün nuru ilə işıqlandırır. Bu işıq, bu nur onun mehriban çöhrəsindən həm doğmalarının, həm də onu əhatə edənlərin ürəyinə düşür.

Həyatda hər bir insanın ən böyük qiyməti onun mənəvi zənginliyilə ölçülür. Gözünün ziyasını, ürəyinin odunu adamlara paylamaq, mütərəqqi düşüncə sahiblərinin ən böyük nemətidir. Təbii ki, nəcib arzuların xəyalların həyata keçirilməsi asanlıqla başa gəlmir. Müqəddəs amallar uğrunda çalışmaq, əzablı və çətin yolların yolçusu olmaq deməkdir. İnsan bu yolda bərkiyir, dözüm və iradə sahibi olur. Hər bir sənət insana öz xüsusiyyətlərini diktə edir. Hər kəs işıqlı ideallarla yaşayırsa, o, öz sənətini, sənəti isə onu ucaldır.

Mayıl Əsgərovun 40 illik alim-ziyalı fəaliyyətini dəyərləndirmək üçün milli elmi-filoloji kontekst bir qədər dar müstəvidir. Onun elmi fəaliyyəti bütövlükdə ötən əsrin 90-cı illərindən üzü bəri Azərbaycan ictimai humanitar düşüncəsi ilə bağlıdır. Alim unikal elmi təfəkkürü dilçilik və tərcüməçiliyin fakt və sənədlərinə quru, sxolastik ədəbi keçmiş kimi yanaşmamış, onları daim müasir çağdaş milli problemlərlə əlaqələndirmişdir. Ona görə də Mayıl Əsgərovun tədqiqatlarında tərcüməçilik geniş milli-ictimai məzmun kəsb edir. Yaradıcılıq enerjisinin böyük hissəsini dilçilik elminin gələcəyinə həsr edən alim müasir bədii tərcümənin düzgün istiqamətdə inkişafına öz tədqiqatları ilə böyük yardım etmişdir.

M.Əsgərov məşğul olduğu bütün sahələrin elmi-professionalizm səviyyəsini daim təmin etmişdir. O, məsuliyyətli elmlər doktoru titulunun şərəf və ləyaqətini özünün bütün elmi və ictimai fəaliyyətilə doğrultmuşdur.

Alimin ən gözəl əsəri onun övladlarıdır - deyənlər yanılmırlar. Mayıl müəllimin ailəsində tərbiyə alıb, boya-başa çatan iki qız övladı da bu gün həm valideyninə, həm də Vətəninə öyüncdür. Bu uşaqların ikisi də ziyalıdır. Ancaq heç biri elmdən, məişət əndişələrindən söz açmır, onlar daha çox keçən günlərin uşaqlıq xatirələrilə ovunurlar.

İnsan həmişə özünün və etdiyi və nə edəcəyi haqqında düşünür. Nə etdiyi onu keçmişə, nə edəcəyi isə onu gələcəyə aparır. Zaman hər şeyə öz möhrünü vurur, hökmünü göstərir, izini qoyur...

Əziz Mayıl müəllim! Hesab edirik ki, Tanrının Sizə bəxş etdiyi ömür payını ləyaqətlə yaşayaraq müəyyən qədər ali titullara sahib olmusunuz. Lakin Sizin ən böyük sərvətiniz böyük mənəviyyat sahibi olmağınızdır. Geniş qəlbiniz, yüksək səviyyəli elmi araşdırmalarınız Sizə, nəinki Azərbaycanda, hətta ölkəmizdən kənarda da böyük şöhrət qazandırmışdır. Siz hər şeydən öncə doğma Azərbaycana və onun qiymətli parçası olan Tovuz diyarına səmimi hissiyyatlarla yanaşan, bu yurda daim ucalıq gətirən şərəfli bir övladsınız. Qismətinizə çoxlarına müyəssər olmayan ömür payı düşsə də, Tanrı Sizə həm də yaşınıza uyğun olmayan gümrahlıq, yüksək məntiqli düşüncə tərzi, gözəl nitq qabiliyyəti bəxş etmişdir. Yüksək iş qabiliyyətinizə isə sözün əsl mənasında qibtə etmək olar.

Deyirlər, dünya elmin nuru ilə ziyalanar, əqildən qüdrət alar, mənəvi dayaqlar üzərində möhkəmlənər. Bu xoşbəxt insan sevgi yolunu tutub həm öyrənir, həm də öyrədir. Yaxşılığını heç kəsdən əsirgəməyən, heç kimə pislik arzulamayan 60 yaşlı tanınmış alim Mayıl Əsgərovun həyat və yaradıcılığını coşqun bir dənizə bənzətsək, bizim dediklərimiz dəryadan bir damlaydı.

Füzuli MUSTAFAYEV

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

525-ci qəzet.- 2021.- 7 dekabr.- S.15.