"Bu sənətdə heç vaxt təmənna güdməmişəm"

TANINMIŞ TELEVİZİYA REJİSSORU ƏLİMÜRSƏL HACIZADƏ İLƏ SÖHBƏT

- Əlimürsəl müəllim, bu gün sənət aləmindəki layihələrə nəzər saldıqda görülən işləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Ancaq öz televiziyamızdan deyə bilərəm ki, son vaxtlar xeyli yeni layihələrimiz var. Cəmiyyət üçün xeyirlidir. Amma bəzilərinə hesab edirəm necə deyərlər, əl gəzdirmək lazımdır. Bəzən şablon layihələr də olur. Hansı ki, onları şəxsən mən qəbul etmirəm. Ümumən son dövrlərdə yeni layihələr çoxdur və bu, alqışalayiqdir. Çox istəyərəm ki, elmi-kütləvi və maarifləndirici layihələr daha çox olsun. Belə verilişlər nə qədər çox olsa, hesab edirəm ki, o cəmiyyət üçün daha xeyirli olar. Oradan gənclər nəyisə əxz edə bilər. Amma təəssüflər olsun ki, televiziyaların çoxunda layihələr bir-birinə bənzəyir, "çal-çağır" xarakterlidir. Həmişə fikirləşib deyirəm ki, bu verilişlərə, işıq, dekorasiya və sairə görə nə qədər maddi sərfiyyat olur. Bu verilişlərin hamısına bu sərfiyyat olunursa, bir kanalda bir neçə bənzər verilişin ard-arda yayımlanması üçün bu qədər sərfiyyata ehtiyac varmı? Bunun biri, ikisi ehtiyacı ödəyə bilər. Baxırsan ki, bir kanalda yayımlanan verilişdəki qonaq digər kanalda da başqa verilişdədir, bu, absurddur.

- Ola bilərmi ki, tamaşaçı tələbinə görə bir neçə televiziya kanalında qonaq olurlar?

- Yox, elə düşünmürəm. Özümü televiziya əməkdaşı kimi deyil, tamaşaçı qismində görərək deyə bilərəm ki, istəyərəm elmi-kütləvi veriliş izləyim. Şəxsən razı deyiləm ki, evə gedəndə övladlarım, nəvələrim televizoru açıb baxanda deməsinlər ki, nə qədər çal-çağır, bayağı verilişlər olar axı...

- Bilirik ki, televiziyanın üç missiyası var - maarifləndirmək, informasiya vermək və əyləndirmək. Sizcə, televiziya dolğun maarifləndirib informasiyanı ötürə bilir, yoxsa əyləndirməyə meyillidir?

- Bunlar məni qane etmir. Bir tamaşaçı kimi nəyisə görmək, bilmək, öyrənmək istəyirəm. Nəvələrimi yanıma çəkib, onları doğru səmtə yönəltmək istəyirəm. Amma nə qədər əyləncəli proqramlar olar?!

- Televiziya yetəri qədər əyləndirə bilirmi tamaşaçları?

- İstənilən qədər proqramlar var, ad çəkmək də istəmirəm. Bayağılıq daha çoxdur. Mən istəyərdim ki, intellektual əyləncəli verilişlərə daha çox yer verilsin. Bu, hər yaş üçün daha maraqlıdır. Hətta mənə də maraqlı olar ki, beyin işləsin, düşündürsün və maraqlı olsun. Buna görə də maraqlı layihələr olmalıdır ki, işlənilsin.

- Layihə demişkən, bir neçə il öncə Teleradio Akademiyasının müdavimləri ilə "Dar dalan" adlı layihə həyata keçirmişdiniz...

- Bu "Dar dalan" məsələsi mənim üçün bir tarixçədir. Bu layihəni təşkil etməzdən öncə müdavimlərə həmişə deyərdim ki, yekunda bilinər kim dalandan keçəcək, kim yox... İstəyirdim ki, müdavimlər əyani də görməsələr, düşünsünlər ki, yaradıcılıq həmişə dar dalandan keçir. Əvvəllər bir qonşum var idi, televizor ustası işləyərdi, dar dalanda yaşayardı. Bir gün eşitdim ki, mübahisə olub həyətdə, nə isə televizor təmiri ilə bağlı, amma təmir pulunu verməmişdilər ona. Hər dəfə bir bəhanə edərmiş ki, gah maaş alanda, gah nə vaxtsa verər. Bu söhbət 1970-1980-ci illərin söhbətidir. Həmin usta da qıraqdan sadəlövh görünsə də, elə deyildi. Asta-asta danışardı, yaxınlaşıb ondan soruşanda ki, bəs pulunu ala bildinmi? Deyərdi ki, yox, vermədi, vermədi. Eybi yox, o, mənə dar dalanda rast gələr. Yəni dar dalanda da keçmək o qədər rahat olmur. Adam güclə keçir. Yəni ondan sonra xatirimdə bu qalmışdı. Ancaq qaldı ki, rejissuraya, oradakı dalan mənim üçün tamam başqa idi. Büdrəməmək üçün hər şeyi bilməlisən. Bu sənət elədir ki, hərənin öz üslubu var, doğru-yanlış çəkiliş formatı olmur. Çünki hərənin bir baxış bucağı var. Burada da eyni üslubda olmalıdır deyə bir qayda yoxdur. Bu sənətdə də mizana, yaxud nəyəsə görə heç kim deyə bilməz ki, səhv etmisən. Çünki konkret üslub yoxdur. Hərənin öz baxış bucağı var, dediyim kimi.

- Həm uzun illər AzTV-də müxtəlif verilişlərin rejissoru olmusunuz, həm də bir neçə ildir ki, Teleradio Akademiyasında müəllim kimi çalışırsınız. Müəllimlik və yaradıcılıq bir arada çətin olmur?

- Ömrümdə düşünməzdim ki, müəllim olaram. Həyatım boyu 1 saat da pedaqoji təcrübəm olmayıb. Ali dərəcəli rejissoram. Bununla da fəxr edirəm ki, bu dərəcəni özüm qazanmışam. Amma pedaqoji fəaliyyətə başlayandan sonra daha çox istəyirəm ki, tələbələrə nəyisə öyrədim, onlarda sənət eşqini üzə çıxarım. Bu gün Teleradio Akademiyası fəaliyyət göstərirsə, burada çox işlər görmək istəyirəm. Amma bu günədək kino sahəsinə marağım çox olub. 10-a yaxın televiziya filmim var. Bu gün veriliş təklif olunsa, bəlkə də imtina edərəm. Bir rejissor kimi film çəkmək istəyərəm indi. Sənədli, bədii fərq etmir. Bundan da yorulmuram. Baxmayaraq ki, yaşımın o vaxtı deyil, ancaq özümü hələ də gənc hiss edirəm.

- Müdavimləriniz arasında sənətə sevgini necə hiss edirsiniz? Onlar sevərəkmi bu sənətə gəlirlər, ya nəyinsə xatirinə?

- Siz özünüz də buraya gələndə canlı şahid olmusunuz ki, burada seçim turu olur və akademiyanın rektorundan, müəllimlərindən tutmuş televiziyanın savadlı mütəxəssisləri burada iştirak edir. Hər seçimdə onlar fikirlərini bildirsələr də, son söz həmişə mənə verilib. Yəni seçimdən keçə bilməyən insanı qəbul etmirdik. Mən də seçdiklərimə güvənirdim. Onlara dərs prosesində həmişə montajsız çəkiliş tələb edirdim. Telefonla çək, eybi yox, amma çək və daha təbii olsun. Beləcə onların baxış bucaqlarının nə dərəcədə olduğunu müəyyən edirdim. Bir haşiyə çıxım, bir dəfə auditoriyada baxdım ki, iki nəfər müzakirə edir nəyisə. Maraqlı gəldi və dərsin yekununda soruşdum ki, nəyi müzakirə edirdiniz dərs vaxtı? Və onlar dedi ki, biz 4 il universitetdə öyrəndiklərimizi burada 3 aya öyrənirik. Buranın müdavimlərinin düşüncələridir bunlar. Və bura o qədər doğmalıq yaradır ki, heç kim kursu bitirdikdən sonra getmək istəmir buradan. Televiziya belə bir şeydir ki, burada nəzəridən çox praktiki təcrübəyə yol verilir.

- Verilişlər hazırlayarkən tamaşaçının arxasınca getməyə çalışırsınız, ya əksinə, onu öz ardınızca aparmağa?

- Tamaşaçının arxasınca getmək deyil, tamaşaçını arxanca aparmalısan - belə hesab edirəm. Çünki təbliğatçı bizik. Biz nəyi ötürürüksə, tamaşaçı ona baxır, ona qiymət verir. Amma hər şey öz yerində olmalıdır. Mən xoşlamıram ki, televizoru açıb 3 kanala çevirib üçündə də bənzər veriliş izləyib eyni müğənniləri görüm. Bizim əyləncədən başqa işimiz yoxdur? Başqa verilişlər qurmaq olmazmı? Koordinasiyalar olmalıdır. Proqram dərc olunmalıdır. Əvvəllər bu var idi, indi bunu da yığışdırıblar. Necə ola bilər ki, iki telekanala çevirirsən, ikisində də canlı verilişdir guya, qonaqlar da eynidir. Bu, qeyri-mümkündür və televiziyaların nüfuzunu aşağı salır. Veriliş hazırlayarkən də bunu hər kəs üçün etməlisən. Ora evdar qadınlar da, alimlər də, sıradan insanlar da baxa bilsin.

- Bir verilişin uğurlu alınması daha çox rejissordan asılıdır, ya ümumi kollektivdən?

- Kollektivdən. Rejissor son məqamda cavabdeh olan şəxsdir. Amma bu, kollektiv işdir - ssenari müəllifi, operator, hətta işıqçı, dekoratora qədər hər biri bir nöqtəyə vurmasa, hər kəsin düşüncəsi bir yerə köklənməsə, o işdən söhbət gedə bilməz. O verilişin uğurundan danışmaq olmaz. Kimsə yaxasına döyüb deyə bilməz ki, bu veriliş mənimdi, mən elədim. Veriliş əməyi keçən hər kəsindir. Pis də olsa, yaxşı da olsa, belədir. Təbii ki, pis olanda da, yaxşı olanda da məsul şəxsin - yəni rejissorun adı çəkilər, bir az öncə dediyim kimi. Amma bu, birgə əməyin məhsuludur. Burada hansısa işdə zəiflik olsa bitər iş. Televizorun pultunu basanda ilk növbədə ekrana işıq gəlir. Belə ki, bu işdə də hər şey birinci hesab edirəm ki, işıqdan başlayır. Operatorun işi daha önəmlidir. Çalışmaq lazımdır ki, diqqətin ancaq işdə olsun.

- İncəsənət qurban tələb edir deyirlər... Maraqlıdır, Əlimürsəl Hacızadə bu keşməkeşli yolda nələri qurban verib?

- 40 ildir bu televiziyada işlədiyim. Ömrümü bu televiziyaya bağlamışam.

- Necə deyərlər, burada saç ağartmısınız...

- Bəli, hətta haqqımda bir məqalə çıxmışdı, "Ağ saçlı AzTV".

- Və AzTV-dən bir yaş kiçik Əlimürsəl Hacızadə...

- 1956-cı ildə ana televiziyamız yaranıb, 1957-ci ildə mən doğulmuşam (gülümsəyir). Bu illər böyük tarixdir. Çox şeylərin şahidi olmuşam. Elə vaxtlar olub ki, məni gözləyirdilər ki, işə gəlim. Bundan böyük fərəh olmaz. Haqsızlıq da görmüşəm, haqqı da görmüşəm, amma bu sənətdə heç vaxt təmənna güdməmişəm. Bəlkə də ilk adamam ki, 1987-ci ildə Ulu öndər Heydər Əliyev işdən çıxarıldığı ərəfədə mən onun portretini efirə vermişəm. Hətta buna görə mənim əməkhaqqıımı kəsib işdən azad etmək istəyirdilər. Mənə izahat yazdırmaq istəyirdilər, amma nəticədə hesab edirdim ki, bu, mənim borcumdur. İndiyədək vəzifələrim də olub, "Uşaq, gənclik və maarifçilik" studiyasının baş rejissoru, "Yurd" redaksiyasıının yaradıcısı və baş rejissoru, ilk hərbi verilişin məsul rejissoru, son dövrədək də hərbi proqramların rejissoru olmuşam. Elə bir cəbhə bölgəsi yoxdur ki, orada olmayım. Amma nəsə ummamışam və bugünədək qazandığım təmiz adım və ali dərəcəli rejissor mövqeyimdir.

Şəlalə CAMAL

525-ci qəzet.- 2021.- 30 dekabr.- S.12.