Təkamül prosesi
qadınları necə zəiflədib?
Cəmiyyətdə qadın və kişinin bərabər hüquq və azadlığa sahib olması
məsələsindən danışanda
əksər insanlar bunu hələ də rişxəndlə qarşılayır, qadınları
hər baxımdan zəif məxluq saydıqlarından hər
zaman kişilərdən
bir addım geridə olduqlarını
iddia edirlər. "Sizin yaradılışınız
budur, zərifsiniz, zəifsiniz, bunu qəbul edib daha böyük iddialara qalxmamalısınız"
- deməyə başlayırlar.
Əlbəttə, qadın və kişinin həm psixoloji, həm fizioloji baxımdan bir-birlərindən çox
fərqli olduqları və bu baxımdan
da bir-birlərini tamamladıqları doğrudur.
Təkamül prosesində bu iki cins arasındakı
iş bölgüsünün
fiziki xüsusiyyətlər
baxımından fərqli
yönlərdə irəlilədiyini
görmək olur. İbtidai insandan üzü bəri uzun müddət kişilərin
vəzifə öhdəlikləri
ovçuluq olduğu üçün onlar fiziki olaraq daha
atletik və güclü xüsusiyyətlərə
sahibdirlər. Orta
kişi bədənində 28, qadında
isə 15 kiloqram əzələ var. Tipik bir kişi bədəni
qadın bədəninə
nəzərən otuz
faiz daha ağır və yüzdə yeddi daha uzundur. Doğum üçün
vacib bir məqam da qadınların
aclığa və xəstəliklərə qarşı
kişilərdən daha
dözümlü olmasıdır.
Bu səbəbdən orta
bir qadının bədənində yüzdə
iyirmi beş
piy toxuması varsa, bu, kişidə
on iki faiz təşkil edir.
Düzdür ki, fiziki xüsusiyyətlərimiz həyatdakı
rollarımıza, iş
bölgüsünə görə
təkamül prosesində
bir-birindən kəskin
şəkildə fərqlənməyə
başlayıb. Amma bu, qadınların kişilərdən
daha ağılsız,
məntiqsiz olduqları
mənasına gəlmir.
Bu baxımdan təkamül iki cinsdə, iki fərqli formada özünü göstərir.
Qadınlar fiziki baxımından
uşaqlıqda sahib olduqları
bir çox xüsusiyyətləri qoruyub
saxlayıblar. Kişilər isə hələ də zehni baxımdan
uşaqlıq xüsusiyyətlərini
daşıyırlar.
Onlar daha çox xəyalpərəst
və tərs olduqları halda, qadınlar daha həssas və qayğıkeşdirlər. Bu qəribə ziddiyyət də geri qalan
bütün məsələlərdə
böyük təsirə
malikdir.
İngilis əsilli zooloq Desmond Morris
"Çılpaq qadın"
əsərində qadınların
təkamül prosesini,
hansı orqanın hansı səbəbdən
necə formalaşdığını
ayrılıqda izah edir. Həmin izahlardan birində
yazır ki, bir zooloq gözüylə
baxdıqda, insanlara böyük beyinə sahib
quyruqsuz meymunlar demək olar. Meymunlar gənc yaşlarında oyun oynamağı sevsələr də, yaşlandıqca bu xüsusiyyətlərini itirirlər.
Amma insanlar bütün yaş dövrlərində
bu xüsusiyyətlərini
qoruyub saxlayıblar.
Zooloq bunu neoteniya, yəni bəzi xüsusiyyətlərin yetkinlik
çağlarında da
mühafizə edilməsi
adlandırır.
Əlbəttə ki, böyüdükcə
insanların oynadıqları
oyunların forması
dəyişir, uşaqlıq
oyunlarına olan həvəsin yerinə idman oyunları, şeir, səyahət, araşdırma kimi maraqlar keçir. Məsələn, elə günümüzdə
bəzi adamlar kompüter oyunlarına daha çox maraq göstərir, hətta bir çoxları bu cür oyunlardan asılı hala düşür. Bu baxımdan
zooloq haqlı ola bilər.
Digər tərəfdən, eynən
uşaqlıq dövrlərində
olduğu kimi, bütün bu sadaladıqlarımızın əksəriyyəti
riskə girmək, kəşf etmək və yaradıcılıq
tələb edir. Amma qadın və kişi bu
təkamül mərhələsini
eyni formada, eyni şərtlər altında keçirməyib.
Hər ikisi uşaqlıqdan yetkinliyə addımlayarkən
uzun bir yol qət etsələr
də, bəzi xüsusiyyətlər baxımından
fərqli formalarda inkişaf ediblər.
Məsələn, bir araşdırmaya
görə, kişilər
otuz yaşında qəza törətməyə
qadınlara nəzərən
on beş qat daha çox
meyillidir. Kişilərin uşaqlıq çağlarından
qalan bu xüsusiyyəti tez-tez başlarına bəla olsa da, ən
ibtidai dövrlərdə
bu xüsusiyyət onlar üçün böyük önəm daşıyırdı. Çünki həmin dövrlərdə
kişilər daha çox riskə getməyə məcbur idilər. Həmin dönəm üçün
qadınların ölümü
böyük itki hesab olunsa da,
kişilərdən birinin
ov zamanı ölməsi elə də əhəmiyyət kəsb etmirdi. Bir kişi
ölər, başqası
ovlanardı, amma qadının ölməsi
nəsil artımını
ləngidə bilərdi.
Buna görə də
qadınlar daha az riskə
getməli idi. Amma kişilər bu baxımdan get-gedə professionallaşırdılar.
Onu da qeyd edək ki, tarixin həmin
dönəmlərdə yer
üzündəki insan
sayı indiki qədər çox deyildi və həyatda qalmaq, nəsil artımı, çoxalmaq və dünyaya yayılmaq insan irqi üçün
vacib instinkt idi.
Riskə girmək isə təkcə fiziki baxımdan yox, həm də zehni inkişafda mühüm rol oynadı. Tarix boyu kişi
alimlərin, ixtiraçıların
sayı qadınlardan daha çox olub.
Əvvəlcədən yoxlanılmış, məlum
üsullarla hərəkət
etmək əvəzinə,
yeni kəşflərə
qol qoymaq hər zaman özündə risk ünsürünü
də ehtiva edir. Ovlanmaqdan başqa, demək
olar ki, hər sahədə məsuliyyət daşıyan
və ibtidai qəbilələrin can damarı
rolunu oynayan qadın diqqətli olmaq məcburiyyətində
idi. Buna görə də qadınlar təkamül prosesində bir çox işi eyni anda icra
etmək xüsusiyyətini
qazanıblar. Məsələn, ünsiyyət, qoxu, eşitmək, toxunmaq və rəngləri seçə bilmək xüsusiyyətləri kişilərə
nəzərən qadınlarda
daha çox inkişaf edib. Bir vaxtlar, demək olar ki, hələ
də uşaqları bəsləyib böyütmək,
onlara qarşı həssas və diqqətli davranmaq kimi məsələlərdə
qadınlar kişilərdən
daha üstündürlər.
Bütün bunlar təkamül prosesində kişi və qadın beyninin fərqli formalaşmasına səbəb oldu.
Kişilərin qadınları qoruyub mühafizə etməyə çalışmaqları da bəzi tarixi hadisələrin travmatik izlərini daşımır. Bu da təkamülün nəticəsidir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, qadın bədənindəki yağ toxumaları kişi bədəninə nəzərən daha çoxdur. Bu fiziki xüsusiyyət qadın bədənini daha qıvraq və dolu göstərir. Bu isə insanlarda cinsiyyət fərq etmədən uşaqlıq çağlarından gələn fiziki xüsusiyyətdir. Zooloq, qadınların məhz bu fiziki xüsusiyyətə sahib olduqlarına görə də kişilər tərəfindən qorunduğunu, mühafizə edildiyini iddia edir. O yazır ki, yetkin kişi beyni təkamül prosesində uşaqlarını təhlükələrdən qorumaq üçün proqramlaşıb. Yavaş-yavaş böyüyüb inkişaf etməsi üçün uşaqların ana qədər atanın da nəzarətinə ehtiyacı var. Kişilərin bu yağlı, qıvraq, kiçik bədənə sahib uşaqlara qarşı himayədar davranması, onları qoruması bənzər bədən xüsusiyyətlərinə sahib qadınlara qarşı da eyni cür formalaşıb.
Təkamülün bu cür getməsi qadın və kişi səsinə də təsir göstərib və qadınların səsi kişilərə nəzərən daha incə və yüksək tonda formalaşıb. Beləcə, qadınlar uşaq xüsusiyyətlərini səsləri, bədənlərindəki piy toxumalarının çoxluğu, üz ifadələri və saçlarında qoruyub saxlayıblar.
Bütün bu fərqlilikləri izlədikcə əslində, təbiətən və cəmiyyətdə qadın və kişinin bir-birini tamamlamaq üçün bu cür formalaşdığı, aralarında heç bir üstünlükdən və mübarizədən söhbət getmədiyini görürük. Nə qadınlar aşağılanacaq qədər axmaq, nə də kişilər ikrah duyulacaq qədər qabadırlar. Yalnız yaradılışda qadına verilən doğurqanlıq xüsusiyyəti hər iki cinsin təkamül prosesində bir-birindən fərqlənməsinə səbəb olub. Nəticədə qadının daha diqqətli, ehtiyatlı davranması onun daha tez yetişib formalaşmasına, təkamül prosesində daha çox dəyişməsinə rəvac verib. Kişilər isə ilk vaxtlardakı fiziki xüsusiyyətlərini və xarakerlərindəki uşaqlıq elementlərini qoruyub saxlayıblar.
Natəvan ABDULLA
525-ci qəzet.- 2021.- 30 dekabr.- S.6.