"Qalibiyyət duyğusu ölüm
qorxusunu unutdurmuşdu"
VƏTƏN
MÜHARİBƏSİNDƏ DÖYÜŞMÜŞ DOSENT
RADİF İSMAYILOV: "BÖYÜK BİR
MİLLƏTİN, YENİLMƏZ XALQIN ÖVLADLARI
OLDUĞUMUZU DƏRK EDİB, BÜTÜN VARLIĞIMIZLA QƏLƏBƏYƏ
KÖKLƏNMİŞDİK"
"
Vətən
müharibəmiz bütün təbəqədən olan
insanları bir yumruq altında, bir amal uğrunda birləşdirdi.
Cəbhədə
düşmənlə üz-üzə dayanaraq düşmənə
qarşı vuruşanlar arasında 18 yaşlı məktəbi
yenicə bitirmiş əsgər də vardı, zabit də,
müəllim də, alim də...
Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent Radif Heybət oğlu Mustafayev də 21 sentyabr 2020-ci ildə
hərbi vəzifəlilərin təlim toplantısına
qatılıb, ilk gündən son günə kimi
döyüşlərdə iştirak edib. Qazi alimimizlə
müharibədən, hərbin fəlsəfəsindən və
cəbhədə yaşadıqlarından danışdıq.
- Bakı Dövlət Universitetində oxuduğum vaxt
orada Hərbi kafedra vardı. Məzun olanda leytenant
rütbəsi aldım. 2001-ci ildən
aspirantı olduğum Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasında işləyərkən2006-2007-ci illərdə
həqiqi hərbi xidmətə çağırıldım.
Cəbhə bölgəsində xidmət etdim və
baş leytenant kimi ehtiyata buraxıldım. Qanun belədir ki, müəyyən müddətdə
ehtiyatda olan hərbi vəzifəlilərin təlimləri
keçirilməlidir. 2016-cı ildə təlim
keçiriləcəyi ilə əlaqədar məlumat
verilmişdi. Ancaq o zaman
çağırılmadım. Bu dəfə
isə sentyabrın 21-də Səfərbərlik və Hərbi
Çağırış üzrə Xidmət tərəfindən
təlimlərə cəlb olunduq. Mənə
çağırış gələndə əsas iş
yerim olan AMEA Fəlsəfə İnstitutundan başqa, iki yerdə
- İdarəçilik Akademiyasında və Bakı Dövlət
Universitetində dərslərim vardı. Üstəlik,
2020-ci ildən elmlər doktorluğu mövzumun planını
hazırlamaqda idim. Müvafiq rəhbərliyə
bildirdim ki, təlimə çağırılmışam və
beləcə, ordumuza qoşuldum. Həqiqi
hərbi xidmətimdə motoatıcı tağım komandiri
olsam da, bu dəfə məni artilleriya qoşununda
tağım komandiri təyin etmişdilər. Cəbhə xəttinə gətirildiyimiz
günün səhərisi müharibə başladı.
Bundan sonra mən də digər cəbhədaşlarımla
birlikdə döyüşlərə qatıldım, verilən
tapşırıqları mümkün qədər vaxtında
və dəqiqliklə icra etməyə
çalışdım.
-
Müharibə adını eşidib, haqqında oxuyub, görmədiyimiz
bir məfhum idi. Siz - 1990-cı illəri
görmüş insanlar belə əminəm ki, bu miqyasda
müharibə görməmişdiniz. Bir
filosof kimi soruşsaq, nədir müharibənin fəlsəfəsi?
- Bəli,
haqlısınız ki, biz müharibəni kinolarda
görmüş, kitablarda oxumuşduq. Ancaq əsl
müharibə onlardan qat-qat dəhşətli, qat-qat
ağırdır. Orda keçmiş,
mülkidəki həyat tamamilə unudulur. Sanki elə bil həmişə bu döyüşlərin
içərisində olmusan. Ən əsası isə
müharibədə hər kəsi bir amal birləşdirir:
döyüş tapşırığını düzgün
yerinə yetirmək və yalnız irəliyə getmək.
Müharibə qandır, itkidir, ölümdür. Orda bir
çox şeylər kimi cəsədlər də
görürdük. Heç də həmişə
belə bir şəraitə düşmədiyimdən, bir
ziyalı kimi insanların ölümünə şahid olmaq,
cəsəd görmək mənə çox ağır idi.
Ancaq 1990-cı illərin acı xatirələri
zehnimdə canlandıqca, qarşımdakı mənzərəyə
fərqli baxmağa başladım, çünki bu
savaşımızla haqq-ədalətin öz yerini
tutduğunu anlayırdım.
-
Müharibənin ilk günlərində adaptasiya prosesi necə
getdi, yoxsa heç vaxt qalmadı adaptasiyaya?
-
Doğrusunu deyim ki, adaptasiyaya macal olmadı. Dediyim
kimi, mən artilleriya batareyasında idim. Səfərbərlikdən
gəldiyimiz üçün ilk vaxtlar, daimi heyətdən fərqli
olaraq, nəyi necə edəcəyimizi aydın bilmirdik. Ancaq əvvəlcə öz-özümə verdiyim
qərar bu oldu ki, ilk növbədə, peşəkarlara mane
olmaq lazım deyil. Çünki orada kadr
heyətindən olan zabitlər, hərbçilər nə
etdiklərini yaxşı bilirdilər. Səfərbərlikdən
gedən bizlərin onlara ən mühüm dəstəyi isə,
məsələn, mərmilərin yüklənməsi,
yüklərin boşaldılması və ən
başlıcası, gecə naryadlarının təşkil
edilməsi kimi işlər idi. Elə ilk
gündən səfərbərliklə gəlmiş
ixtisaslı topçular daimi heyətə qoşuldular. Daimi heyətin peşəkarlığı elə ilk
gündə göstərdi. Tezliklə,
artilleriya baxımından da düşmən üzərində
ciddi üstünlüyümüzün şahidi olduq.
- Cəbhədə
özünüzlə "müəllim və alim Radif
Mustafayev" kimi də
qarşılaşırdınızmı?
- Hərdən
olurdu (gülürük). Aydındır ki,
orduda əsas olan yaş deyil, rütbədir. Məndən neçə yaş kiçik zabitlərimiz
vardı ki, rütbəcə böyük idilər. Arada özümü onlarla müəllim kimi
danışan, hansısa izahatlar verən yerdə
"yaxalayırdım". Ancaq bizim xalqımızda
"müəllim", "alim" adına
qarşı çox böyük ehtiram, sayğı var. Bunu
orda da gördüm. Sağ olsunlar, hər biri bu adların
hörmətini saxlayırdılar. İşğalçılardan
qalmış kitabları, sənədləri hamı gətirib
mənə verirdi. Təbii ki, erməni
dilində olanları deyil, rus dilindəkilərə xeyli nəzər
saldım. Gördüm ki, erməni
faşistlər necə saxta, uydurma, çirkin iddialarla öz
nəsillərinin, gənclərin beynini zəhərləyiblər.
- Nələr
yazılmışdı o kitablarda?
- Təsəvvür
edin ki, mədəniyyətimizdən, mətbəximizdən
tutmuş, tariximizə, torpaqlarımıza qədər hər
şeyi öz adlarına çıxıblar. Maraqlıdır
ki, adları belə dəyişməyiblər. Məsələn, ermənicə və ya rusca
qarşılığını yaza biləcəkləri təqdirdə
"çubuq", "küftə" kimi Azərbaycan
sözlərini işlətmələri diqqətimdən
qaçmadı. Yaxud, onların mövqelərini
ələ keçirəndən sonra konservləşdirilmiş
yeməklərini görürdük. Baxırdıq
ki, üstünə yazılıb "piti". İçinə baxırsan ki, bəli, bizim pitidir.
Ya da bizim dolmanın üstünə
"tolma" yazıblar, guya olub "ermənicə".
Qalın kitablar vardı ki, bircə yerində də
Azərbaycan, azərbaycanlılar haqqında normal ifadə
yazılmamışdı.
-
Oraları necə gördünüz, nə kimi mənzərələr
vardı?
-
Çox gözəl: təbiətiylə, havasıyla, suyuyla əsl
cənnətdir. Ancaq təəssüf ki, erməni
vandalları çox yeri bərbad günə qoyublar. Cəbrayılda, Füzulidə salamat tikili
saxlamayıblar. Xocavənddə - ermənilərin yaşayışı
olan yerlərdə isə binalar, evlər əsasən hərbiləşdirilmişdi
deyə, az-çox abadlıq vardı. Çox
sevinirəm ki, dövlətimiz oralarda sürətlə
quruculuq işləri aparmağa başlayıb. Hətta bununla əlaqədar maraqlı bir hadisə
gəldi başımıza. Deməli,
döyüşlərdən sonra bir evdə qalırdıq.
Bir gün bizimkilər gəldilər ki, bu evdən
çıxın, burdan yol çəkirik, sizi başqa yerə
köçürəcəyik. Onda öz aramızda
zarafatlaşıb gülüşürdük ki, bir ev tapmışdıq, o da plana
düşdü. Təbii ki, bütün bunlara
şahid olmaq, bu fərəhli prosesin bir parçasına
çevrilmək insanda böyük qürur hissi yaradır.
Hər bir azərbaycanlı kimi məni də
Qarabağ münaqişəsi daima narahat edirdi. Axı mən bir ziyalı, vətəndaş olmaqla
yanaşı, həm də valideynəm. Hərdən
söhbət düşəndə deyirdim ki, nolaydı, bu məsələni
biz həll edəydik, övladlarımıza qalmayaydı.
Nə yaxşı ki, belə də oldu.
-
Ordudakı, xidmət etdiyiniz hərbi hissədəki ovqatdan, mənəvi
ab-havadan danışaq...
- Hər
kəsin öz psixologiyası, fərqli mədəni-insani
mühiti var. Bu, qaçılmazdır. Lakin bizim hər birimizi
orda bir amal birləşdirmişdi: qələbə naminə
mübarizə! Böyük ruh yüksəkliyi
vardı ordumuzda. Hətta bəzən
gülməli anlar yaşayır, zarafat etməyə də
vaxt tapırdıq. Qalibiyyət duyğusu
bizə təhlükəni, ölüm qorxusunu unutdurmuşdu.
Halbuki dediyim kimi, hər an ölümlə
üz-üzə gələ bilərdik. Məsələn,
bir neçə mövqedə düşmən bizi çox
möhkəm atəşə tutdu. Hətta
Xocavəndin Tuğ kəndi uğrunda döyüşlərdə
düşmənin atdığı mərmilər, onlardan
qopan qəlpələr çox
yaxınlığımızdan keçmişdi. O məqamda
sağ qalmağımız əsl möcüzə idi. Elə anlarda yalnız Allaha ümid bağlayır,
dua edirsən. Misal üçün, mən
Allaha dua edir, özüm də daxil olmaqla ordumuz,
xalqımız, dövlətimiz üçün kömək
diləyirdim ki, bu çətin sınaqdan bizi zəfərlə,
salamat çıxartsın.
-
Mülki insanlarımızın köməyi dəyirdimi sizə?
-
Onların çox böyük köməyi olurdu. Sığınacaqlar, toplar üçün yerlər
qazmaqda mülki adamlarımız ekskavatorla köməyimizə
çatırdılar. Onlar olmasaydı, əsgərin
gücünə oraları qazmaq həm çox vaxt və
güc aparardı, həm də xeyli çətin olardı.
O insanlar isə fədakarcasına bizə kömək edirdilər.
Biri Həşimov soyadlı İlqar dayı, o
biri isə Elsevər adlı gənc idi. İlqar
dayı, yaşına baxmayaraq, bütün mövqelərimizi
qazmaqda bizə kömək etdi: ta Xocavəndin Böyük
Tağlarındakı mövqelərimizə qədər. Yadımdadır ki, bir dəfə
sığınacaq qazanda mən İlqar dayıya istiqamət
verirdim. Bir də gördüm, gözləməyim
üçün mənə işarə edir. Təəccübləndim ki, görəsən, nə
oldu birdən? Baxdım ki, torbadan dərmanını
çıxarıb içdi və yenidən işə
başladı. Yəni o insanlar çox
böyük fədakarlıq göstərirdilər. Mülki maşınlarıyla bizə mərmi
daşıyan vətəndaşlarımız da o cümlədən.
Həqiqətən də heç
üzünü görmədiyimiz, adını bilmədiyimiz
insanların bizə yolladıqları əşyaları, isti
yeməkləri, hətta məktəblilərin
yazdıqları məktubları təsirlənmədən qəbul
etmək mümkün deyildi. Biz bir daha
böyük bir millətin, yenilməz xalqın
övladları olduğumuzu dərk edib bütün
varlığımızla qələbəyəköklənirdik.
Ən başlıcası isə, hamının
qürurla hiss etdiyi azərbaycanlı olmaq duyğusu, birgə
mübarizə nəticəsində qovuşduğumuz
Qarabağlı Azərbaycan amalı oldu.
No
description available.
- Vətən
müharibəsində xidmətiniz dövlətimiz tərəfindən
medallarla qiymətləndirilib. Bir zaman həsrət
qaldığımız torpaqların adını indi həm də
medal kimi öz sinəsində görmək necə bir
duyğudur?
- Bu,
çox qəribə, sözlə ifadə olunmayacaq qədər
möhtəşəmdir. Cəbrayılın, Füzulinin,
Laçının adları həkk olunan medallarla təltif edilmişəm.
Mən özümü oraların bir parçası kimi hiss
edirəm. Cəbrayıldan olan dostuma deyirəm
ki, mən də Cəbrayıldanam. Füzulidən olan
tanışıma deyirəm, daha mən də Füzulidənəm,
Laçından olan iş yoldaşıma özümü
laçınlı kimi təqdim edirəm. Bəli,
mən artıq onların hər biri ilə həmyerliyəm.
Ən əsası isə, mən qalib xalqın nümayəndəsi,
Qarabağlı Azərbaycanın vətəndaşıyam!
Şahanə
MÜŞFİQ
525-ci qazet.- 2021.- 12 fevral.- S.10.