Nümunə sayılası insan

On səkkizinci yüzilliyin məşhur fransız filosofu, ensiklopedik zəka və böyük təfəkkür sahibi, aforizmə bənzər deyimləri ilə insan ruhunu həyəcanlandıran Helvetsi yazırdı: "Tərifə layiq olan insanları tərifləmək olduqca çətindir".

Əlisa müəllim haqqında düşüncələrə dalarkən yadıma düşən ilk fikir nədənsə elə bu oldu. Bu fikrə etiraz etmək, onun həqiqiliyini şübhə altına almaq olduqca çətindir. Doğrudan da, tərifəlayiq insanların mənəvi dünyası o dərəcədə zəngin, çoxşaxəli və mürəkkəb olur ki, ən gözəl bəlağət, ən zəngin nitq, ən qüdrətli məntiq belə həmin insanların bütün cəhət və xüsusiyyətlərini, daxili və xarici keyfiyyətlərini təfərrüatı ilə açıqlamaqda, onların tamamlanmış obrazlarını yaratmaqda aciz qalır. Buna görə də, mən haqqında söz açacağım insanı tərifləməkdən vaz keçib, onun barəsində söyləyəcəyim ürək sözlərimə heç bir rəng vurmadan oxucu diqqətinə çatdırmağa çalışacağam.

Etiraf edim ki, mən ümumiyyətlə, xatirə yazmağı xoşlamıram, ancaq bəzi hallarda istisnalara da yol verirəm. Bu, yalnız o hallarda olur ki, haqqında xatirə yazdığım insan ruhuma son dərəcə yaxın olur, qəlbimdə ona hörmət və məhəbbət yaşadıram. Məni insanın fərdi həyatından daha çox ictimai həyatı maraqlandırır. Buna görə də, mənim fikir və düşüncələrimin predmetini maraq dairəmə daxil olan insan həyatının təmtəraqlı məqamları deyil, onu yetişdirib ərsəyə çatdırmış cəmiyyət üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli olması, insan və insanlıq naminə hansı funksiyaları yerinə yetirməsi, hansı mənəviyyatın, şərəf və ləyaqətin sahibi olması maraqlandırır. Bu baxımdan fəlsəfə elmləri doktoru, professor Əlisa Əhmədov ən çox diqqətçəkən adamlardandır. Mən də bu yazımda onun haqqında danışmaq istəyirəm. Əvvəla, Əlisa müəllimin həyat yoluna qısaca da olsa nəzər yetirək.

Professor Əlisa Əhmədov Ağsu rayonunda, Çiyni kəndində doğulmuş, 1963-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini uğurla başa vurduqdan sonra yenidən doğulduğu doğma yerlərə qayıdaraq orada orta məktəbdə müəllim və tədris işləri üzrə direktor müavini işləmişdir. Lakin elmi işə olan hədsiz marağı onu yenidən Bakıya qayıtmağa sövq etmiş, geniş düşüncə tərzi, həyatı dərindən dərk etmək marağı onda ixtisasını dəyişib filosof olmaq həvəsi oyatmışdır. Qəlbində müdriklik elmi olan fəlsəfəyə yaratdığı maraq onu Azərbaycan Respublikası EA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutuna çəkib gətirmiş və o, həmin institutun əyani aspiranturasına qəbul olunmuşdur. Aspiranturanı başa vurduqdan sonra 1975-ci ilədək həmin institutda kiçik elmi işçi vəzifəsində işləmiş, 1972-ci ildə üzərində işlədiyi namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək fəlsəfə elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1975-1981-ci illərdə "Azərbaycan kommunisti"

jurnalı redaksiyasında "Fəlsəfə" şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləmişdir. Müəllimlik fəaliyyətinə üstünlük verən Əlisa Əhmədov 1981-ci ildə iş yerini dəyişərək Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin İctimai fənlər kafedrasına keçmiş və bütün sonrakı həyatını bu universitetin kollektivi ilə bağlamışdır. O, bu universitetdə baş müəllim, dosent və nəhayət, professor vəzifələrini tutmuşdur.

Mənim Əlisa müəllimlə ilk tanışlığım 1978-ci ildə, o, "Azərbaycan kommunisti" jurnalında çalışarkən baş vermişdir. Yaxşı yadımdadır, "Dialektika və müasir elmi idrak" mövzusunda bir məqalə yazmışdım. O zaman hələ filosoflar arasında bu mövzuda məqalə yazmaq dəb halını almamışdı. Respublikada fəaliyyət göstərən filosofların çox böyük əksəriyyəti öz elmi araşdırmalarını etika, estetika, tarixi materializm, qismən də fəlsəfə tarixi məsələlərinə həsr edir, daha mürəkkəb səciyyə daşıyan təbiətşünaslığın fəlsəfi problemləri, dialektik təfəkkür, elmi idrakın metodoloji məsələlərinin tədqiqinə girişmirdilər. Mən fizika və fəlsəfə ixtisasları üzrə mütəxəssis olduğumdan elmi təfəkkürün dialektikasının və təbiətşünaslığın fəlsəfi problemlərinin qovşağında yazılmış məqaləmi o dövrdə prioritet jurnallardan sayılan "Azərbaycan kommunisti" jurnalında çap etdirməyi qərara aldım. Həcmcə böyük olan məqaləmi götürüb jurnalın redaksiyasına getdim.

Bunu da deyim ki, adı çəkilən jurnalda məqalə çap etdirmək o qədər də asan deyildi. Jurnalda gedən məqalələr Mərkəzi Komitənin nəzarəti altında olub, ideoloji şöbənin icazəsi ilə çap olunurdu.Mənə lazım olan otağın qapısını açıb içəri girdikdə stol arxasında cavan, sifətindən nur yağan bir adamın oturduğunu gördüm, Əlisa müəllim olduğunu soruşduqda " bəli" cavabını eşidib ona yaxınlaşdım. Düzü, onu birinci dəfə görürdüm. Respublikada , xüsusilə Bakıda fəaliyyət göstərən filosofların əksəriyyətini yaxşı tanıyırdım . Halbuki Əlisa müəllimi birinci dəfə görürdüm.Özüm Bakı Dövlət Universitetində Müdafiə Şurasının elmi katibi olduğum halda onu tanımamağıma təəccüb qalmışdım. Tanış olduq, məni tanıdığını söylədi və məlum oldu ki, namizədlik dissertasiyasını Bakı Dövlət Universitetində deyil, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda müdafiə etmişdir. Məqaləmi təqdim edəndə onun adına diqqətlə baxıb: "Maraqlı, aktual ,həm də mürəkkəb mövzudur" - dedi. Dediklərinə: "Siz təbiətşünas filosof olduğunuz üçün bu qəbildən olan mövzular sizin ruhunuza daha yaxın olmalıdır" sözlərini də əlavə etməyi unutmadı. Məqaləm tezliklə jurnalda çap olundu və mən Əlisa Əhmədovun timsalında özümün yeni həmkarımı və dostumu tapdım.

Əlisa müəllim 2000-ci ildə mürəkkəb bir fəlsəfi problem üzrə doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək fəlsəfə elmləri doktoru alimlik dərəcəsinə layiq görüldü. Tezliklə professor attestatını da aldı.Bizim həyat yollarımız yenidən kəsişdi: bu dəfə Bakı Dövlət Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən və fəlsəfə elmləri doktoru alimlik dərəcəsi verən Dissertasiya Şurasında.Yüksək insani keyfiyyətlərini və elmi məhsuldarlığını nəzərə alıb, onun Dissertasiya Şurasının üzvlüyünə namizədliyini irəli sürdüm və Şuranın sədri, mərhum akademik Fuad Qasımzadə də mənim fikrimlə razılaşdı. Beləliklə, professor Əlisa Əhmədov 2001- 2003 və 2006-2008-ci illərdə Dissertasiya Şurasında onun üzvü kimi fəaliyyət göstərdi. Qeyd edim ki, alimin əsl siması özünü Dissertasiya Şurasında etdiyi çıxışlarda , yazdığı monoqrafiya və məqalələrin sanbalında və tələbə audito-riyasında oxuduğu mühazirələrdə göstərir.Əlisa müəllimin hər üç istiqamətdə fəaliyyəti təqdirəlayiq olmuşdur.O, zahirən sakit, mülayim adamdır, ətrafındakı insanlarla xoş münasibət qurmağı və bu münasibəti sabit saxlamağı bacarır. Onun Dissertasiya Şurasındakı çıxışları həmişə özünün aydınlığı, problemə nüfuz edə bilməsi, konkretliyi ilə fərqlənir.

Rəsmi opponent kimi çıxış etdiyi hallarda obyektivliyi , problemə düzgün yanaşa bilməsi ilə diqqəti cəlb edir.Dissertasiya işi haqqında özünün arzu və istəklərini , tənqidi mülahizələrini prinsipiallıqla söyləməyi məharətlə bacarır.

Bir alim kimi onun adı respublikanın elmi ictimaiyyətinə yaxşı tanışdır. "Gözəlliyin keşiyində", "Mənəviyyat, gözəllik, tərbiyə", "Estetiklik və etikliyin qarşılıqlı münasibəti" , "Kulturologiya" ,"İdrak haqqında", "Nizami Gəncəvinin hikmət dünyası" adlı monoqrafiya və kitabları , müxtəlif toplularda və jurnallarda dərc edilmiş 100-ə yaxın elmi məqaləsi onun alim qələminin gözəl məhsullarıdır. Əlisa müəllimin bir neçə məqaləsi Türkiyə Respublikasının sanballı elmi jurnallarında dərc edilmişdir.Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü olan professor Əlisa Əhmədov 70-ə yaxın qəzet məqaləsinin müəllifidir. Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetində 40 illik fəaliyyəti onun müəllimlik isteda-dından, zəngin və hərtərəfli biliyini tələbələrə məharətlə çatdıra bilmək qabiliyyətindən xəbər verir. Tələbələr onu ürəkdən sevir və həmişə hörmətini saxlayırlar.

Mən imkandan istifadə edib, onun daha böyük və vacib bir keyfiyyətindən - insanlıq keyfiyyətindən danışmaq istərdim. O, mülayim, sadə, sakit, ünsiyyət qurmağı bacaran, yersiz mübahisə etməyən, hər bir insana məhəbbətlə yanaşan, yaxşını yamandan fərqləndirə bilən, ona kömək üçün müraciət edən hər kəsə qanun və ədalət prinsipləri daxilində kömək əlini uzadan bir insandır. Mən hər dəfə Əlisa müəllim haqqında düşünəndə Zərdüşt peyğəmbərin tarixin mülkiyyətinə çevrilmiş bir cümləsi yadıma düşür: "İnsanın fikri də, nitqi də, əməli də xeyirxah olmalıdır". İlahi Əlisa müəllimi sanki Zərdüşt peyğəmbərin sözlərini təsdiqləmək üçün yaratmışdır. Onun fikri də, sözləri də, əməlləri də insanda xeyirxahlığın nə olduğunu görməyə imkan verir. Heç bir metaforaya yol vermədən demək istəyirəm ki, Əlisa müəllimin insanlığı cəmiyyətə nümunə ola biləcək bir keyfiyyətdir. Professor Əlisa Əhmədov kimi ali insanlar cəmiyyətimizdə yaşayan sadə adamlar yox, millətin unikal sərvətləridir. Mənəvi dəyərlərin deqradasiyaya uğradığı hazırkı zamanda biz Əlisa müəllim kimi insanları yüksək tutmağı, onlara hörmət və sevgi ilə yanaşmağı bacarmalıyıq.

Əlisa müəllimin insanlığa nümunə ola biləcək mənəvi dəyərləri çoxdur. Təsadüfi deyil ki, cəmiyyətimiz və elmi ictimaiyyət onu yüksək qiymətləndirir. Əlisa müəllim 2006-cı ildə Beynəlxalq Dinlərarası və Dünya Sülh Federasiyasının təsis etdiyi "Sülhməramlı səfir" diplomuna, 2012-cı ildə Azərbaycan Kütləvi İnformasiya Vasitələri İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Rəyasət Heyətinin qərarı ilə "Qızıl qələm" media mükafatı laureatı adına, 2013-cü ildə "Avropa Nəşr Mətbu Evi"nin təsis etdiyi "Ən yaxşı vətənpərvər tədqiqatçı alim" qızıl medalına, 2016-cı ildə "Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanına layiq görülmüşdür.

Ə.Əhmədov respublikamızda fəlsəfə ixtisası üzrə elmi kadrların hazırlanmasında səmərəli fəaliyyət göstərmiş, bir neçə doktorantın və dissertantın elmi rəhbəri olmuşdur.

Əlisa müəllimin həyat devizi belədir: yarat-yaşa. Bu insan yarada-yarada yaşayır, yaşaya-yaşaya yaradır. Onun yaşadığı ömür şərəfli ömürdür, çünki bu ömür elmə və təhsilə, mənəvi mədəniyyətimizin, ictimai şüurumuzun inkişafına həsr olunmuşdur.

Mən fəlsəfə elmləri doktoru, professor Əlisa Əhmədov haqqında mülahizələrimi tamamlayaraq bu böyük insana, tanınmış alimə, fədakar filosofa, elimizi, torpağımızı ürəkdən sevən böyük vətəndaşımıza möhkəm cansağlığı, elmi-pedaqoji fəaliyyətində daha böyük uğurlar arzulayıram.

Əziz MƏMMƏDOV

525-ci qəzet.- 2021.- 12 fevral.- S.13.