Nəsirəddin Tusinin yubileyinə həsr olunmuş elmi konfrans keçirilib

 

AMEA Naxçıvan Bölməsində böyük Azərbaycan alimi və mütəfəkkiri Məhəmməd Nəsirəddin Tusinin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş elmi konfrans keçirilib.

 

 AMEA Naxçıvan Bölməsinin mətbuat xidmətindən, "İki sahil"ə verilən məlumata görə, bölmənin sədri, akademik İsmayıl Hacıyev konfransı giriş sözü ilə açaraq Nəsirəddin Tusi yaradıcılığına nəzər salıb. Alim bildirib ki, elmin 20-dən artıq sahəsində olduqca zəngin fundamental tədqiqatların müəllifi olan Məhəmməd Nəsirəddin Tusi 200-dən artıq elmi əsərin müəllifidir. Qeyd olunub ki, alimin tərtib etdiyi astronomik cədvəllər, yeni bir qitənin mövcudluğu ilə bağlı bildirdiyi proqnoz 256 şəhərin coğrafi koordinatlarını verməsi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu gün 820 illik yubileyi keçirilən böyük Azərbaycan alimi həm humanitar, həm dəqiq elmlər sahəsində olduqca mühüm əsərlərin müəllifidir, onun tarix, hüquq, fəlsəfə, əxlaq normaları, tibb, riyaziyyat, astronomiya, fizika digər sahələrdə ərsəyə gətirdiyi əsərlər əhatə etdiyi mövzular tədqiqatların genişliyi ilə seçilir. Akademik vurğulayıb ki, dahi mütəfəkkir Nəsirəddin Tusi dövlətçilik tarixi ilə bağlı ilk fikir söyləyən elm xadimlərindən biridir.

 

Daha sonra bölmənin Təbii Ehtiyatlar İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini, kimya elmləri doktoru Bayram RzayevBəşəri düha Nəsirəddin Tusinin həyatı fəaliyyətindən bəzi epizodlarmövzusunda məruzə edib.

 

Dahi Azərbaycanlı mütəfəkkirin həyatı elmi fəaliyyəti haqqında məlumat verən məruzəçi bildirib ki, bu elm fədaisi hələ uşaq yaşlarından yüksək əqli keyfiyyətləri çalışqanlığı ilə fərqlənmiş, biliklərini daha da dərinləşdirmək üçün dövrünün tanınmış elm mərkəzlərində təhsil almışdır. Qeyd olunub ki, hələ gənc yaşlarından elmə, biliyə göstərdiyi həvəs Tusinin görkəmli alim, filosof bacarıqlı dövlət xadimi kimi formalaşmasına səbəb olmuşdur. Məruzədə N.Tusinin həm alim, həm ictimai xadim kimi fəaliyyətindən bəhs olunmuş, müasirlərinin alim haqqındakı bəzi fikirlər diqqətə çatdırılmışdır.

 

Ordubad şəhərində yaşayan Tusi nəslinə aid epiqrafik məlumatlarmövzusunda məruzə edən AMEA Naxçıvan Bölməsinin Tarix, Etnoqrafiya Arxeologiya İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Hacıfəxrəddin Səfərli orta əsr Azərbaycan mədəni mühitinin yetirməsi olmuş Nəsrəddin Tusinin nəsil şəcərəsi haqqında məlumat verib. “Nəsirəddin Tusinin sələflərinin õələflərinin Həmədan, Marağa, Naõçıvan, Ordubad başqa şəhərlərdə yaşaması tariõşünaslığımızda təsdiq qəbul olunan faktlardandır”, - söyləyən alim bildirib ki, tədqiq olunan bir sıra qaynaqlarda, o cümlədən müsəlman åpiqrafikası  abidələrində Nəsiri Tusi adı ilə õatırlanan bu nəslin nümayəndələri orta əsrlərdə böyük nüfuza malik olmuş, dövlət idarəçiliyində mühüm vəzifələr tutmuşlar.

 

Professor H.Səfərli Ordubad şəhərində bu günədək qalan bir nåçə müsəlman kitabəsində Tusi nəslinin adının, eləcə həmin nəslin nümayəndələri ilə bağlı bir sıra åpiqrafik faktların mövcudluğunu konfrans iştirakçılarının diqqətinə çatdırıb. Qeyd olunub ki, bu nəslə mənsub insanların böyük bir qismi orta əsrlər zamanı Ordubad şəhərində onun yaõınlığında yårləşən Vənənd kəndində yaşamış hazırda da burada yaşamaqdadırlar.

 

Konfransda bölmənin İncəsənət, Dil Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru dosent Ramiz QasımovunŞair ədəbiyyatşünas Nəsirəddin Tusimövzusunda məruzəsi dinlənilib. Məruzəçi N.Tusinin bacarıqlı elm ictimai xadim olmaqla yanaşı, həmçinin  çox incə şairlik istedadına sahib olduğunu, yazdığı bədii nümunələrin fəlsəfi, didaktik, nəsihətamiz məzmunu ilə seçildiyini bildirib. N.Tusi yaradıcılığında Şərq şeirinin bütün xüsusiyyətlərinin təcəssümünə, söz fikirlərin biri-birini tamamlamasına diqqət çəkən tədqiqatçı onun yaradıcılığının şedevrlərindən hesab olunanƏxlaqi-Nasiriəsəri ilə bağlı da yığcam məlumat verib. Əsərin adınınOxunması zəruri olan kitabların siyahısı”nda olduğunu qeyd edən R.Qasımov onun cəmiyyətin maariflənməsində daşıdığı önəmdən bəhs edib.

 

Sonra Naxçıvan Bölməsi Batabat Astrofizika Rəsədxanasının direktoru, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Qulu Həziyev Nəsirəddin Tusinin astronomik irsi haqqında məruzə edib. Məruzədə qeyd olunub ki, Tusinin XIII əsrdə astronomiya elmində əldə etdiyi elmi nəticələr həmin dövrdə astronomik bilikləri inkişaf etdirməklə yanaşı, bu elmin sonrakı inkişafında da çox mühüm rol oynayıb. N.Tusinin rəhbərliyi ilə yaradılmış Marağa  rəsədxanası dövrünün ən qabaqcıl elm ocaqlarından biri olmuş, burada görkəmli alimin rəhbərliyi ilə astronomiya riyaziyyat sahəsində aparılan tədqiqatların nəticələri sonralar Şərqdə Avropada geniş tətbiq edilmişdir. Məruzəçi vurğulayıb ki, dünyanın əksər tanınmış rəsədxanalarında istifadə olunan cihazların əksəriyyəti məhz N.Tusinin rəhbərliyi ilə Marağa rəsədxanasında hazırlanmış cihazların prototipidir.

 

Məruzə əsnasında Marağa rəsədxanası, orada istifadə olunmuş bəzi cihazlar alimin elmə gətirdiyi yeniliklərdən ibarət slayd nümayiş etdirilib.

 

 

525-ci qəzet.- 2021.- 19 fevral.- S.15.