Təhsildə müasirləşməyə
mühüm töhfə - "Rəqəmsal
bacarıqlar" layihəsi
Son
illərdə təhsil sahəsində aparılan islahatlar,
yeniliklər rəqabətli, müasir səriştə və
bacarıqlara malik təhsilalanların, dövrün mövcud
çağırışlarına adekvat cavab verən mütəxəssislərin
hazırlanmasında əhəmiyyətli faktora çevrilir.
Bu
baxımdan, bəhs olunan hədəflərə çatmaq
üçün "Azərbaycan Respublikasında təhsilin
inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"
çərçivəsində son illər ölkəmizin
ümumi təhsil sistemində uğurla tətbiq edilən
"Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsinin rolu
danılmazdır. "Rəqəmsal
bacarıqlar" layihəsinin təhsil prosesində müasir
informasiya texnologiyalarının tətbiqi baxımından əhəmiyyəti
getdikcə artır. Bu layihə şagirdlərin
gələcəyi üçün yararlı olan alqoritmik
düşüncə və məntiqin inkişafına, yeni
texnologiya və rəqəmsal bacarıqları təcrübədə
öyrənməyə, proqramlaşdırmanın sirlərinə
bələd olmağa imkan yaradır.
"Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsinin rəhbəri
Nilufər Rəhimovanın sözlərinə görə, bu
gün informasiya cəmiyyətinin və rəqabətədavamlı
yüksək texnologiyalı milli iqtisadiyyatın
yaradılması bir sıra ölkələrin dövlət
siyasətinin əsas istiqamətinə çevrilib. Belə ki,
artıq informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT)
sahəsi inkişafın ən önəmli amili kimi
çıxış etməkdədir. Bunu
nəzərə alaraq, son illər ölkəmizdə digər
sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsinin də
informasiyalaşdırılması sürətli inkişaf
dövrünü yaşayır. Prezident İlham
Əliyevin imzaladığı "Azərbaycan 2030:
sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər" sənədində
əsas istiqamətlərdən biri də məhz dünyada
artan rəqabətə hazır olmaq üçün yüksək
rəqabətli insan kapitalının
formalaşdırılmasıdır: "Bunun
üçün isə XXI əsrin tələblərinə
uyğun müasir təhsil və innovasiyaları təşviq
edən münbit şərait əsas cəhətlərdir. Təhsil sistemində gənc nəsli gələcək
rəqəmsal texnologiyalar dövrünə hazırlamaq
üçün onlara məktəb yaşından rəqəmsal
səriştələrin aşılanmasına diqqət
yetirilməlidir. Qeyd olunanları rəhbər
tutaraq, "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi çərçivəsində
uşaqların məktəb yaşlarından alqoritmik
düşüncə, məntiqi təfəkkür, layihə
qurmaq bacarıqlarını inkişaf etdirməyə, eləcə
də onlara proqramlaşdırma əsaslarını
aşılamağa çalışırıq".
N.Rəhimova
bildirib ki, 2017-2018-ci tədris ilindən etibarən təhsilalanların
İKT bacarıqlarına dərindən yiyələnməsi,
onların informasiya məkanında məqsədyönlü fəaliyyətinə
nail olunması, rəqabətqabiliyyətli və məntiqi
düşüncə tərzinə malik şəxslər kimi
formalaşmasını təmin etmək məqsədilə
ümumtəhsil məktəblərində "Rəqəmsal
bacarıqlar" layihəsinin tətbiqinə
başlanılıb. Layihə artıq dörd
ildir ki, Təhsil Nazirliyi və "Alqoritmika" beynəlxalq
təhsil şirkətinin birgə əməkdaşlığı
çərçivəsində reallaşdırılır.
İlkin olaraq, layihə Bakı şəhərində
45 məktəbdə 5-ci sinif üzrə 65 min şagirdi əhatə
edib. 2018-2019-cu tədris ilində ölkə
üzrə daha 73 məktəbdən 26 min şagird layihəyə
cəlb olunub. 2019-2020-ci tədris ilində isə layihə
artıq ümumi 123 məktəb üzrə 70 min IV, V, VI və
VII sinif şagirdlərini əhatə edib: "Cari tədris
ilinin statistik göstəricilərinə əsasən bildirim
ki, ölkə üzrə layihənin əhəmiyyətini,
uğurlu tətbiqini, eləcə də ictimaiyyət tərəfindən
müsbət qarşılanması nəzərə
alınaraq, layihənin əhatə dairəsi həm
coğrafi, həm də müəllim və şagird sayı
baxımından genişləndirilib. Hazırda "Rəqəmsal
bacarıqlar" layihəsi Bakı, Sumqayıt, Gəncə,
Şəki, Şirvan, Şamaxı, Lənkəran, Biləsuvar,
Mingəçevir şəhər və rayonları üzrə
222 məktəbdə tətbiq edilir və 120 minədək
II-IX siniflər üzrə Azərbaycan və rus bölmələrinin
şagirdlərini əhatə edir. "Alqoritmika"
beynəlxalq təhsil şirkətinin peşəkar metodist və
məzmun heyəti tərəfindən yeni üsullar və ən
innovativ metodlardan istifadə etməklə hazırlanan proqram
bu sahə üzrə ən yaxşı təcrübələri
özündə birləşdirir. Proqram fərdi
təlim, nəzəriyyə və tətbiqi yanaşma, fənlərarası
əlaqə və motivasiyanın artırılması prinsiplərinə
əsaslanır. 2020-2021-ci tədris ilindən etibarən
layihə çərçivəsində təhsil alan VII, VIII və IX sinif şagirdlərinə
artıq yüksək səviyyəli "Python"
proqramlaşdırma dili üzrə dərslər
keçirilir. Bütün məktəblərdə
dərslər zamanı şagird və müəllimlər tərəfindən
istifadə olunan rəqəmsal sistemin uğurlu tətbiqi
üçün İKT infrastrukturunun əhəmiyyətli dərəcədə
təkmilləşdirilməsi işləri həyata
keçirilib, Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə
sürətli çıxış təmin olunmuşdur".
Onun dediyinə görə, bu illər ərzində məktəblərdə
layihə çərçivəsində informatikanın yeni
formatda tədrisi ilə yanaşı, müxtəlif yaş
qrupları üzrə şagirdlər üçün həm
beynəlxalq, həm də yerli müsabiqələr və tədbirlər
keçirilib.
Məsələn, 2019-cu ildə ölkədə
layihə çərçivəsində "Kod
saatı" qlobal hərəkatı üzrə irimiqyaslı
tədbirlər həyata keçirilib. Tədbirlərə
qatılan 3 mindən çox şagird "Scratch" -
xüsusi yaradılmış vizual proqramlaşdırma
mühitində məsələləri həll etmək
imkanı əldə edib. "Kod
saatı" hərəkatının məqsədi şagirdləri
proqramlaşdırmanın maraqlı, asan və əlçatan
olması barədə məlumatlandırmaq olub.
Çoxsaylı beynəlxalq müsabiqələr və tədbirlərlə
yanaşı, layihə çərçivəsində ötən
ilin dekabr ayında proqramlaşdırma və riyaziyyat üzrə
"Qış onlayn yarışı" təşkil olunub:
"Ölkə üzrə ümumi təhsil müəssisələrinin
8-15 yaş arası məktəbliləri üçün nəzərdə
tutulan yarışma şagirdlərin asudə vaxtlarını
səmərəli və əyləncəli keçirməsi,
eyni zamanda, proqramlaşdırma və riyaziyyat üzrə
bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi məqsədi
daşıyıb. Ümumilikdə yarışa
bütün bölgələrdən 18 minə yaxın
şagird qoşulub. Bu tip yarış və müsabiqələrdə
şagirdlər biliklərini möhkəmləndirməklə
yanaşı, yaradıcılıq bacarıqlarını da fəal
şəkildə nümayiş etdirirlər".
N.Rəhimova
qeyd edib ki, layihənin əsas məqsədi olan
"İnformatika" fənninin tədrisinin təkmilləşdirilməsi
və fənnin tədrisində yeni yanaşmanın tətbiqi
şagirdlərdə analitik düşüncə tərzi, məntiqi
təfəkkür, XXI əsr bilik və bacarıqları,
kodlaşdırma, təşəbbüs göstərmə,
müstəqil və komandada çalışma kimi vərdiş
və səriştələrin inkişafına nail oluruq. Gələcək
nəslin hərtərəfli inkişafı və onların
bilik və bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi
bu günün təhsilindən asılıdır: "Bu illər
ərzində müşahidəmizə əsasən deyə
bilərik ki, layihədə iştirak edən şagirdlər
yüksək texnoloji ixtisaslara daha çox maraq göstərir.
Şagirdlər arasında keçirilən
sorğuları və müsahibələri təhlil etdikcə,
onlar tərəfdən marağın artırılmasında
layihənin rolunun böyük əhəmiyyət kəsb
edildiyi ortaya çıxır. Layihə təhsilalanlara
yeni texnologiya və rəqəmsal bacarıqları təcrübədə
öyrənməyə, proqramlaşdırmanın sirlərinə
bələd olmağa imkan verir. Onlar təkcə
proqramlaşdırmanı deyil, biliyin təcrübədə tətbiqi
bacarıqlarını da öyrənirlər.
Şagirdlər tərəfindən informatika fənni
üzrə yeni məzmunun mənimsənilməsində müəllimlərin
rolu danılmazdır. Hazırda 13 mindən çox müəllim heyəti
120 minə yaxın Azərbaycan və rus bölmələrində
təhsil alan II-IX sinif şagirdinə
informatika fənnini yeni formatda tədris edir. Müəllim heyəti
tədris ili ərzində peşəkarlıq
səviyyələrinin təkmilləşdirilməsi və
layihə çərçivəsində tədris olunan məzmunun
öyrədilməsi məqsədilə, mütəmadi təlim
və vebinarlara cəlb olunur. Onu da qeyd etmək
lazımdır ki, müəllimlərin keyfiyyət göstəriciləri
ildən-ilə artır".
O bildirib
ki, yeni tədris ilinin başlanması qərarının elan
edilməsinə qədər layihə üzrə hər iki
formatda tədris üçün hazırlıq işləri
aparılıb. Həm ötən ilin mart
ayından etibarən uğurla başladığımız
onlayn tədris formatı, həm də adi - ənənəvi
formada. Məsafədən tədrisə
davam etmək üçün layihə çərçivəsində
bir sıra işlər aparılıb. Şagirdlərin
tədrisini distant formatda təşkil etmək
üçün layihənin platforması yeni formata
uyğunlaşdırılıb. Platforma
şagirdlər üçün daha əlçatan olması
üçün sadələşdirilib, hər dərsə uyğun
nəzəri materiallardan ibarət ətraflı təqdimat və
video izahlar platformada yerləşdirilib. Bu
da şagirdlərin mövzuları daha dərindən mənimsəməsinə
kömək olub. Həmçinin, layihənin müəllimləri
üçün distant formada tədrisin aparılmasına dəstək
məqsədi ilə əlavə vebinarlar təşkil olunub:
"Qeyd etmək istərdim ki, pandemiya ilə bağlı vəziyyətə
baxmayaraq, planlaşdırıldığı kimi, layihənin
yeni tədris ilində əhatəsi genişləndirildi. Cari tədris ilində layihəyə 100 yeni məktəb
qoşuldu. Yeni məktəblərdə
layihənin tətbiqi prosesinin düzgün qurulması və
mərhələli icrası məqsədilə mütəmadi
görüşlər təşkil olundu. Eyni
zamanda, dərs proqramları təkmilləşdirilmiş,
şagirdlər üçün platformada əks olunan
materialların daha dərin səviyyədə mənimsənilməsinə
imkan verəcək yeni alətlər
hazırlanmışdır. Layihə
çərçivəsində keçirilən dərslərdə
şagirdlərin daha da fəal olmasını təmin etmək
məqsədilə məktəblərə təhlil
hesabatları təqdim edilir. Təhlil sənədində
əks olunan göstəricilərə əsasən məktəblər
şagirdlərin fəaliyyətini izləyə və
vaxtında yaranmış çətinlikləri aradan
qaldıra bilərlər. Şagirdlərin
fəallığında artım müşahidə olunur.
Şagirdlərin vahid platforma üzərindən layihə
üzrə fəaliyyətlərinin davam etdirilməsi
üçün "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsinin
platformasını "Virtual məktəb" portalına
inteqrasiya etdik. Layihə üzrə əyani və
distant dərslərlə yanaşı, həm Azərbaycan, həm
də rus bölmələri üçün teledərslərin
yayımı da davam etdirilir. Bu günə
qədər layihə çərçivəsində 280-dən
çox teledərs efirə gedib. Qeyd edim
ki, hazırda layihə çərçivəsində tədris
olunan məzmun üzrə dərsliklərin elektron dərslik
portalına yerləşdirilməsi üzrə işlər
aparılır. Ümumilikdə qeyd edim ki,
"Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsinin tətbiq
olunduğu məktəblərin müəllim və şagirdləri
yeni distant formada dərslərin keçirilməsinə daha
asan adaptasiya olublar".
N.Rəhimovanın sözlərinə əsasən,
hazırda layihənin genişləndirilməsi istiqamətində
planlaşdırma işləri aparılır, strateji məsələlər
müzakirə olunur və hədəflər müəyyən
edilir. Belə ki, cari ilin pilot II və IX siniflərində
layihə rus bölməsinin şagirdləri üçün
tədris olunurdu, növbəti tədris ilində isə bu iki
sinif üzrə Azərbaycan bölməsinin şagirdləri
də layihəyə qoşulacaq. Mövcud
məktəblərdə siniflərin sayının
artırılması ilə yanaşı, artıq layihəyə
qoşulan 9 şəhər və rayonlarla məhdudlaşmırıq,
informatika fənninin tədrisində yeni yanaşmanı yeni
bölgələrdən olan daha çox məktəblərdə
tətbiq etməyi planlaşdırırıq. Pandemiya ilə bağlı vəziyyətə
uyğun olaraq, şagirdlər üçün beynəlxalq səviyyəli,
eyni zamanda, milli yarışların təşkili, müəllimlər
üçün beynəlxalq seminar və təlimlərdə
iştiraklarının təmin olunması nəzərdə
tutulur.
Sevinc QARAYEVA
525-qəzet.- 2021.- 24 fevral.- S.17.