Dağlar
Yusif Əfəndi: "Şəhidlərimizə çox həsəd
aparmışam"
"Müqəddəs
müharibədə şəhid olan qazanır, sağ qalan isə
yaşamağa məhkum olur"
Müsahibimiz
istedadlı teatrşünas, Vətən müharibəsinin
iştirakçısı Dağlar Yusif Əfəndidir.
Ötən
il magistratura təhsilini tamamlayan Dağlar hərbi xidmətə
yola düşmüşdü.
İki
ayın əsgəriykən Vətən müharibəsinin
iştirakçısı oldu və iyunun 24-də "Kəlbəcərin
azad edilməsinə görə" medalıyla təltif
olundu.
Bu
günlərdə tərxis olunan Dağlarla
görüşüb müharibə xatirələrini
bölüşdük:
***
-
Dağlar bəy, müharibəyə necə
qatıldınız?
- Hələ
hərbi xidmətə getməzdən öncə dostlarıma
müharibə olacağını və mənim də
müharibəyə getdiyimi deyirdim. Halbuki hələ iyulun
2-si idi. Müharibə isə sentyabrda oldu. Onu deyim ki,
müharibənin olmasını, Qarabağ probleminin həllini
mən çox arzulayırdım. Çünki
torpaqlarımızın itirilməsi şüuraltı olaraq
sanki bütün xalqımızda məğlubluq
psixologiyası yaratmışdı. Bu, hər şeydə
özünü göstərirdi.
Əvvəlcə
Gəncəyə getdim. Hələ 10 gün idi xidmətə
başlamışdım, Tovuz hadisələri başladı və
general Polad Həşimov şəhid oldu. Onda nəinki, hərbidə,
bildiyimə görə, mülkidə də döyüş,
müharibə ab-havası yaranıb. Biz də çox gərgin
məşqlər, hazırlıqlar keçirdik. Sentyabrın
12-də Daşkəsənə getdim. Ordakı məşqlərdən
sonra da sentyabrın 24-də qalxdıq posta. O post erməni
postlarıyla üz-üzə idi. Sentyabrın 27-si səhər
tezdən gördük ki, qırıcılarımız erməni
postlarını bombalamağa başladı. Düzü,
çoxu müharibə olacağına inanmırdı. Amma
bununla da müharibə başladı. Müharibənin
qanlı-qadalı səhifələri, itkiləri orda
iştirak edən adam üçün ən təbii bir
şeydir. Artıq 2-3 gündən sonra bunlar bizimçün
adi şeyə çevrilmişdi. Hər şeydən önəmlisi
odur ki, mən millətimizin nəhəngliyini gördüm.
18-19 yaşlı uşaqların qəlbindəki vətən
sevgisini, ruhundakı cəsarəti gördüm. Hamısı
irəli can atırdı. Bu, müharibənin dərinliklərdə
uyuyan milli qeyrətimizi oyatması idi. Bizim istiqamətimizdə
hücum xarakterli müharibə təxminən 7-10 gün oldu.
Murovdağda idik, çox çətin və təhlükəli
relyefdə vuruşurduq. Texnika işləmirdi, düşmən
bizdən hündürdə idi. Erməni o tərəfdə
itirdiyi torpaqların heyfini burda almaq, Gəncəyə, Tovuza
soxulmaq istəyirdi. Ona görə də biz 10 gündən
sonra müdafiə xarakterli müharibəyə keçdik.
Ən çox şəhid də bizim istiqamətdə oldu.
Amma sona kimi vuruşduq.
-
Müharibə başlayanda qorxu keçirirdinizmi?
- Qəhrəmanlığın
düsturu qorxmamaq deyil, qorxuya qalib gəlməkdir. Qorxu
instinktdir. Heç kim deyə bilməz ki, minamyot mərmisi gəldi,
yanımdakı döyüş yoldaşımın
ayaqlarını apardı və mən qorxmadım. Bu,
absurddur. Orda sən hər an ölümlə nəfəs-nəfəsəsən.
Yanındakı silah dostunu öldürən minamyotun bir saniyə
sonra sənin başına nə gətirəcəyini kimsə
bilmir. Amma 3 gündən sonra biz artıq key vəziyyətdə
idik. Qorxu təbii ki, vardı, sadəcə "nə olacaqsa,
olsun" deyirdik. Orda qorxusuna qalib gəlməyən,
ağlayan, sızlayan, qaçıb getmək istəyən,
postu tərk edən görmədim. Bu millətin
canındakı vətən sevgisi və düşmənə
olan nifrət var, heç bir qüvvə bu milləti məhv
edə bilməz. Orda olanda vətənin nə demək
olduğunu anlayırsan. Təkcə torpağını deyil,
arxadakı bacını, qardaşını, ananı, millətini
də qoruyursan. Çünki bilirsən ki, burdakı bircə
anlıq səhlənkarlığın, səhvin düşmənin
torpağına girməsi, millətini təhqir etməsi,
öldürməsi deməkdir. Onda anlayırsan ki, sən demə,
vətən anam, bacım, iş yoldaşım, dostum, nə
vaxtsa dalaşdığım tanışım, mənə
nifrət edən həmkarım, küçədən
keçən o yad insan imiş. Mən onların hamısı
üçün burdayam. Çünki onların hamısı
mənimdir və mən sağkən kimsə onları təhqir
edə bilməz. Teatr sənətində ən nifrət
etdiyim insanı belə səngərdə olanda
axtarmışam, xatırlamışam. Çünki
bilmişəm ki, o da indi burda olsa, səni düşməndən
qoruyar, səninlə birgə vuruşar. Dərdimiz və məqsədimiz
ortaqdır. Daha heç bir azərbaycanlıya düşmən
kimi baxa bilmərəm. Düşmənimi gördüm və
tanıdım. Müqəddəs müharibədə şəhid
olan qazanır, sağ qalan isə yaşamağa məhkum olur.
Quranda buyurulur ki, şəhid olana öldü deməyin, onlar
sağdırlar. Etiraf edim ki, şəhidlərimizə
çox həsəd aparmışam. Mən 44 gün yox, 10 ay
vuruşmuşam. Müharibədən sonra Kəlbəcərə,
ordan da Göyçəyə getmişik və
hamısında qeyri-rəsmi şəkildə düşmənlə
vuruşmuşuq. Çünki dayanmırlar, partizanlıq
edirlər. Şəhidlərimizin taleyi imiş gəlib orda
dünyasını dəyişmək. Allah hamısına rəhmət
eləsin!
- Bir
il öncəki Dağlarla indiki Dağların nə fərqi
var?
- Bir
il öncəki Dağlar yoxdur, mən onu xatırlamıram.
- Bəs
siz nə vaxt yenidən "doğuldunuz"?
-
Müharibə başlayan andan tərxis olunub evimə gəldiyim
günə qədər hər saat doğuldum. Bir saat öncəki
Dağlar bir saat sonra yox idi. Doğulduqca da həyatdan
uzaqlaşdım. O Dağları daha kimsə görə bilməz.
Kəlbəcərdə ayağımızı hər atanda kəlmeyi-şəhadətimizi
deyirdik ki, hər an minaya düşə bilərik. Erməni
öz postunda ağır silahı üzü biz tərəfə
qoymuşdu. Biz posta çıxanda şəstlə
dayanırdıq onların qabağında, guya ki, o silahdan
qorxmuruq. Çünki erməni elə bir millətdir ki, ona
bir balaca qorxduğunu göstərdinsə, hər şey edər.
Ermənini bizim xüsusi təyinatlılarımız yalın
əllə döyüb qovurdular. Sadəcə onların təqdimatı
güclüdür. Təqdimat isə çox önəmlidir.
Erməninin azərbaycanlıya nifrəti əqli deyil,
instiktivdir. 5 yaşlı erməni də azərbaycanlını
necə öldürə biləcəyini
düşünür. Bu, onun təbiətidir. Ona inanmaq və
rəhm etmək olmaz. Yüz il dostluq edib, yüz birinci il bizi
qıracaq. Çünki evində belə yetişir. Bu
müsahibəni oxuyan hər kəsə səslənirəm
ki, bunu heç vaxt unutmayaq. Bundan sonra daha həssas yanaşmaq
lazımdır. Müharibələr qısa olur,
döyüş isə bitmir. Vuruşmaq üçün əlinə
silah götürmək vacib deyil. Bütün cəbhələrdə
vuruşmalıyıq. Qazilərimizi unutmaq, incitmək olmaz. Bu
insanlara borcluyuq biz. Qazilərimiz, müharibə
iştirakçılarımız da hər zaman nümunə
olmalıdırlar.
- Bu
mərhələni ailəniz necə keçirdi?
- Mən
Bakıda işləyəndə bir ayda iki dəfə gedib
anama dəyməsəm, o, xəstələnir, yatağa
düşür. Həmçinin, atam, bacılarım,
qardaşım və bütün ailəm. Təsəvvür
edə bilmirəm ki, onlar bu mərhələni necə
keçiriblər. Nə onlar danışdım, nə mən
soruşdum. Orda olanda çox əlaqə saxlaya bilmirdim. Amma gəlib
gördüm ki, anam, atam ən az 10 il qocalıblar. Nəinki tək
onlar, hətta mənim qohumlarım, dostlarım da. Ailə o
günləri çox ağır, çətin keçirdi.
Amma özləri də deyirlər ki, bircə saniyə də
arzulamadıq ki, müharibə bitsin. Müharibə vaxtı yaxşı
ki, o cür birlik var idi. Sağ olsun millətimiz. Onların
maddi-mənəvi dəyərini çox hiss edirdik. Hərbi
xidmətə gedərkən təzə şalvarımı
çıxarıb, bir az köhnəsini geyinmişdim ki, onsuz
da orda alacaqlar. O təzə şalvarı da bir yerə
qoymuşdum. On ay sonra məzuniyyətə gələndə
gördüm o şalvarı necə qoymuşamsa, elə də
qalıb. Anama deyirəm, niyə götürməmisən?
Deyir ürəyim gəlmədi götürməyə. Bu
cür keçirdilər. Sinirləri pozuldu, yaşlandılar.
Amma bunlar hamısı düzələr, əsas odur ki, qələbə
qazandıq və bundan sonra bunu əldən verməyək.
- Gələcəkdə
müharibənin sənətdəki əksini necə
görürsünüz?
- Hər
cür görürəm, bircə, bəlağətli, pafoslu
görmək istəmirəm. Çünki mən müharibədə
pafos görməmişəm. Ağıllı, müharibəyə,
qələbəyə layiq işlər görmək istəyirəm.
Müharibə necə səliqəli bir şəkildə
işləndisə, onun məntiqi davamı kimi də bu
işlər görülməlidir. Bizim kimi incəsənət
adamları üçün müharibə hələ indidən
sonra başlayır. Görək, biz bu işin öhdəsindən
necə gələcəyik, nə qatacağıq? Bircə
ricam var ki, hər kəs öz bacardığını
vicdanla ortaya qoysun. Çünki bu işdə
başısoyuqluq düşmənə satılmaq kimi bir
şeydir. Yol vermək olmaz. Kim müharibəylə
bağlı nəsə etmək istəyir, öncədən
uğurlar arzulayıram və bildirirəm ki, mən ona təmənnasız,
canla-başla əlimdən nə gəlsə, kömək etməyə
hazıram. Fikirləşirəm ki, xidmətim davam edir, yəqin
ömrümün axırına kimi də davam edəcək.
Şahanə
MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2021.- 13
iyul. S. 13.